Jakow Dżugaszwili

Jakow Dżugaszwili

Яков Джугашвили

starszy porucznik
Data i miejsce urodzenia	18 marca 1907 Badżi
Data i miejsce śmierci	14 kwietnia 1943 Sachsenhausen
Przebieg służby
Lata służby	1940–1941
Siły zbrojne	Armia Czerwona
Jednostki	14 pułk haubic
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Jakow Iosifowicz Dżugaszwili (ros. Яков Иосифович Джугашвили, gruz. იაკობ ჯუღაშვილი; ur. 5 marca^?/ 18 marca 1907 w Badżi, zm. 14 kwietnia 1943 w Sachsenhausen) – radziecki wojskowy, Gruzin, syn Józefa Stalina.

Życiorys

Urodził się w 1907 roku we wsi Badżi (inne dane: w Baku), był synem Józefa Stalina (nazwisko rodowe: Dżugaszwili) i jego pierwszej żony Jekateriny Swanidze. Gdy miał 8 miesięcy, jego matka zmarła na gruźlicę, a ojciec był więziony, więc wychowaniem Jakowa zajęła się ciotka. Uczył się w Tbilisi, w 1921 roku przeprowadził się do ojca do Moskwy w celu dalszej nauki. Następnie pracował w Leningradzie jako robotnik w elektrowni. Ukończył Moskiewski Instytut Inżynierów Transportu, po czym pracował w zakładach samochodowych imienia Stalina (ZiS). Na życzenie ojca, w 1938 roku rozpoczął naukę w Akademii Artyleryjskiej im. F. Dzierżyńskiego, którą ukończył w 1940 roku w stopniu starszego lejtnanta (porucznika) (po skróconym toku nauki).

Po ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku Dżugaszwili zgłosił się do służby frontowej. Walczył na Białorusi jako dowódca baterii 14. pułku haubic kaliber 122 mm. Będąc w okrążeniu niemieckim, 16 lipca 1941 roku dostał się do niewoli niemieckiej pod Liozną, w okolicy Witebska. Niemcy, zorientowawszy się w osobie jeńca, podejmowali próby wykorzystania tego faktu propagandowo, jak też próbowali bezskutecznie nakłonić go do współpracy z III Rzeszą. Był przetrzymywany m.in. w oflagu XIII D w Hammelburgu. Po nieudanej próbie ucieczki został w 1942 roku przewieziony do oflagu X Z pod Lubeką, gdzie spotkał się m.in. z przetrzymywanymi tam polskimi oficerami (polscy oficerowie, pod dowództwem por. Mariana Więclewicza, dzielili się z nim paczkami żywnościowymi Czerwonego Krzyża i przydzielili mu jako oficerowi ordynansa - kpr. Władysława Chmielińskiego).

W 1943 roku Dżugaszwili został przeniesiony z oflagu do obozu w Sachsenhausen. Niemcy zaproponowali Stalinowi wymianę Jakowa Dżugaszwili na wziętego do niewoli pod Stalingradem feldmarszałka Paulusa, lecz Stalin odmówił mówiąc "Nie mam syna w niewoli w Niemczech"^[1]. Kontakty Stalina z Jakowem nigdy nie były serdeczne, a po wzięciu go do niewoli Stalin podtrzymał swoje oficjalnie powtarzane stanowisko, że nie ma jeńców wojennych – są zdrajcy ojczyzny. Sam Dżugaszwili na przesłuchaniu 18 lipca 1941 roku powiedział, że gdyby miał taką możliwość, zastrzeliłby się, zamiast dostać się do niewoli. Często w obozie popadał w depresję i odmawiał jedzenia. 14 kwietnia 1943 roku odmówił powrotu do baraku mieszkalnego i rzucił się w kierunku ogrodzenia z drutów pod napięciem, po czym został zastrzelony przez straż, względnie porażony prądem.

Pierwsza żona Zoja Gunina (ślub 1925), córka popa, nie została zaakceptowana przez Stalina. Jakow próbował się zastrzelić, ale nieskutecznie, co Stalin skomentował „Nie potrafił nawet celnie strzelić”. Z drugą żoną, tancerką Julią Melcer, miał syna Jewgienija (1936–2016) i córkę Galinę (1938–2007). Gdy Jakow dostał się do niewoli, Julia została aresztowana przez NKWD na podstawie rozkazu nr 270 (m.in. aresztowanie rodzin dezerterów i żołnierzy trafiających do niewoli) i więziona około dwóch lat. Na kontakty z córką Galiną, nazywaną Gulią, Stalin zgodził się dopiero po 1943 roku^[2]. Julia Melcer zmarła w 1962 roku.

28 października 1977 roku Prezydium Rady Najwyższej ZSRR pośmiertnie nadało Jakowowi Dżugaszwili order Wojny Ojczyźnianej I stopnia. Po pierwszych walkach wojny, przed wzięciem do niewoli, był przedstawiony do odznaczenia orderem Czerwonego Sztandaru, co nie doszło do skutku.

Filmy dokumentalne

• Tajna historia ZSRR – Syn marnotrawny nr 1, autor: Maciej Zakrocki

Przypisy

Bibliografia

• Джугашвили Яков Иосифович (ros.)
• ГОЛГОФА ЯКОВА ДЖУГАШВИЛИ. fsb.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-03-01)]. (ros.).