Jak-24
| ||
.jpg) Jak-24 w muzeum w Monino | ||
| Dane podstawowe | ||
| Państwo |  ZSRR | |
| Typ | śmigłowiec transportowy | |
| Konstrukcja | dwuwirnikowy śmigłowiec o konstrukcji całkowicie metalowej, podwozie czteropodporowe - stałe | |
| Załoga | 3 | |
| Historia | ||
| Data oblotu | 3 lipca 1952 | |
| Lata produkcji | 1954 – 1958 | |
| Dane techniczne | ||
| Napęd | 2 x silniki tłokowe gwiazdowe w układzie podwójnej gwiazdy Szwecow ASz-82W | |
| Moc | 1700 KM (1250 kW) (każdy) | |
| Wymiary | ||
| Średnica wirnika | 20 m[1] | |
| Długość kadłuba | 22,40 m[1] | |
| Wysokość | 6,50 m | |
| Masa | ||
| Własna | 9965 kg | |
| Startowa | 14 100 kg (normalna) 15 365 kg (maksymalna)[1] | |
| Paliwa | 1195 kg | |
| Zapas paliwa | 1595 l | |
| Osiągi | ||
| Prędkość maks. | 180 km/h | |
| Wznoszenie maks. w locie pionowym | 3,15 m[1] | |
| Pułap zawisu z wpływem ziemi | 4000 m (dynamiczny) | |
| Pułap zawisu bez wpływu ziemi | 2000 m (statyczny) | |
| Zasięg | 430 km | |
| Dane operacyjne | ||
| Uzbrojenie | ||
| 1 karabin maszynowy kal. 12,7 mm A-12,7 | ||
| Użytkownicy | ||
| ZSRR | ||
Jak-24 (ros. Як-24) (w kodzie NATO oznaczony jako Horse) – radziecki śmigłowiec transportowy, opracowany w 1951 roku w biurze konstrukcyjnym Aleksandra Jakowlewa. Zbudowany w tandemowym układzie dwuwirnikowym, napędzany silnikami tłokowymi. Zbudowany w niewielkiej serii.
Historia
.jpg)
Trzecim konstruktorem seryjnie produkowanych śmigłowców w ZSRR, obok biur konstrukcyjnych Mila i Kamowa, stało się biuro OKB-115 Jakowlewa. Po eksperymentalnym śmigłowcu „Sz” z wirnikami przeciwbieżnymi i prototypowym lekkim Jak-100 w układzie klasycznym, pierwszym i jedynym produkowanym seryjnie śmigłowcem Jakowlewa stał się dwuwirnikowy ciężki Jak-24[2]. Był on zarazem pierwszym i jedynym śmigłowcem w ZSRR w układzie dwuwirnikowym podłużnym, w jakim od połowy lat 40. śmigłowce budowano już w USA w firmie Piasecki Helicopter[3].
Prace nad śmigłowcem Jak-24 rozpoczęły się w 1951 roku, a ich formalnym usankcjonowaniem było postanowienie Rady Ministrów ZSRR z października tego roku, nakazujące skonstruowanie śmigłowca o udźwigu 2000 kg lub 20 żołnierzy[3]. W 1952 roku zbudowano w zakładzie nr 272 w Leningradzie dwa egzemplarze prototypowe, a w Moskwie w zakładzie nr 115 egzemplarz nielatający do badań naziemnych[4]. W dniu 3 lipca 1952 roku miał miejsce pierwszy lot prototypu[4]. Jak-24 skonstruowany był w nietypowym dla radzieckich śmigłowców i niestosowanym szerzej poza USA układzie dwuwirnikowym podłużnym (najlepiej znanym z późniejszego CH-47 Chinook). Z racji wyglądu nazywany był w ZSRR „latającym wagonem” (летающий вагон, letajuszczij wagon)[5]. Przyczyną zastosowania tego układu była potrzeba skonstruowania ciężkiego śmigłowca transportowego w sytuacji, gdy ówczesna radziecka technologia jeszcze nie pozwalała na budowę śmigłowców z pojedynczym wirnikiem o takim udźwigu[3]. Wykorzystano w nim niektóre elementy konstruowanego równocześnie średniego śmigłowca Mi-4, jak silniki, układ przeniesienia napędu i wirnik[3]. Nowy śmigłowiec nie okazał się jednak tak udaną konstrukcją jak Mi-4, zwłaszcza jego napęd powodował problemy z wibracjami[5]. Próby państwowe i poprawki konstrukcji trwały od stycznia 1953 do 1955 roku[5]. Już w styczniu 1952 roku, przed oblotem, władze zdecydowały o produkcji seryjnej śmigłowca, którą przewidywały uruchomić w kolejnym roku[5]. Między 1953 a 1955 rokiem powstały jednak tylko trzy śmigłowce serii próbnej[5]. Pierwszy z nich skierowano do badań naziemnych w miejsce prototypu, który spłonął w 1953; również drugi prototyp uległ 19 lutego 1953 katastrofie[5]. W toku poprawek, w 1956 roku na trzecim egzemplarzu zamieniono wąskie stateczniki o trapezowym kształcie, w układzie V, przez stateczniki poziome o lekkim wznosie z prostokątnymi statecznikami pionowymi na końcach[5].
Wiosną 1955 roku śmigłowiec ukończył badania państwowe z dobrym wynikiem i został rekomendowany do przyjęcia na uzbrojenie[5]. W lipcu tego roku Jak-24 zostały po raz pierwszy zademonstrowane publicznie, demonstrując wysadzenie desantu podczas pokazów na lotnisku w Tuszyno[3]. 17 grudnia 1955 Jak-24 ustanowił dwa światowe rekordy udźwigu, podnosząc 2000 kg ładunku na wysokość 5082 m i 4000 kg na wysokość 2902 m[5]. W międzyczasie produkcję seryjnych śmigłowców władze zamierzały umieścić w Saratowie, lecz następnie zmieniono plany i zlecono ją ponownie zakładom nr 272 w Leningradzie[5]. Próby fabryczne głównego egzemplarza seryjnego rozpoczęto w czerwcu 1956 roku[5].
Pierwszym i podstawowym wariantem był wojskowy śmigłowiec transportowo-desantowy Jak-24, mogący zabrać do 19 żołnierzy z wyposażeniem, 12 rannych na noszach lub 2000 kg ładunku[6]. Mógł przewozić wewnątrz armaty kalibru do 76 mm, moździerz 120 mm, dwa motocykle z wózkiem lub samochód terenowy klasy GAZ-69[4]. W 1957 roku opracowano ulepszony model Jak-24U (usziriennyj – poszerzony) z kadłubem poszerzonym o 40 cm, wirnikami o większej średnicy (21 m) i innymi modyfikacjami[7]. Mógł on przenosić 3000 kg ładunku, w tym działo samobieżne ASU-57 i większy asortyment dział holowanych, a na podwieszeniu – 3500 kg[7]. Prototyp przebudowano ze śmigłowca seryjnego[7]. Pomimo pomyślnego ukończenia prób w październiku 1958 roku, Jak-24U nie wszedł jednak do produkcji i pozostał prototypem[8]. Dwa śmigłowce przebudowano na 8-osobowe salonki Jak-24K, lecz wariant ten nie został uznany za udany[9]. Opracowano następnie na bazie salonki cywilny wariant dla 30 pasażerów Jak-24A z 1960 roku, ale również nie wszedł do produkcji[9]. Dalszym opracowanym wariantem był śmigłowiec dla 30 pasażerów Jak-24P, napędzany silnikami turbinowymi o większej mocy, z 1961 roku, ale nie został już zbudowany[9].
Dokładna liczba zbudowanych śmigłowców Jak-24 podawana jest rozbieżnie w publikacjach, lecz była ona niewielka. Z chwilą ulepszenia konstrukcji, potrzeba ciężkiego śmigłowca transportowego została już zaspokojona przez udany Mi-6 z napędem turbinowym[8]. Podawana bywa liczba około 100 wyprodukowanych Jak-24, niektóre publikacje podają ok. 40 (48). Według nowszych źródeł, od 1956 do 1958 roku w zakładzie nr 272 w Leningradzie powstało tylko 35 śmigłowców seryjnych (odpowiednio rocznie 10, 15 i 10), po czym produkcja zakończyła się[8]. Wojsko widziało celowość produkcji powiększonego wariantu Jak-24U w liczbie do 300 sztuk, lecz w tym okresie zakłady radzieckie były przeciążone innymi zadaniami[8]. Rozważano umieszczenie jego produkcji licencyjnej w zakładach Avia w Czechosłowacji, ale stało się to nieaktualne, gdy władze radzieckie zrezygnowały z tego typu śmigłowca na korzyść Mi-6[8].
Wersje
Opracowano następujące wersje śmigłowca Jak-24:
- Jak-24 – śmigłowiec desantowy, transportowy i sanitarny
- Jak-24U – udoskonalona wersja śmigłowca Jak-24 z poszerzonym kadłubem z 1957 roku, nie produkowany.
- Jak-24A – śmigłowiec pasażerski dla 30 pasażerów, nie produkowany.
- Jak-24K – śmigłowiec pasażerski typu salonka (8 pasażerów) z 1961 roku, nie produkowany
- Jak-24P – śmigłowiec wyposażony w silniki turbinowe, nie produkowany
Zastosowanie
Jak-24 użytkowany był na niewielką skalę w Armii Radzieckiej jako śmigłowiec transportowy. Jedynym użytkownikiem był 652 pułk śmigłowców Moskiewskiego Okręgu Wojskowego w Torżoku, który od 1956 roku otrzymał 33 śmigłowce[10]. Praktycznie nie opuszczały one terenu ZSRR, poza dwoma przelotami do NRD w 1959 roku[10]. Z uwagi na awaryjność i nieopłacalność remontów były one dość szybko wycofywane i w 1961 roku lotnictwo miało jeszcze 27 śmigłowców[10]. Już na początku lat sześćdziesiątych XX wieku zastąpiony został przez śmigłowiec Mi-6[10].
Od 1959 roku pojedyncze sztuki śmigłowców wojskowych używane były dla celów cywilnych, jako latający dźwig oraz do celów filmowania[11]. Specjalnie dostosowany wariant używany był do układania z powietrza rurociągów w trudno dostępnym terenie, między innymi przy budowie gazociągu Leningrad – Saratów w 1959 roku[11].
Jeden Jak-24 został zachowany do celów muzealnych, w Monino[11].
Jak-24 nie miał bezpośrednich odpowiedników na świecie w czasie jego produkcji – zachodnie śmigłowce w układzie dwuwirnikowym były lżejsze. Jedynie podobny co do parametrów był, również napędzany dwoma silnikami tłokowymi, ale jednowirnikowy Sikorski S-56[11].
Opis konstrukcji
.jpg)
Dwusilnikowy, dwuwirnikowy śmigłowiec o konstrukcji całkowicie metalowej, o podłużnym układzie wirników. Kadłub częściowo kryty był blachą duraluminiową, a częściowo płótnem[12]. W przedniej części kadłub znajdowała się trzyosobowa kabina załogi[3]. Załogę stanowiło dwóch pilotów i radiotelegrafista, pełniący też rolę strzelca[4]. Za kabiną załogi był przedział przedniego silnika, a dalej kabina transportowa o wymiarach (długość/szerokość/wysokość) 9,37 × 1,9 × 1,9 m[13]. Kabina miała w podłodze otwierany luk o wymiarach 2,5 × 0,9 m z wciągarką o udźwigu 200 kg[13]. W tylnej części przedziału transportowego znajdowała się opuszczana rampa załadowcza. Drugi silnik znajdował się na końcu kadłuba, nad przedziałem transportowym. Podwozie czteropodporowe, kołowe, stałe, szeroko rozstawione. Z tyłu kadłuba stateczniki poziome o wznosie 20°, z prostokątnymi statecznikami pionowymi o powierzchni 9,5 m² na końcach[5].
Napęd: dwa silniki tłokowe gwiazdowe w układzie podwójnej gwiazdy ASz-82W o mocy 1700 KM (1250 kW) każdy. Wirniki czterołopatowe o średnicy 20 m[13]. Łopaty wirników były metalowo-drewniane, pokryte sklejką i płótnem[13].
Normalny udźwig ładunku wynosił 2000 kg, a z przeciążeniem − 4000 kg[1].
Uzbrojenie wersji wojskowej stanowił ruchomy karabin maszynowy A-12,7 (TKB-481) kalibru 12,7 mm z przodu kabiny z zapasem 150 nabojów[10].
Zobacz też
Konstrukcje podobne lub porównywalne:
Przypisy
- ↑ a b c d e Jakubowicz 2011 ↓, s. 28.
- ↑ Jakubowicz 2011 ↓, s. 2-5.
- ↑ a b c d e f Jakubowicz 2011 ↓, s. 5-6.
- ↑ a b c d Jakubowicz 2011 ↓, s. 8.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jakubowicz 2011 ↓, s. 9-10.
- ↑ Jakubowicz 2011 ↓, s. 8, 14.
- ↑ a b c Jakubowicz 2011 ↓, s. 13-15.
- ↑ a b c d e Jakubowicz 2011 ↓, s. 15.
- ↑ a b c Jakubowicz 2011 ↓, s. 15, 18.
- ↑ a b c d e Jakubowicz 2011 ↓, s. 25-26.
- ↑ a b c d Jakubowicz 2011 ↓, s. 26-27.
- ↑ Jakubowicz 2011 ↓, s. 20.
- ↑ a b c d Jakubowicz 2011 ↓, s. 22-24.
Bibliografia
- N.W. Jakubowicz: Wiertolot Jak-24. Moskwa: Riedakcyja żurnała «Modelist-konstruktor», 2011, seria: Awiakollekcyja. No. 3/2011. (ros.)
Radzieckie i rosyjskie samoloty i śmigłowce wojskowe po 1945 roku| Samoloty myśliwskie | |
|---|---|
| Samoloty bombowe | |
| Samoloty obserwacyjne rozpoznawcze i dowodzenia | |
| Samoloty szturmowe | |
| Samoloty szkolno-treningowe | |
| Samoloty transportowe i szybowce desantowe | |
| Śmigłowce | |
| Prototypy i konstrukcje doświadczalne |
|
Media użyte na tej stronie
Почтовая марка СССР. 1980. Авиа
Autor: Pavel Adzhigildaev, Licencja: CC BY-SA 3.0
Yakovlev Yak-24 transport helicopter at Central Russian Air Force museum, Monino
Autor: Alan Wilson from Stilton, Peterborough, Cambs, UK, Licencja: CC BY-SA 2.0
c/n 27203310. NATO codename:- Horse This is the only surviving example of the up to 100 Yak-24 tandem helicopters produced. Although it could carry either 40 soldiers or 3,500kg of cargo, the type suffered from technical issues and it's role was eventually taken up by the Mil-6 Hook. Built as a Yak-24T in 1956, this example was originally coded '79' and was used for tube-laying, although it was wfu by Dec 1958 after logging only 78hours in the air. It has been on display at Monino since 1962 and has recently been repainted. It appears to be in good condition and remains on display at the Central Air Force museum, Monino, Moscow Oblast, Russia.
27th August 2017Autor: Alan Wilson from Stilton, Peterborough, Cambs, UK, Licencja: CC BY-SA 2.0
c/n 27203310. NATO codename:- Horse This is the only surviving example of the up to 100 Yak-24 tandem helicopters produced. Although it could carry either 40 soldiers or 3,500kg of cargo, the type suffered from technical issues and it's role was eventually taken up by the Mil-6 Hook. Built as a Yak-24T in 1956, this example was originally coded '79' and was used for tube-laying, although it was wfu by Dec 1958 after logging only 78hours in the air. It has been on display at Monino since 1962 and has recently been repainted. It appears to be in good condition and remains on display at the Central Air Force museum, Monino, Moscow Oblast, Russia.
27th August 2017