Jakow Agranow

Jakow Saulowicz Agranow
Я́ков Сау́лович Агра́нов
ilustracja
komisarz bezpieczeństwa państwowego I rangi komisarz bezpieczeństwa państwowego I rangi
Data i miejsce urodzenia

12 października 1893
Czeczersk, gubernia mohylewska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

1 sierpnia 1938
Kommunarka, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Formacja

NKVD Emblem (Solid Colors).svg NKWD

Stanowiska

szef Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) NKWD

Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru
Odznaka Honorowego Czekisty Odznaka Honorowego Czekisty
Od lewej:Jakow Agranow, Gienrich Jagoda, NN, Stanisław Redens

Jakow Saulowicz Agranow (ros. Я́ков Сау́лович Агра́нов), właśc. Jankiel Szewiel Szmajew (ros. Янкель-Шевель Шмаев), w literaturze pojawia się także inne jego nazwisko Sorenzon lub Sorenson, co nie znajduje oparcia w źródłach biograficznych; ur. 30 listopada?/ 12 grudnia 1893 w Czeczersku, zm. 1 sierpnia 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka) – komisarz bezpieczeństwa państwowego I rangi, funkcjonariusz radzieckich organów bezpieczeństwa, m.in. zastępca komisarza spraw wewnętrznych ZSRR, szef Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) NKWD.

Syn żydowskiego właściciela sklepu spożywczego, ukończył 4 klasy szkoły miejskiej, po czym pracował jako buchalter w magazynie.

W 1912 wstąpił do Partii Socjalistów-Rewolucjonistów, w latach 1914–1915 był członkiem Komitetu Homelskiego eserowców. W kwietniu 1915 był aresztowany i zesłany do guberni jenisejskiej. Tam poznał niektórych liderów partii bolszewickiej, m.in. Stalina i Kamieniewa.

Po rewolucji lutowej 1917 był sekretarzem obwodowego komitetu rosyjskiej partii bolszewickiej na Polesiu, a po rewolucji październikowej 1918 sekretarzem Małej Rady Komisarzy Ludowych. Od 1919 był pracownikiem sekretariatu Rady Komisarzy Ludowych RSFRR.

Od maja 1919 razem z Mienżyńskim, Łanderem, Artuzowem i Feldmanem dodatkowo pełnił służbę jako specjalny pełnomocnik WCzK. Od 1920 do 1921 był zastępcą szefa Zarządu Wydziału Specjalnego WCzK (kontrwywiad wojskowy), jako szef grup operacyjnych wyjeżdżał na Front Zachodni i do Kronsztadu.

Od stycznia 1921 był szefem 16 Oddziału Specjalnego WCzK (kontrwywiad w armii), od kwietnia 1921 specjalnym pełnomocnikiem do najważniejszych spraw przy szefie Tajnego Zarządu Operacyjnego (SOU) WCzK-GPU, szefem Specjalnego Biura do spraw zsyłek administracyjnych elementów antyradzieckich i inteligencji przy Tajnym Zarządzie Administracyjnym GPU. W latach 1923–1929 był zastępcą szefa, a od października 1929 – szefem Zarządu Tajnego (od marca 1931 Tajnego Zarządu Politycznego) Wydziału OGPU. Od maja 1930 był zastępcą szefa Tajnego Zarządu Operacyjnego (SOU) OGPU. Z racji pełnionych funkcji był w bliskich stosunkach ze znanymi pisarzami i artystami, m.in. z Majakowskim.

Po zakończeniu konfliktu w kierownictwie OGPU (pomiędzy Messingiem, Jewdokimowem, Woroncowem, Olskim i Wielskim a Jagodą, wspieranym przez Mienżyńskiego) 31 lipca 1931 wszedł w skład Kolegium OGPU. We wrześniu 1931 został wyznaczony pełnomocnym przedstawicielem OGPU w obwodzie moskiewskim (zgodnie z pismem Kaganowicza do Stalina Mienżyński wspólnie z Akułowem i Walickim byli temu przeciwni, uważając Agranowa za niezastąpionego w Tajnym Wydziale Politycznym; Mienżyński proponował kandydaturę Mancewa, której był przeciwny Kaganowicz, popierający Agranowa). W latach 1931–1932 był jednocześnie szefem Specjalnego Wydziału Moskiewskiego Okręgu Wojskowego.

W grudniu 1934 prowadził śledztwo w sprawie zabójstwa Siergieja Kirowa, został szefem Zarządu NKWD obwodu leningradzkiego. W praktyce kierował pracą wszystkich organów operacyjnych Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB). W 1936 wraz z Jagodą i Berią organizował proces pokazowy Zinowjewa i Kamieniewa. Od grudnia 1936 był szefem GUGB, brał udział w przygotowywaniu II procesu moskiewskiego. 15 kwietnia 1937 zdegradowany ze stanowiska zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych do stanowiska szefa 4 Wydziału GUGB. 20 lipca 1937 został aresztowany, następnie skazany na śmierć i rozstrzelany.

1 sierpnia 1938 odrzucono wniosek o ułaskawienie, a w 1955 o rehabilitację.

Odznaczenia

  • Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie – 14 grudnia 1927 i 20 grudnia 1932)
  • Odznaka Honorowego Funkcjonariusza Czeki/OGPU (V)
  • Odznaka Honorowego Funkcjonariusza Czeki/OGPU (XV) (20 grudnia 1932)

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

SU Order of the Red Banner ribbon.svg
Ribbon bar of the Order of the Red Banner. The Soviet Union (USSR).
1934 agranov yagoda unknown redens.jpg
Руководители ОГПУ - делегаты XVII съезда ВКП(б): Я.С.Агранов, Г.Г.Ягода, неизвестный и С.Ф.Реденс.
Kgb member honour 1957.gif
KGB 40years - 1957 - honoured officer
Agranow.gif
Агранов - фотография.
NKVD Emblem (Solid Colors).svg
Emblem of "Honored Worker of the soviet NKVD".
Red Army 1935 collar small komandarm 1-go ranga.svg
Autor: Jam123, Licencja: CC0
Rank insignia of the Workers' and Peasants' Red Army, "Komandarm 1st rank" – jacket collar patch, 1935–1940.