James Bond

Ten artykuł od 2015-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

James Bond

Sean Connery jako James Bond (1971)
Pierwsze wystąpienie	Casino Royale
Ostatnie wystąpienie	Nie czas umierać
Twórca	Ian Fleming
Grany przez	Oficjalnie: Sean Connery George Lazenby Roger Moore Timothy Dalton Pierce Brosnan Daniel Craig
Liczba odcinków	25
Dane biograficzne
Pochodzenie	Szkot
Płeć	mężczyzna
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1920 lub 13 kwietnia 1968 Skyfall w Szkocji lub Berlin Zachodni
Rodzina	rodzice: Andrew Bond, Monique Delacroix małżeństwo: Teresa „Tracy” di Vincenzo dziecko: Mathilde
Inne informacje
Zajęcie	Agent specjalny

James Bond, także agent 007 – postać fikcyjna, szpieg brytyjskiej Secret Intelligence Service (MI6), bohater szeregu powieści Iana Fleminga, protagonista w wielu powieściach i opowiadaniach autorstwa Iana Fleminga. Po śmierci pierwotnego autora dalsze przygody agenta 007 opisywali Kingsley Amis, John Gardner, Raymond Benson, Sebastian Faulks, Jeffery Deaver, William Boyd i Anthony Horowitz.

W 2012 roku James Bond w specjalnie przygotowanym filmie eskortował królową Elżbietę II na Stadion Olimpijski w Londynie z jej pałacu w celu otwarcia XXX Letnich Igrzysk Olimpijskich 2012. Królowa po raz pierwszy w historii zgodziła się zagrać samą siebie w filmie. Rolę Jamesa Bonda zagrał Daniel Craig.

James Bond najbardziej znany jest z serii filmów. Do 2021 roku powstało 25 oficjalnych (wytwórni EON Productions) i 3 niezależne filmy.

Życiorys

Komandor porucznik (Commander) James Bond, jak dowiadujemy się z filmu Skyfall, urodził się w Szkocji, w tytułowej posiadłości Skyfall. Zawodowo jest wywiadowcą (żołnierzem wywiadu) 007 (podwójne zero ma oznaczać licencję na zabijanie w MI6). Jest przystojnym, inteligentnym i wszechstronnie wykształconym – zna się właściwie na wszystkim – światowcem w nieokreślonym wieku. Ma nienaganne maniery, a edukację pobierał na Uniwersytecie w Cambridge. Nosi eleganckie garnitury, jeździ supersamochodami. Jego ulubionym drinkiem jest martini z wódką („wstrząśnięte, nie mieszane”). Uwielbia towarzystwo pięknych kobiet, ale pozostaje w stanie wolnym (raz był żonaty).

Jak dowiadujemy się z książki Żyje się tylko dwa razy i filmu Skyfall rodzicami Bonda byli Szkot Andrew Bond i Szwajcarka Monique Delacroix. Imię i nazwisko matki 007 pisarz zaczerpnął od pewnej Szwajcarki, z którą był zaręczony. W swej fikcyjnej biografii Bonda John Pearson ustalił datę jego urodzenia na 11 listopada (rocznica zakończenia I wojny światowej) 1920, jednak w żadnej z książek nie ma na to dowodu. Fleming inspirował się rzeczywistym szpiegiem, Serbem Dušanem Popovem, podwójnym agentem zarówno brytyjskim, jak i niemieckim, znanym również z charakteru playboya.

Aktualna biografia

Z okazji wejścia na ekrany 21. części bondowskiego cyklu, Casino Royale, stworzono nową, oficjalną biografię agenta 007. Jest ona dostępna na stronie internetowej filmu. Wiele spośród jej elementów jest zbieżnych z literacką historią Bonda określoną przez Iana Fleminga, lecz wprowadzono także wiele zmian.

Obecna data urodzenia Jamesa Bonda to 13 kwietnia 1968. Dzień i miesiąc symbolizują premierę książki Casino Royale w 1953, rok jest zaś zgodny z rokiem urodzenia Daniela Craiga. Bond w obecnej wersji przyszedł na świat w Berlinie Zachodnim. Jego rodzice, Andrew i Monique, zginęli w wypadku podczas wspinaczki, wychowuje się więc w hrabstwie Kent pod okiem cioci Charmain.

Podobnie jak napisał Fleming, Bond zostaje wyrzucony z Eton College i uczęszcza do szkoły ukończonej przez jego ojca – Fettes College. W tym samym czasie, w ramach programu wymiany, pobiera też nauki na Uniwersytecie Genewskim. Po ukończeniu Fettes wstępuje do Royal Navy i uczy się w Britannia Royal Navy College w wieku 17 lat.

Nowa biografia odsłania kulisy służby wojskowej Bonda. Dołącza on do Special Boat Service, gdzie otrzymuje rangę komandora, a następnie zostaje przydzielony do jednostki sił specjalnych 030 Special Forces Unit (nawiązanie do 30 Assault Unit, o czym pisał Fleming). Bond służy potajemnie w Iraku, Somalii, Iranie, Libii oraz aktywnie w Bośni. Następnie zostaje rekrutowany do RNR Defence Intelligence Group. W tym czasie uczęszcza na kursy specjalistyczne organizowane przez uniwersytety w Cambridge i Oksfordzie, wypracowując sobie dyplom z języków orientalnych w Cambridge. Wsławia się biegłą znajomością języków – francuskiego, niemieckiego i włoskiego – oraz dość poprawnym pisaniem w językach: greckim, hiszpańskim, chińskim i japońskim w czasie, gdy wstępuje do MI6.

Pełni służbę wojskową w Royal Navy w wieku od 17 do 31 lat, do SIS wstępuje mając 32 lata, a w wieku 38 lat, w roku 2006, otrzymuje status 00.

Zostaje opisany jako jedna z osób poszukujących broni masowego rażenia w Bagdadzie i okolicach na niedługo przed inwazją na Irak. Z jego końcowego raportu wynika, że on i jego zespół niczego nie znaleźli. Jest później rozdrażniony, gdy dowiaduje się, że raport ten został zatuszowany przez kierownictwo w Londynie i Waszyngtonie.

Książki

Stworzenie Bonda

James Albert Bond – sekretarz-archiwista attachatu wojskowego ambasady brytyjskiej w Warszawie

Ian Fleming stworzył postać Jamesa Bonda w lutym 1952 roku, podczas wakacji w swej jamajskiej posiadłości zwanej Goldeneye. Nazwisko agenta 007 zapożyczył od amerykańskiego ornitologa Jamesa Bonda, autora książki Birds of the West Indies (Ptaki Indii Zachodnich), którą posługiwał się – jako ornitolog hobbysta – podczas pobytu w swej willi na Jamajce. W napisanym później liście do żony prawdziwego Bonda stwierdził: „Uderzyło mnie, że to krótkie, nieromantyczne, anglosaskie i do tego bardzo męskie nazwisko było tym, czego potrzebowałem. I tak narodził się drugi James Bond”.

Po napisaniu pierwszej powieści zatytułowanej Casino Royale, Fleming dał rękopis do przeczytania poecie i swemu przyjacielowi, Williamowi Plomerowi. Tekst spodobał się mu na tyle, że przesłał jego kopię znanemu wydawcy – Jonathanowi Cape’owi, który pomimo pewnych zastrzeżeń zdecydował się na publikację książki, również ze względu na szacunek, jakim darzył starszego brata Iana, Petera Fleminga, znanego pisarza powieści przygodowych i podróżniczych, którego książki wydawał już od wielu lat.

W 2020 roku Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej ujawniło, że James Albert Bond, brytyjski dyplomata pracował w ambasadzie Wielkiej Brytanii w Warszawie. Zachowane dokumenty potwierdzają, że prowadził działalność o charakterze wywiadowczym. Nie wiadomo czy Ian Fleming był świadom istnienia Jamesa Alberta Bonda^[1] .

Lista książek o Jamesie Bondzie

Ian Fleming

• 1953 Casino Royale^[2]
• 1954 Żyj i pozwól umrzeć^[3] (ang. Live and Let Die)
• 1955 Moonraker^[4]
• 1956 Diamenty są wieczne^[5] (ang. Diamonds Are Forever)
• 1957 Pozdrowienia z Rosji^[6] (ang. From Russia, with Love)
• 1958 Doktor No^[7] (ang. Dr. No)
• 1959 Goldfinger^[8]
• 1960 Tylko dla twoich oczu^[9] (ang. For Your Eyes Only) – zbiór opowiadań
• 1961 Operacja Piorun^[10] (ang. Thunderball)
• 1962 Szpieg, który mnie kochał^[11] (ang. The Spy Who Loved Me)
• 1963 W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości^[12] (ang. On Her Majesty’s Secret Service)
• 1964 Żyje się tylko dwa razy^[13] (ang. You Only Live Twice)
• 1965 Człowiek ze złotym pistoletem^[14] (ang. The Man with the Golden Gun)
• 1966 Ośmiorniczka^[15] (ang. Octopussy and The Living Daylights) – zbiór opowiadań

Kingsley Amis (pod pseud. Robert Markham)

• 1968 Pułkownik Sun (ang. Colonel Sun)

Christopher Wood

• 1977 James Bond, The Spy Who Loved Me – adaptacja filmu
• 1979 James Bond and Moonraker – adaptacja filmu

John Gardner

• 1981 Licence Renewed
• 1982 For Special Services
• 1983 Icebreaker
• 1984 Role of Honour
• 1986 Nobody Lives for Ever
• 1987 No Deals, Mr. Bond
• 1988 Scorpius
• 1989 Win, Lose or Die
• 1989 Licence to Kill – adaptacja filmu
• 1990 Brokenclaw
• 1991 The Man from Barbarossa
• 1992 Death Is Forever
• 1993 Never Send Flowers
• 1994 SeaFire
• 1995 GoldenEye – adaptacja filmu
• 1996 Cold

Raymond Benson

• 1997 Zero Minus Ten
• 1997 Jutro nie umiera nigdy (ang. Tomorrow Never Dies) – adaptacja filmu
• 1998 The Facts of Death
• 1999 High Time to Kill
• 1999 Świat to za mało (ang. The World Is Not Enough) – adaptacja filmu
• 2000 DoubleShot
• 2001 Never Dream of Dying
• 2002 The Man with the Red Tattoo
• 2002 Die Another Day – adaptacja filmu

Sebastian Faulks

• 2008 Piekło poczeka (ang. Devil May Care)

Jeffery Deaver

• 2011 Carte Blanche

William Boyd

• 2013 Solo

Anthony Horowitz

• 2015 Cyngiel śmierci (ang. Trigger Mortis)
• 2018 Forever and a Day
• 2022 With a Mind to Kill

Filmy

Oficjalne (EON Productions)

Wszystkie filmy do 1974 roku stworzył duet producentów, Albert R. Broccoli i Harry Saltzman. Wtedy to Broccoli zajął się kolejnymi częściami samodzielnie. Od 1995 pracę ojca kontynuują córka, Barbara Broccoli oraz pasierb, Michael G. Wilson.

Uwzględnienie inflacji dotyczy kursu z lutego 2016 roku

Niezależne

Niezależnie od wytwórni EON powstały 3 filmy o Jamesie Bondzie: pierwsze, telewizyjne Casino Royale (1954), gdzie grał Barry Nelson, parodia Casino Royale (1967) z Davidem Nivenem i Never Say Never Again (Nigdy nie mów nigdy) z roku 1983, remake Operacji Piorun, gdzie pojawił się Sean Connery.

Aktorzy

W postać Jamesa Bonda wcielali się następujący aktorzy:

Produkcje oficjalne

• Sean Connery – 1962–1967, 1971 (6 filmów)
• George Lazenby – 1969 (1 film)
• Roger Moore – 1973–1985 (7 filmów)
• Timothy Dalton – 1987–1989 (2 filmy)
• Pierce Brosnan – 1995–2002 (4 filmy)
• Daniel Craig – 2006–2021 (5 filmów)

• 

  Sean Connery

• 

  (c) Luigi Novi, CC BY 3.0

  George Lazenby

• 

  Roger Moore

• 

  Timothy Dalton

• 

  Pierce Brosnan

• 

  Daniel Craig

Produkcje niezależne

• Barry Nelson – 1954 (1 film telewizyjny)
• David Niven – 1967 (1 film – parodia)
• Sean Connery – 1983 (1 film)

Postacie

Desmond Llewelyn zagrał rolę Q w 17 filmach serii

Serie książek i filmów o Jamesie Bondzie obfitują w wiele ciekawych postaci, będących sprzymierzeńcami lub przeciwnikami głównego bohatera. Zwierzchnicy 007 i pozostali oficerowie brytyjskiego wywiadu są zwykle określani pojedynczymi literami, jak choćby M czy Q. W powieściach Bond ma dwie sekretarki, Loelię Ponsonby i Mary Goodnight, których role i kwestie w filmach przejęła sekretarka M, Panna Moneypenny. Bond pracuje czasem ze swym przyjacielem z CIA, Felixem Leiterem. W filmach Leiter pojawia się regularnie w produkcjach z udziałem Seana Connery’ego, w jednej z Rogerem Moore’em i obu z Timothym Daltonem. Był jednak tylko dwukrotnie grany przez tego samego aktora. Po nieobecności w filmach z Pierce’em Brosnanem w roli głównej, Leiter powraca w Casino Royale z Danielem Craigiem.

Kobiety, zwłaszcza w filmach, mają nieraz dwuznaczne imiona, prowadzące do nieśmiałych żartów, np. „Pussy Galore” (Goldfinger, imię i nazwisko postaci zaczerpnięto z postaci kobiety, prowadzącej w latach 50. dom publiczny w Nowym Jorku), „Plenty O’Toole” (Diamenty są wieczne), „Mary Goodnight” (Człowiek ze złotym pistoletem), „Dr Christmas Jones” (Świat to za mało) czy „Xenia Onatopp” (GoldenEye, kobiecy czarny charakter, którą podnieca duszenie mężczyzn udami).

Dziewczyny Bonda

Przeciwnicy Bonda

Postacie pojawiające się w wielu filmach

Słynne elementy

Sekwencja początkowa

Od pierwszej oficjalnej części, Doktora No, filmy poprzedzane są charakterystyczną sekwencją. Ukazuje ona widok przez otwór gwintowanej lufy, a w nim sylwetkę Bonda, który przechodzi kilka kroków, po czym nagle odwraca się w bok i strzela. Następnie na ekran spływa czerwień (symbolizując krew przeciwników 007), z kolei światło lufy przemieszcza się w dół ekranu. W Doktorze No stanowi ono później motyw przewodni napisów początkowych, podczas gdy w Pozdrowieniach z Rosji i Goldfingerze światło lufy maleje i znika. Od Operacji Piorun otwiera początkową część filmu, poprzedzającą napisy. Zostało to zmienione w Śmierć nadejdzie jutro – gdy Bond odwraca się i strzela, z lufy pistoletu wydobywa się kula. W Casino Royale pominięty został chód Bonda, a pojawia się jedynie sam strzał, w Quantum of Solace i Skyfall cała sekwencja zostaje pokazana na końcu filmu, natomiast w Nie czas umierać pominięty został rozlew krwi po strzale. Pomimo wszystkich zmian główny charakter sekwencji został zachowany do dziś.

Sekwencja przedtytułowa

Tuż po sekwencji początkowej w każdym filmie (oprócz Doktora No) pojawia się tzw. sekwencja przedtytułowa, poprzedzająca napisy początkowe. Zazwyczaj sekwencja ta ukazuje agenta 007 kończącego jakąś misję, przed objaśnieniem misji głównej, o której będzie mowa w filmie. Nieraz zadanie Bonda z sekwencji przedtytułowej nie ma nic wspólnego z późniejszą akcją (np. Goldfinger, Tylko dla twoich oczu). Najdłuższą sekwencję przedtytułową – ponad 15-minutową – zawiera Świat to za mało, a najkrótszą – 3 minutową – Casino Royale. Zwykle trwają one od 7 do 10 minut.

Czołówka

Po sekwencji przedtytułowej pojawia się czołówka. Stanowi ona zwykle artystyczny popis (zachowany najczęściej w konwencji modernizmu) pełen sylwetek nagich i półnagich kobiet, tańczących, skaczących i strzelających z broni. Począwszy od lat 90. szczególnie podkreślone zostało tło graficzne czołówek, związane z tematyką każdego filmu (m.in. symbole upadającego komunizmu w GoldenEye, ropa naftowa w Świat to za mało, symbole karciane w Casino Royale, nagrobki w Skyfall). Czołówki te stały się znakiem firmowym filmów o brytyjskim agencie. Twórcą i najbardziej znanym spośród kreatorów napisów był Maurice Binder, pracujący w latach 1962-1989 nad czternastoma filmami o Bondzie. Opuścił jednak dwie produkcje (Pozdrowienia z Rosji z 1963 i Goldfinger z 1964), do których napisy zaprojektował Robert Brownjohn. Binder powrócił w Operacji Piorun (1965). Po śmierci Bindera, od filmu GoldenEye (1995), czołówki bondowskie projektuje Daniel Kleinman, wykorzystując nieobecną wcześniej, zarówno w filmach, jak i czołówkach, animację komputerową. Wyjątkiem była czołówka Quantum of Solace (2008), zaprojektowana przez Bena Radatza i Tima Fishera, reżyserów z firmy MK12.

Równie charakterystycznym elementem czołówek bondowskich jest przedstawianie w napisach początkowych mniej popularnych członków ekipy filmowej. W latach 60. standardem było umieszczanie w napisach początkowych takich osób jak księgowy, montażysta dźwięku, projektant napisów początkowych czy koordynator kaskaderów. W latach 80. powszechną praktyką, nie tylko w filmach hollywoodzkich, stało się przesunięcie tych zawodów filmowych do napisów końcowych, zostawiając napisy w czołówce tylko dla najważniejszych funkcji i nazwisk. Tymczasem w czołówkach filmów z Bondem takie funkcje wciąż są obecne, jako element bondowskiej tradycji.

Podczas wyświetlania czołówki w tle brzmi główna piosenka filmowa, śpiewana zazwyczaj przez artystę popularnego w danym momencie.

Zwroty

Po raz pierwszy agent 007 przedstawił się słowami „My name is Bond. James Bond.” w Doktorze No: Sean Connery wypowiada je z papierosem w ustach przy stoliku w kasynie w odpowiedzi na nazwisko partnerki (podane w tym samym stylu). Zwrot ten wszedł do kanonu zachodniej kultury masowej. 21 czerwca 2005 r. American Film Institute umieścił go na 22. miejscu w rankingu najsłynniejszych cytatów w historii kina.

Bond zgodnie ze zwyczajem zamawia w barze „Martini z wódką, wstrząśnięte, nie mieszane”, po raz pierwszy w Goldfingerze (choć słowa te pojawiły się już w Doktorze No – zamówienie takie złożył jeden z przeciwników). Zwrot ten uplasował się na 90. pozycji listy AFI. W Casino Royale po przegranej partii pokera Bond zamawia martini z wódką, a gdy barman pyta: „wstrząśnięte czy zmieszane”, bohater odpowiada: „Mam to gdzieś”. W Quantum of Solace na pytanie o to, co pije, Bond odpowiada René Mathisowi: „Nie wiem. Co piję?”.

„James Bond powróci...”

Każdy z filmów, oprócz Doktora No (1962) i Operacji Piorun (1965), kończy się napisem „James Bond will return...” lub „James Bond will be back”, następującym podczas napisów końcowych lub po nich. Do Ośmiorniczki (1983) napis ten zawierał także tytuł kolejnego filmu, który planowano nakręcić („James Bond will return in...”). Trzykrotnie zdarzało się jednak, że nazwa sequelu podana w poprzednim filmie była niezgodna z rzeczywistością, co wynikało ze zmian w planach producentów. Po raz pierwszy w przypadku Goldfingera, w którym pojawiła się błędna informacja, że następną częścią będzie W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości. Producenci dość szybko zmienili zdanie, więc po stworzeniu pierwszych kopii wprowadzono odpowiednią aktualizację. Po raz drugi zawirowania wokół tytułu kolejnego filmu pojawiły się w 1977 w filmie Szpieg, który mnie kochał. Początkowo James Bond miał powrócić w Tylko dla twoich oczu, jednak twórcy postanowili wykorzystać wielki sukces Gwiezdnych wojen i nakręcić Moonrakera. Trzeci tego typu błąd pojawił się w filmie Ośmiorniczka, w którym stwierdzono, że kolejną częścią będzie Zabójczy widok, zapisane jako From a View to a Kill, a nie, jak się później okazało, A View to a Kill. Dlatego w późniejszych filmach tytuły sequeli zwyczajnie pomijano, pozostawiając jedynie napis „James Bond will return”.

Plany zdjęciowe

     miejsce akcji oraz lokalizacji planu filmowego

     miejsce akcji

     miejsce planu filmowego

Akcja filmu miała miejsce w 38 krajach na świecie. W Europie plan filmowy lub miejsce akcji miało miejsce w: Jugosławii, Bułgarii, Czarnogórze, Czechosłowacji, Grecji, Turcji, Rosji, Cyprze, Monako, Andorze, Hiszpanii, Portugalii, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii, RFN, Szwajcarii, Włoszech oraz Austrii.

Muzyka

Słynny motyw The James Bond Theme został napisany przez Monty’ego Normana i wykonany po raz pierwszy przez Orkiestrę Johna Barry’ego dla filmu Doktor No z 1962 roku, jednak rzeczywiste autorstwo muzyki od wielu lat stanowi powód licznych kontrowersji. Niemniej jednak w 2001 Norman wygrał 30 tys. funtów w sprawie sądowej przeciwko brytyjskiemu dziennikowi The Sunday Times, który sugerował, że to Barry był całkowicie odpowiedzialny za skomponowanie utworu. John Barry kontynuował tworzenie oprawy muzycznej w 11 zakontraktowanych filmach. Jest też autorem motywu 007, który pojawia się w kilku produkcjach jako alternatywa The James Bond Theme, oraz popularnego orkiestrowego motywu On Her Majesty’s Secret Service. Zarówno The James Bond Theme, jak i On Her Majesty’s Secret Service doczekały się wielu remake’ów, tworzonych m.in. przez The Art of Noise, Moby’ego, Paula Oakenfolda czy Propellerheads.

Ścieżki dźwiękowe filmów o Jamesie Bondzie

Pojazdy i gadżety

Nowoczesne pojazdy i gadżety szpiegowskie z biegiem lat stały się popularnym elementem bondowskich misji. Zazwyczaj okazują się one niezwykle pomocne w rozwiązywaniu wszelkich problemów i pokonywaniu przeciwników.

Aston Martin DB5 Coupé

Według wielu miłośników klasyczności pierwszych filmów gadżety ukazywane w ostatnich produkcjach z Pierce’em Brosnanem były zbyt futurystyczne. Dlatego też obecnie producenci starają się ograniczać do niezbędnego minimum zarówno ich ilość, jak i stopień zaawansowania.

Słynnym samochodem Bonda jest srebrno-szary Aston Martin DB5, ukazany w Goldfingerze, Operacji Piorun, GoldenEye, Jutro nie umiera nigdy, Casino Royale, Skyfall, Spectre i „No time to die”.

We wcześniejszych książkach Fleminga, Bond miał zamiłowanie do „bojowo szarych” Bentleyów, a w późniejszych do Astona Martina DB3. John Gardner przyznał z kolei agentowi zmodyfikowanego Saaba 900 Turbo, nazywanego Srebrną Bestią, a następnie Bentleya Mulsanne Turbo.

W najnowszych filmach nieodłącznym gadżetem Bonda jest zegarek, w którym znajdują się np. laser lub żyłka.

Lista samochodów Bonda

Lista pistoletów Bonda

Lista zegarków używanych przez Jamesa Bonda we wszystkich filmach

Aston Martin DBS

Lista telefonów komórkowych:

• Jutro nie umiera nigdy (1997) – Ericsson JB988
• Śmierć nadejdzie jutro (2002) – Sony Ericsson T68i
• Casino Royale (2006) – Sony Ericsson K800i
• Quantum of Solace (2008) – Sony Ericsson C902
• Skyfall (2012) – Sony Xperia T
• Spectre (2015) – Sony Xperia Z5 compact

Lista Motocykli Bonda:

• Jutro nie umiera nigdy (1997) – BMW R 1200 C
• Skyfall (2012) – Honda CRF 250R

Gry o Bondzie

• James Bond 007 (1983)
• James Bond - Moonraker (1984)
• James Bond 007: A View to Kill (1985)
• GoldenEye 007 (1997)
• 007 Tomorrow Never Dies (1999)
• 007 Racing (2000)
• 007: Agent Under Fire (2001)
• The World Is Not Enough (2001)
• James Bond 007: NightFire (2002)
• James Bond 007: Everything or Nothing (2003)
• Goldeneye Rogue Agent (2004)
• From Russia With Love (2005)
• Quantum of Solace (2008)
• GoldenEye 007 (remake) (2010)
• 007: Blood Stone (2010)
• GoldenEye 007: Reloaded (2011)
• 007 Legends (2012)

Zobacz też

• James Bond (seria filmów)
• Ścieżki muzyczne filmów z Jamesem Bondem
• James Bond (seria powieści)
• James Bond (ornitolog)
• (9007) James Bond

Przypisy

Bibliografia

• Fleming, Ian: Casino Royale. Znak, 2006. ISBN 83-240-0748-2.
• bond007.pl. My name is Bond. James Bond. [dostęp 2017-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-03)].
• Casino Royale – Official Website.

Linki zewnętrzne

• Informacje o filmach bondowskich oraz historia legendy superbohatera. bond007.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-28)]. (pol.).
• Serwis internetowy poświęcony agentowi 007 (pol.)
• Strona internetowa poświęcona czołówkom bondowskim. film.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-16)]. (pol.).
• Witryna internetowa Jamesa Bonda (ang.)