James Madison

James Madison
Ilustracja
Portret Madisona, autorstwa Chestera Hardinga
Data i miejsce urodzenia

16 marca 1751
Port Conway (Wirginia)

Data i miejsce śmierci

28 czerwca 1836
Montpelier (Wirginia)

4. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres

od 4 marca 1809
do 4 marca 1817

Przynależność polityczna

Partia Demokratyczno-Republikańska

Pierwsza dama

Dolley Payne Todd

Wiceprezydent

George Clinton, Elbridge Gerry

Poprzednik

Thomas Jefferson

Następca

James Monroe

5. Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych
Okres

od 4 marca 1801
do 4 marca 1809

Poprzednik

John Marshall

Następca

Robert Smith

Faksymile

James Madison (ur. 16 marca 1751 w Port Conway (Wirginia), zm. 28 czerwca 1836 w Montpelier (Wirginia)) – amerykański polityk i prawnik; 4. prezydent Stanów Zjednoczonych (1809-1817), wcześniej członek Izby Reprezentantów (1789-1797) i 5. sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych (1801-1809). Sygnatariusz Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

Lata młodości

Urodził się 16 marca 1751 w Port Conway w kolonii Wirginia w rodzinie farmerów-plantatorów[1]. Był najstarszym z dwanaściorga dzieci Jamesa Madisona seniora i jego żony Eleanor[1]. Jego pierwszą nauczycielką była matka, która nauczyła go czytać i pisać[1]. W dzieciństwie James dużo czasu spędzał z niewolnikami, toteż już wówczas został zagorzałym przeciwnikiem niewolnictwa[1]. W 1769 rozpoczął pobierać naukę u pastora Thomasa Martina, a dwa lata później wstąpił na College of New Jersey (obecnie Uniwersytet Princeton)[2]. W czasie studiów, które ukończył po trzech latach, duży wpływ wywarły na niego dzieła Locke’a i Monteskiusza[2]. Jeszcze w 1771, po otrzymaniu bakalariatu, planował zostać pastorem i postanowił kształcić się dalej, w kierunku języka hebrajskiego i etyki, lecz zmienił zdanie co do wyboru kariery, ze względu na zły stan zdrowia[2].

Kariera polityczna

Początki

Kiedy rozpoczęła się wojna o niepodległość jako niezdolny do służby (zły stan zdrowia) – skupił się na działalności politycznej[2]. W czerwcu 1776 roku był obecny na posiedzeniu Zgromadzenia Wirginii, na którym proklamowano Deklarację Praw Wirginii (dokument ten był zalążkiem przyszłej Karty Praw)[2]. W latach 1776-1777 był delegatem do legislatury stanu Wirginia, a 14 grudnia 1779 został wybrany na delegata do Kongresu Kontynentalnego[3]. Uczestniczył w nim od marca 1780 do grudnia 1783 i od 1786 do 1788[3]. W latach 1784-1786 był ponownie członkiem legislatury Wirginii[3].

Ojciec Konstytucji

Scena podpisania Konstytucji USA

25 maja 1787 odbyła się w Filadelfii Konwencja Konstytucyjna, w której wziął udział Madison[3]. Podczas prac nad projektem konstytucji silne argumentował na rzecz silnego rządu federalnego i monteskiuszowskiego trójpodziału władzy, gdyż uważał że ludzie pełniący funkcje publiczne mogą łatwo nadużywać władzy[3]. Wraz z Alexandrem Hamiltonem był jednym z najaktywniejszych delegatów – wypowiadał się na 71, spośród 86 posiedzień[4]. Z tego też powodu, a także z powodu jego umiejętności mediacyjnych i skłonności do kompromisów, często nazywa się go „Ojcem Konstytucji Amerykańskiej[5].

Największe kontrowersje wzbudzały wówczas: sposób wyboru członków Kongresu, a także reprezentacja niewolników[4]. Ostatecznie zdecydowano się, by członkowie Izby Niższej (Izba Reprezentantów) byli wybierani na zasadzie proporcjonalności (stan bardziej zaludniony wybiera większą liczbę kongresmenów), natomiast członkowie Izby Wyższej (Senat) mieli jednakową reprezentację stanową[4]. W przypadku niewolników zdecydowano, by 3/5 z nich uwzględniano w sprawach podatkowych i wyborczych[4]. Projekt Konstytucji został podpisany 17 września 1787 roku[5]. W celu rychłego ratyfikowania jej przez poszczególne stany, James Madison, wraz z Alexandrem Hamiltonem i Johnem Jayem opracował zbiór tekstów, który uznawany jest za pierwszy komentarz do konstytucji, zwany „Federalista[5].

Izba Reprezentantów USA

Po wejściu w życie Konstytucji, Madison został członkiem Izby Reprezentantów[6]. W tym okresie zaczęły się kształtować środowiska polityczne, które później przerodziły się w partie – Madison wraz z Jeffersonem, gromadzili wokół siebie ludzi, którzy później tworzyli Partię Demokratyczno-Republikańską[6]. Jako kongresmen, Madison zgłosił 10 pierwszych poprawek do Konstytucji, ustawę celną, a także przyczynił się do wdrożenia Rezolucji Wirginii, które były odpowiedzią na ustawy antybuntownicze administracji Johna Adamsa[6]. W 1794 roku, gdy trwała wojna angielsko-francuska Madison zalecił stosowanie dyskryminacyjnych taryf celnych dla państw niemających umów handlowych z USA[6]. Dzięki swoim działaniom, Madison zyskał uznanie nawet u George’a Washingtona, sympatyzującego z Federalistami, który zaproponował kongresmenowi stanowisko sekretarza stanu (jednak Madison odmówił)[7].

Sekretarz stanu

Kiedy w 1801 na prezydenta został zaprzysiężony Thomas Jefferson, 2 maja 1801 Madison został sekretarzem stanu USA[7]. Pomimo że sprawy zagraniczne stanowiły istotny element polityki prezydenta, Madison nie odgrywał większej roli – ograniczał się do lojalnego wspierania Jeffersona[7]. Urząd ten sprawował do końca drugiej kadencji Jeffersona, tj. do 4 marca 1809[7].

Prezydentura

Gabinet Jamesa Madisona (1809-1817)
UrządNazwiskoKadencja
PrezydentJames Madison1809-1817
WiceprezydentGeorge Clinton1809-1812
Elbridge Gerry1813-1814
Sekretarz stanuRobert Smith1809-1811
James Monroe1811-1814
1815-1817
Sekretarz skarbuAlbert Gallatin1809-1814
George W. Campbell1814-1814
Alexander J. Dallas1814-1816
William H. Crawford1816-1817
Sekretarz wojnyWilliam Eustis1809-1813
John Armstrong Jr.1813-1814
James Monroe1814-1815
William H. Crawford1815-1816
Prokurator generalnyCaesar Augustus Rodney1809-1811
William Pinkney1811-1814
Richard Rush1814-1817
Poczmistrz generalnyGideon Granger1809-1814
Return J. Meigs Jr.1814-1817
Sekretarz Marynarki WojennejPaul Hamilton1809-1813
William Jones1813-1814
Benjamin W. Crowninshield1814-1817

Kiedy zbliżał się koniec drugiej kadencji Thomasa Jeffersona, James Madison wraz z urzędującym wiceprezydentem George’em Clintonem ubiegał się z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej o urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych[7]. Ich rywalami byli Charles Cotesworth Pinckney i Rufus King z Partii Federalistycznej[7]. Madison i Clinton odnieśli zdecydowane zwycięstwo, bowiem w głosowaniu Kolegium Elektorów uzyskali odpowiednia 122 i 113 głosów przeciwko 47 głosom na Pinckneya i Kinga[7]. James Madison objął urząd 4 marca 1809. Zaprzysiężenia – na 4. prezydenta Stanów Zjednoczonych – dokonał po raz trzeci prezes Sądu Najwyższego, John Marshall.

Jedną z pierwszych inicjatyw prezydenta było rozstrzygnięcie kwestii Banku Centralnego, którego ważność wygasała w 1811 roku[7]. Madison, który uważał Bank za niekonstytucyjny, odwołał się do Senatu – tam wynik głosowania był równy (17:17), zatem ostateczny głos należał do wiceprezydenta, jako przewodniczącego Senatu[8]. Clinton zagłosował przeciw i Bank przestał istnieć[8].

Kilka miesięcy wcześniej, 15 stycznia 1811, Kongres, na tajnym posiedzeniu, upoważnił prezydenta do zajęcia Florydy Wschodniej, w przypadku, gdyby inne państwo zagroziło przejęciem tego terytorium[8]. W celu przejęcia Florydy, Madison mianował generała George’a Mathewsa pełnomocnikiem ds. Florydy[9]. Ze względu na samowolne działanie został zwolniony, jednak w kwietniu i maju 1812 roku, Kongres podjął uchwałę o przyłączeniu części Florydy Zachodniej do Stanów Zjednoczonych[9]. Proklamację przyłączenia nowego stanu podpisał prezydent dopiero 27 października 1819[8]. W tym samym czasie, napięta sytuacja panowała w stanie Indiana, gdzie gubernator William Henry Harrison obawiał się ataków Indian, zjednoczonych pod wodzą Tecumseha[9]. 7 listopada Harrison zaatakował plemię Szaunisów i odniósł zwycięstwo w bitwie pod Tippecanoe[9].

W wyborach prezydenckich w 1812 Madison ponownie kandydował na najwyższy urząd[10]. Jego kontrkandydatem był DeWitt Clinton[10]. W głosowaniu Kolegium Elektorów uzyskał 128 głosów, wobec 89 głosów Clintona[10]. Wiceprezydentem w drugim gabinecie Madisona został Elbridge Gerry[10]. Wybory odbywały się w czasie wojny, podczas której nastroje społeczne zwłaszcza w regionie Nowej Anglii były tak antywojenne, że groziły nawet secesją[10]. Z tego też powodu, Madison otrzymał w głosowaniu powszechnym znacznie mniejsze poparcie niż w pierwszych wyborach[10].

Po zakończeniu wojny, z Anglią, zniknął problem konfliktów z Indianami, którzy byli sojusznikami wojsk brytyjskich[11]. Po śmierci Tecumseha w 1813, Andrew Jackson pokonał wojska indiańskie w bitwie nad Horseshoe Bend, 27 marca 1814[11]. 8 września 1815 obie strony podpisały układ ze Spring Wells[12].

Wojna z Anglią bardzo osłabiła flotę amerykańską, co spotkało się z reakcją państw północnej Afryki[13]. Algieria zaczęła wykorzystywać swoją przewagę by zyskać większe wpływy w basenie Morza Śródziemnego, przez co 23 lutego 1815, Kongres USA upoważnił prezydenta do podjęcia stosownych działań[13]. Madison wysłał dwie 2 eskadry statków z nowym konsulem państw północnoafrykańskich na pokładzie[13]. W następnym roku prezydent przesłał także list do deja Algierii, zawierający groźbę wznowienia działań wojennych, w przypadku braku akceptacji układu handlowego z USA[14]. Negocjacje zakończyły się korzystnie dla Amerykanów 22 grudnia 1816, jednak Senat przegłosował stosowne uchwały dopiero sześć lat później[14].

Wojna z Wielką Brytanią

Tuż przed objęciem fotela prezydenckiego przez Madisona, Thomas Jefferson zniósł embargo na Wielką Brytanię i Francję, nałożone ze względu na dyskryminowanie statków amerykańskich przez te kraje[9]. Kiedy prezydentem został Madison, częściowo przywrócił handel morski i dał mocarstwom europejskim czas do 3 marca 1811 by zaprzestały swych działań wobec floty USA[9]. Ponieważ Francja i Anglia nie wypełniły tego żądania, 4 listopada 1811 Madison zwołał nadzwyczajną sesję Kongresu, mającą ustalić dalsze działania w polityce zagranicznej[15]. 4 czerwca 1812 Izba Reprezentantów, głosując w stosunku 79:49, wypowiedziała wojnę Anglii[15]. Dwa tygodnie później, 17 czerwca podobne głosowanie odbyło się w Senacie, który także opowiedział się za wojną (17:13)[16]. Federaliści oskarżali wówczas prezydenta o faworyzowanie Francji, jednak Madison nie chciał wypowiadać wojny drugiemu państwu, zwłaszcza że nastroje w społeczeństwie amerykańskim bardziej sprzyjały wojnie z Anglią niż z Francją, która była uważana za sojusznika z czasów wojny o niepodległość[16].

W pierwszej fazie wojny Wielka Brytania zablokowała wybrzeże Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem Nowej Anglii, natomiast wojska amerykańskie usiłowały wyprzeć niezorganizowanych Anglików z terytorium Kanady, co jednak zakończyło się niepowodzeniem[17].

W drugiej fazie wojny, w 1814 roku, zbliżał się koniec wojen napoleońskich, zatem Brytyjczycy mogli przerzucić więcej swoich żołnierzy do USA[18]. Wojska wylądowały w zatoce Cheaspeake, a 24 sierpnia 1814 spaliły Biały Dom i Kapitol[18]. Amerykanie odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Baltimore, po której Francis Scott Key ułożył pieśń The Star Spangled Banner, która od 1931 jest hymnem Stanów Zjednoczonych[18]. Dwoma innymi sukcesami wojsk amerykańskich były bitwa pod Plattsburghiem oraz bitwa pod Nowym Orleanem (8 stycznia 1815), gdzie zdecydowane zwycięstwo odniósł generał Andrew Jackson[18].

Już wiosną 1813, dzięki działaniom mediacyjnym cara Rosji Aleksandra I, rozpoczęły się rozmowy pokojowe[19]. Rozmowy zakończyły się fiaskiem, ale 30 grudnia 1813 Madison zgodził się na rozmowy dwustronne z lordem Castlereaghem[19]. Po wielomiesięcznych negocjacjach, 24 grudnia 1814 podpisany został traktat gandawski[19]. Senat ratyfikował układ 16 lutego 1815, a dwa dni później wszedł on w życie[11].

Nominacje do Sądu Najwyższego

James Madison nominował dwóch sędziów Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych:

Stany przyłączone do USA

Emerytura

Po zakończeniu drugiej kadencji Madison osiadł w Montpelier gdzie zajął się lekturą książek ze swojej pokaźnej biblioteki, a także podejmowaniem gości[20]. W latach 1826-1829 pełnił funkcję rektora University of Virginia, a następnie został delegatem do Zgromadzenia Konstytucyjnego Wirginii[21]. W tym czasie, podobnie jak jego poprzednik, nadal walczył o zniesienie niewolnictwa[21].

Pod koniec życia miał trudności z przełykaniem pokarmu i był osłabiony[21]. Zmarł 28 czerwca 1836 w rodzinnej posiadłości Montpelier w Orange, jako ostatni z sygnatariuszy Konstytucji USA[21].

Życie prywatne i poglądy

15 września 1794 James Madison poślubił 26-letnią wdowę, Dorothy Payne Todd[14]. Pierwsza Para była bezdzietna, jednak Dolley Madison wychowywała jedno dziecko ze swojego pierwszego małżeństwa[20]. Podczas kadencji Thomasa Jeffersona, który był wdowcem, pani Madison pełniła funkcję pierwszej damy przez 8 lat[20]. Gdy najwyższy urząd objął jej mąż, pozostała pierwszą damą przez następne dwie kadencje, tym razem już jako żona prezydenta[20].

Madison był wychowany w duchu anglikanizmu i przynależał do amerykańskiego Kościoła Episkopalnego[22]. W czasie prezydentury uczęszczał na nabożeństwa do Kościoła św. Jana przy placu Lafayette’a, jednak część historyków klasyfikuje go jako deistę[22].

Podobnie jak Thomas Jefferson, James Madison był zdecydowanym abolicjonistą[21].

Upamiętnienie

Na jego cześć nazwano między innymi miasto w stanie Wisconsin.

Przypisy

  1. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 101.
  2. a b c d e L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 102.
  3. a b c d e L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 103.
  4. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 104.
  5. a b c L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 105.
  6. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 108.
  7. a b c d e f g h L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 109.
  8. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 110.
  9. a b c d e f L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 111.
  10. a b c d e f L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 116.
  11. a b c L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 118.
  12. L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 119.
  13. a b c L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 120.
  14. a b c L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 121.
  15. a b L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 112.
  16. a b L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 113.
  17. L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 114.
  18. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 115.
  19. a b c L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 117.
  20. a b c d L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 122.
  21. a b c d e L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 123.
  22. a b The religion of James Madison. Religion Statistics; Geography Church Statistics. [dostęp 2015-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-09)]. (ang.).

Bibliografia

  • Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie