Jama ciała

Przekrój ciała pierścienicy. 10 – jama ciała (celoma)

Jama ciała – wypełniona płynem przestrzeń ograniczona listkami zarodkowymi powstającymi w okresie rozwoju zarodkowego zwierząt o słabo rozwiniętej tkance wypełniającej. U bezkręgowców jest elementem szkieletu hydrostatycznego. W jamach ciała rozwijają się narządy wewnętrzne.

W zależności od sposobu powstawania wyróżnia się kilka typów jam ciała. Od ostatecznej postaci jamy ciała zależy tzw. ogólny plan budowy organizmu.

Organizmami, u których nie występuje jama ciała, są Platyhelminthes (robaki płaskie), Acoelomorpha, Nemertea (wstężnice), Gnathostomulida (szczękogębe) i dawne Mesozoa (rombowce i prostopływce). Przestrzeń pomiędzy ich worem powłokowo-mięśniowym, a narządami wewnętrznymi wypełnia parenchyma – swoista tkanka łączna gromadząca zapasy pokarmowe oraz rozprowadzająca na drodze osmozy produkty przemiany materii).

Typy jam ciała

• blastocel (pierwotna jama ciała)
• pseudocel (pseudoceloma, schizocel)
• hemocel
• miksocel
• celoma (wtórna jama ciała)

Hipoteza jam ciała

Na podstawie ogólnego planu budowy ciała ustalane są przypuszczalne pokrewieństwa pomiędzy grupami zwierząt. W klasyfikacji zwierząt opartej na hipotezie jam ciała wyróżniane były zwierzęta acelomatyczne, pseudocelomatyczne (pseudojamowce) i celomatyczne (wtórnojamowce). Badania wykazały jednak, że poszczególne typy jam ciała pojawiały się w toku ewolucji wielokrotnie i niezależnie, tak więc obecność lub brak jamy ciała danego typu nie daje podstaw do ustalenia filogenezy.

Bibliografia

• Janet Moore: Wprowadzenie do zoologii bezkręgowców. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011. ISBN 978-83-235-0503-7.
• Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna A. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-06182-0.
• Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.