Jakow Sinaj
Jakow Grigorjewicz Sinaj (ros. Я́ков Григо́рьевич Сина́й, ang. Yakov Grigorevich Sinai; ur. 21 września 1935 w Moskwie) – matematyk pochodzenia rosyjskiego, specjalizujący się w układach dynamicznych, fizyce teoretycznej i teorii prawdopodobieństwa.
Profesor Wydziału Matematyki na Uniwersytecie w Princeton w USA[1]. Członek Londyńskiego Towarzystwa Matematycznego (London Mathematical Society), Amerykańskiego Towarzystwo Matematycznego[2], Amerykańskiej Akademii Nauk[3], Norweskiej Akademii Nauk[4] i Rosyjskiej Akademii Nauk[5]. Laureat międzynarodowych nagród z dziedziny matematyki, wykładowca akademicki, autor lub współautor ponad 350 publikacji naukowych[6][2].
Rodzina
Jakow Sinaj urodził się w rodzinie naukowców i wykładowców akademickich, żydowskiego pochodzenia. Jego dziadek Weniamin Kagan (ros. Вениамин Фёдорович Каган) był profesorem Uniwersytetu Łomonosowa, matematykiem, specjalizującym się w geometrii różniczkowej. Od 1934 roku kierował katedrą matematyczną Uniwersytetu Łomonosowa[7].
Rodzice Jakowa: Nadieżda Wieniaminowna Kagan (ros. Надежда Вениаминовна Каган) i Grigorij Jakowlewicz Sinaj (ros. Григорий Яковлевич Синай) pracowali naukowo, zajmowali się mikrobiologią[8]. Matka zmarła w 1938 roku[9] na zapalenie opon mózgowych, którym zaraziła się podczas pracy w swoim laboratorium[10]. Ojciec uzyskał tytuł doktora nauk medycznych, kierował katedrą mikrobiologii Uniwersytetu w Moskwie[11].
Jelena Wul, żona Jakowa Sinaja i córka Bencjona Wula jest matematyczką i fizyczką[12][4]. Prowadziła badania nad rachunkiem prawdopodobieństwa. Wspólnie przygotowali kilka publikacji naukowych[13].
Osiągnięcia naukowe i zainteresowania badawcze
W 1957 roku Jakow Sinaj ukończył studia na wydziale matematyczno-mechanicznym Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego im. M. W. Łomonosowa. W 1964 roku uzyskał tytuł doktora nauk fizyczno-matematycznych[14]. Rozwój jego kariery naukowej w Związku Radzieckim był utrudniony z uwagi na poglądy polityczne. Sinaj sprzeciwiał się reżimowi władzy. W 1968 roku podpisał list naukowców w obronie poety Siergieja Jesienina, skazanego na pobyt w łagrze za antysowieckie wiersze. Z tej przyczyny władze nie zgadzały się na przyznanie Sinajowi tytułu profesora[15]. Ostatecznie uzyskał go w 1981 roku, siedemnaście lat po obronie rozprawy doktorskiej.
Po uzyskaniu profesury Jakow Sinaj rozpoczął współpracę z zagranicznymi ośrodkami badawczymi. W 1983 roku został członkiem Amerykańskiej Akademii Nauk[3]. Rosyjska Akademia Nauk przyznała Sinajowi członkostwo w 1991 roku[14]. Po rozpadzie Związku Radzieckiego został profesorem matematyki na Uniwersytecie w Princeton i w 1993 roku przeprowadził się z Rosji do Stanów Zjednoczonych.
W kręgu zainteresowań badawczych Sinaja znajduje się przede wszystkim rachunek prawdopodobieństwa i układy dynamiczne. Był współodkrywcą tak zwanej entropii Kołmogorowa-Sinaja, którego nazwę utworzono od nazwisk badaczy[16]. Analizował również teorię chaosu. Jego prace i odkrycia znalazły zastosowanie w kosmologii, co stało się bezpośrednią przyczyną przyznania mu Nagrody Abela.
Nagrody
W 1962, 1970 i 1978 wygłosił wykłady sekcyjne, a w 1990 wykład plenarny na Międzynarodowym Kongresie Matematyków[17].
19 listopada 1993 roku Jakow Sinaj otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego[18].
W 1997 roku Nagrodę Wolfa w dziedzinie matematyki, przyznaną przez Wolf Foundation w Izraelu[16].
W 2002 przyznano mu Nagroda Nemmersa w dziedzinie matematyki (ang. Nemmers Prize in Mathematics) za wkład w rozwój badań nad teorią prawdopodobieństwa, mechaniką i fizyką[19][16].
W 2013 roku otrzymał nagrodę Steele Prize, przyznawaną przez Amerykańskie Towarzystwo Matematyczne za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie matematyki.
W 2014 roku otrzymał Nagrodę Abela (w wysokości miliona dolarów) i został członkiem Norweskiej Akademii Nauk[20][4].
W 2009 r. został wybrany na członka zagranicznego PAN (Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi)[21].
Przypisy
- ↑ Yakov Sinai | Math, www.math.princeton.edu [dostęp 2020-08-01].
- ↑ a b MR: Sinaĭ, Yakov Grigorʹevich - 162710, mathscinet.ams.org [dostęp 2020-08-01].
- ↑ a b Yakov G. Sinai, American Academy of Arts & Sciences [dostęp 2020-08-01] (ang.).
- ↑ a b c Sinai awarded Norway’s Abel Prize, www.newsinenglish.no [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Персоналии: Синай Яков Григорьевич, www.mathnet.ru [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Yakov G. Sinai, www.itp.ac.ru [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Каган Вениамин Федорович, odessa-memory.info [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Биография Якова Синая, РИА Новости, 2014 [dostęp 2020-08-01] (ros.).
- ↑ Nadezda Kagan, geni_family_tree [dostęp 2020-08-01] (pol.).
- ↑ Настоящий математик, „Коммерсантъ” [dostęp 2020-08-01].
- ↑ СИНАЙ :: Персональный список, baza.vgdru.com [dostęp 2020-08-01].
- ↑ MR: Vul, Elena B. - 179590, mathscinet.ams.org [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Jakov G. Sinai, Elena B. Vul, Hyperbolicity conditions for the Lorenz model, „Physica D: Nonlinear Phenomena”, 2 (1), 1981, s. 3–7, DOI: 10.1016/0167-2789(81)90053-1, ISSN 0167-2789 [dostęp 2020-08-01].
- ↑ a b Синай Яков Григорьевич | Летопись Московского университета, letopis.msu.ru [dostęp 2020-08-01].
- ↑ S.P. Novikov, Yakov Grigorevich Sinai (on the occasion of his sixtieth birthday), L.A. Bunimovich, A.M. Vershik, „Russian Math. Surveys” (4), 1996, s. 765-778.
- ↑ a b c Yakov Sinai, Kolmogorov-Sinai entropy, „Scholarpedia”, 4 (3), 2009, s. 2034, DOI: 10.4249/scholarpedia.2034, ISSN 1941-6016 [dostęp 2020-08-01] (ang.).
- ↑ ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU), www.mathunion.org [dostęp 2022-10-12].
- ↑ Doktoraty honoris causa w latach 1974-1993, Uniwersytet Warszawski [dostęp 2020-08-01] (pol.).
- ↑ 2002 Frederic Esser Nemmers Mathematics Prize Recipient, Northwestern University [dostęp 2020-08-20] (ang.).
- ↑ Российская премия Абеля, Газета.Ru [dostęp 2020-08-01] (ros.).
- ↑ Wydział III Nauk Ścisłych i Nauk o Ziemi > Członkowie zagraniczni, PAN [dostęp 2021-01-11].
Linki zewnętrzne
- Wykaz publikacji w języku rosyjskim
- Wykaz publikacji w języku angielskim
- Publikacje w Google Scholar
- Profil na stronie Amerykańskiego Towarzystwa Matematycznego
John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Jakow Sinaj w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
| do 2009 |
|
|---|---|
| 2010–2019 |
|
| od 2020 |
|
