Jakub I (król Szkocji)

Jakub I Stewart
Ilustracja
ilustracja herbu
Książę Rothesay
Okres

od 1402
do 1406

Poprzednik

Dawid Stewart

Następca

Aleksander Stewart

Król Szkocji
Okres

od 1406
do 1437

Poprzednik

Robert III

Następca

Jakub II

Dane biograficzne
Dynastia

Stuartowie

Data i miejsce urodzenia

10 grudnia 1394
pałac Dunfermline, Fife

Data i miejsce śmierci

21 lutego 1437
Perth

Ojciec

Robert III Stewart

Matka

Annabella Drummond

Jakub I Stewart (ur. 10 grudnia 1394 w pałacu Dunfermline w hrabstwie Fife, zm. 21 lutego 1437 w Perth) – król Szkocji w latach 1406–1437, z dynastii Stuartów[1].

Był synem króla Szkocji Roberta III[1] i Annabelli Drummond. Jakub był pierwszym w całej serii królów szkockich, którzy dziedziczyli koronę przed osiągnięciem pełnoletniości, wobec czego próby zwiększenia uprawnień królewskich nie powiodły się. Prawdopodobnie był autorem poematu miłosnego The Kingis Quair (Księga królewska[2]), wzorowanego na dziełach Geoffreya Chaucera, jednego z najwcześniejszych dzieł szkockiej literatury[3].

Wczesne życie

W 1402 roku jego starszy brat, Dawid, zmarł z głodu w więzieniu w Falkland, w Fife. Przed śmiercią swojego ojca w 1406 roku, Jakub został wysłany dla bezpieczeństwa do Francji, jednak podczas podróży książę został porwany i wzięty w niewolę przez Anglików.

Książę był przetrzymywany w Anglii na dworze króla Henryka IV. Anglicy domagali się okupu za więźnia i wkrótce Robert III zmarł z żalu. Stryj Jakuba, Robert Stewart, pierwszy diuk Albany, który po śmierci brata został regentem, wcale nie zamierzał płacić okupu za uwolnienie księcia. Robert Stewart chciał uwolnić swojego własnego syna, Murdocha, pojmanego w tym samym czasie, ale nie razem z Jakubem.

Przez następne 18 lat Jakub pozostawał więc więźniem Anglii. Henryk IV wychował i wykształcił młodego szkockiego króla na zamku w Windsorze i w swojej wiejskiej posiadłości niedaleko Londynu.

Uwolnienie

Po śmierci stryja Jakuba w 1420 roku Szkoci w końcu zapłacili okup – 40 tysięcy funtów – i w 1424 Jakub wrócił do Szkocji, gdzie znalazł kraj pogrążony w chaosie. W czasie swojego uwięzienia, 2 lutego 1423, ożenił się z Joanną Beaufort, kuzynką Henryka IV. Mieli razem ośmioro dzieci, w tym późniejszego Jakuba II i Małgorzatę, pierwszą żonę Ludwika XI Walezjusza (króla Francji).

Jakub został formalnie koronowany na króla Szkocji w Scone, w Perthshire, 2 lub 21 maja 1424 roku. Jakub dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Podejmował w tym celu różne kroki, między innymi poszerzał domenę królewską i konfiskował zagrabione królewszczyzny. Na wzór królów Francji starał się podporządkować sobie duchowieństwo. Stracił również kilku niepokornych magnatów.

Śmierć

Jego polityka sprawiła, że stracił swych dotychczasowych zwolenników i został zamordowany jako pierwszy ze szkockich królów od wczesnego średniowiecza. Ośmiu zamachowców pod dowództwem Waltera, hrabiego Atholl[1], czyhało w klasztorze, gdzie się zatrzymał. Wpuścili ich do środka bliscy kuzyni Jakuba. Król usłyszał zabójców, podważył pogrzebaczem deski podłogi i usiłował wydostać się z pomieszczenia rurą ściekową. Żona z dwórkami próbowały zabarykadować drzwi, ale zamachowcy poranili kobiety i wpadli do środka. Wiąże się z tym legenda o Kate Douglas, która miała wsunąć w żelazne obejmy własną rękę, by zablokować drzwi, gdyż belkę skradziono. Mordercy musieli ją wyłamać, aby wedrzeć się do środka. Odtąd dzielna kobieta zyskała przydomek „Barlass” (ang. bar, belka; szkockie lass, dziewczę)[4]. Jakub I był jednak zbyt gruby i zaklinował się w rurze. Wyciągnięto go stamtąd i zabito mieczami.

Strofa królewska

Tradycyjnie od tytułu wspomnianego poematu Księga królewska wyprowadzano nazwę strofy królewskiej, czyli zwrotki siedmiowersowej, rymowanej ababbcc[2][5].

Przypisy

  1. a b c James I, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2018-05-14] (ang.).
  2. a b Jakub I, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-05-14].
  3. Przemysław Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1981, s. 133, ISBN 83-04-00784-3.
  4. Catherine Douglas. douglashistory.co.uk. [dostęp 2018-05-14]. (ang.).
  5. Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 148-149, ISBN 83-900829-6-9, OCLC 830474253.

Media użyte na tej stronie

Shield of Arms of the Duke of Rothesay.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Arms of the Duke of Rothesay as shown on "His Royal Highness's Scottish Banner". Text from official web-site of the Prince of Wales[1]:
"The Prince of Wales had the idea of incorporating his Scottish titles - Duke of Rothesay, Lord of the Isles and Great Steward of Scotland - into a banner. It was designed in 1974 by Sir Iain Moncrieffe in his capacity as Albany Herald and approved by The Queen later that year. The standard, exclusively for use when The Prince is in Scotland, was first flown on 21st July 1976, when he visited Loch Kishorn, Wester Ross, to launch the Ninian Central oil platform production dock, the site of which was part of the ancient lordship of the Isles. The standard is also known as His Royal Highness's Scottish Banner. The first and fourth quarterings of the banner - blue and white chequered band across a gold background - represent the Great Steward of Scotland. The second and third quarterings - a black galley with red flags on a white background - represent the Lord of the Isles. Superimposed in the centre is a small gold shield with the red Lion Rampant within a red Royal Tressure on it, charged with a blue label of 3 points. This represents the Dukedom of Rothesay"