James McNeill Whistler
Aranżacja szarości – portret malarza (autoportret); ok. 1872, Detroit Institute of Arts | |
Imię i nazwisko | James Abbott McNeill Whistler |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | 10 lipca 1834 Lowell, Massachusetts, Stany Zjednoczone |
Data i miejsce śmierci | 17 lipca 1903 Londyn, Wielka Brytania |
Narodowość | amerykańska |
Dziedzina sztuki | malarstwo, grafika |
Epoka | estetyzm, impresjonizm, tonalizm |
Ważne dzieła | |
| |
James Abbott McNeill Whistler (ur. 10 lipca[a] 1834 w Lowell, Massachusetts, Stany Zjednoczone, zm. 17 lipca 1903 w Londynie, Wielka Brytania) – amerykański malarz i grafik, aktywny głównie w Anglii.
Syn oficera, kontynuował rodzinną tradycję uczęszczając przez kilka lat do West Point, skąd go zwolniono za braki w dziedzinie chemii. W 1855 wyjechał do Paryża, gdzie zetknął się z Édouardem Manetem, Charles'em Baudelaire'em i Henri Fantin-Latourem. W 1859 przyjechał do Londynu, następnie wiele podróżował. W 1863 wystawiał w Salonie Odrzuconych. W 1890 osiadł w Paryżu. Jego twórczość, związana z wczesną fazą impresjonizmu, wykazuje także wpływ Gustave`a Courbeta oraz grafiki japońskiej, której był jednym z pierwszych odkrywców i entuzjastów. W swych obrazach kładł nacisk na zagadnienia kolorystyczne, zestawiając układy barwne na wzór kompozycji muzycznych, stosował subtelne, prawie monochromatyczne zestawienia kolorów. Jako grafik uprawiał akwafortę i litografię.
Biografia i twórczość
James McNeill Whistler urodził się w Stanach Zjednoczonych w 1834 jako syn znanego inżyniera kolejowego George’a Washingtona Whistlera[1] i jego drugiej żony Anny Matildy McNeill[2]. W 1843 George Whistler przeniósł się z rodziną do Sankt Petersburga w Rosji, gdzie młody James pobierał lekcje malarstwa[3].
Lata 1847–1848 Whistler spędził w Londynie wśród krewnych, podczas gdy jego ojciec pracował nadal w Petersburgu, gdzie zmarł w 1849.
Po pobycie w Anglii James Whistler powrócił do Ameryki, żeby w 1851 zostać słuchaczem akademii wojskowej West Point[4]. W 1854 został usunięty z akademii za brak postępów w nauce (chemia) i niedostateczną dyscyplinę[2].
W 1855 wyjechał z powrotem do Europy, postanawiając poświęcić się malarstwu. Początkowo osiadł w Paryżu, gdzie m.in. uczęszczał do Ecole Impériale et Spéciale de Dessin w Paryżu[2], ale w 1859 przeniósł się do Londynu, gdzie miał spędzić większość swego życia[5]. W Londynie spotkał Gabriela Rosettiego i innych członków Bractwa Prerafaelitów, którzy później wywarli głęboki wpływ na jego twórczość[6].
W Londynie spotkał też Joannę Hiffernan, modelkę, która miała zostać jego kochanką. Ich stosunki były określane jako „małżeństwo bez błogosławieństwa kościelnego”[7]. Z udziałem Hiffernan jako modelki powstał m.in. znany cykl trzech obrazów zatytułowany Symfonia w bieli.
W 1865 Whistler współpracował z Gustave’em Courbetem. Spotkał też Alberta Moore’a; obaj stali się wyznawcami filozofii sztuka dla sztuki. W 1866 z powodów rodzinnych i politycznych Whistler wyjechał do Valparaiso (Chile), gdzie namalował kilka obrazów, w tym Nokturn w błękicie i złocie – zatoka w Valparaiso[2].
W 1870 ze związku Whistlera z Joanną Hiffernan urodził się ich nieślubny syn Charles Hanson[2].
W 1871 Whistler namalował portret matki, zatytułowany Aranżacja szarości i czerni nr 1: matka artysty, potocznie: Matka Whistlera, najbardziej znany obraz artysty[8] i jeden z najsłynniejszych amerykańskich obrazów znajdujących się poza granicami Stanów Zjednoczonych[9].
W tym samym roku artysta rozpoczął też malowanie cyklu obrazów pod wspólnym tytułem: „nokturny”, który zasugerował mu F. R. Leyland. Pierwszym obrazem z tego cyklu był Nokturn w błękicie i srebrze – Chelsea[2].
W latach 1872–1877 Whistler namalował kolejny obraz z tego cyklu, zatytułowany Nokturn w czerni i w złocie – spadająca raca. Obraz został po raz pierwszy wystawiony w 1878 w londyńskiej Grosvenor Gallery i spotkał się z kompletnym niezrozumieniem ze strony londyńskiej publiczności wychowanej na obrazach prerafaelitów. Znany krytyk sztuki John Ruskin skrytykował dzieło Whistlera nazywając je „kubłem farby wylanym w twarz publiczności”[10]. W odpowiedzi na te komentarze Whistler oskarżył Ruskina o zniesławienie. Wygrał proces, ale uzyskał tylko nieznaczne odszkodowanie. Koszty procesu doprowadziły Whistlera do bankructwa. W 1879 dom artysty został sprzedany, a on sam wyjechał do Wenecji, żeby wykonać 12 akwafort na zlecenie Towarzystwa Sztuk Pięknych. Do Londynu powrócił w 1880[11]. Akwaforty zostały wystawione w Londynie w 1880 i 1883 oraz na wystawie Wunderlicha w Nowym Jorku w 1883[2].
Pierwszy zestaw akwafort weneckich, obejmujący 12 prac, został opublikowany w 1880 a zestaw drugi (26 akwafort) w 1886. Whistler wykonał też, choć nigdy nie opublikował, kilka dalszych zestawów, w tym Zestaw Jubileuszowy (Jubilee Set) w 1887 i Zestaw Renesansowy we Francji w 1888 i Amsterdamie w 1889[2].
Artysta dużo podróżował po Anglii i Europie kontynentalnej. Jego prace były wystawiane w Europie i Ameryce. W 1883 w Nowym Jorku na wystawie Pedestal Fund Art Loan Exhibition zaprezentowano jego pierwszą akwarelę, Śnieg, namalowaną w Amsterdamie w 1882. W 1884 razem ze swoimi wychowankami, urodzonym w Australii Mortimerem Menpesem i urodzonym w Niemczech Walterem Sickertem malował morskie pejzaże w St. Ives[2].
W 1884 namalował Aranżację czerni – portret Señora Pablo de Sarasate. Obraz był wystawiany w Londynie, Hamburgu, Paryżu i na koniec, w 1896, w Pittsburghu, gdzie został zakupiony przez tamtejszy Carnegie Museum of Art, pierwszą amerykańską publiczną galerię, która kupiła jego pracę[2].
In 1886 Towarzystwo Artystów Brytyjskich (Society of British Artists) w Londynie, w nadziei na ożywienie działalności, wybrało Whistlera na swego prezesa. Whistler na nowym stanowisku dał się poznać jako autokrata a reformy, których się podjął, nie wzbudziły uznania, więc został zmuszony do rezygnacji[2].
W 1888 Whistler ożenił się z Beatrix, wdową po Edwardzie Williamie Godwinie. Była ona artystką i projektantką i pozowała Whistlerowi do kilku litografii, w tym do Duetu (1894). Najbardziej przejmujące z litografii: Na Balkonie i Siesta ukazują Beatrix umierającą na raka (zmarła w 1896)[2].
W 1890 wydawnictwo William Heinemann opublikowało zbiór listów i pamfletów Whistlera The Gentle Art of Making Enemies[2].
W 1896 Whistler został wybrany na pierwszego prezesa Międzynarodowego Towarzystwa Rzeźbiarzy, Malarzy i Rytowników (International Society of Sculptors, Painters and Gravers)[2].
Whistler zmarł w Londynie 17 lipca 1903[2].
Najważniejsze dzieła
Przy fortepianie, 1858-59, Taft Museum of Art
Symfonia w bieli nr 1: dziewczyna w bieli, 1862, National Gallery of Art
Symfonia w bieli nr 2: dziewczynka w bieli, 1864-64, Tate Britain
Matka Whistlera, 1871, Musée d’Orsay
Nokturn w czerni i w złocie – spadająca raca, ok. 1872-1877, Detroit Institute of Arts
Nokturn w błękicie i złocie – stary Battersea Bridge, ok. 1872-1875, Tate Britain
Nokturn w błękicie i srebrze – Chelsea, ok. 1871, Tate Britain
Uwagi
- ↑ Podawana jest też data 11 lipca, patrz: University of Glasgow: The Correspondence of James McNeill Whistler: Biografical Notes (ang.). [dostęp 2011-10-14].
Przypisy
- ↑ Ronald Anderson, Anne Koval: James McNeill Whistler: Beyond the Myth. s. 3-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o University of Glasgow: The Correspondence of James McNeill Whistler: Biografical Notes (ang.). [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Stanley Weintraub: Whistler: A biography. s. 6-9.
- ↑ Ronald Anderson, Anne Koval: James McNeill Whistler: Beyond the Myth. s. 26-31.
- ↑ Margaret F. MacDonald: Whistler, James (Abbott) McNeill.
- ↑ Robin Spencer: Whistler, James Abbott McNeill (1834–1903).
- ↑ Stanley Weintraub: Whistler: A biography. s. 71.
- ↑ Natasha Wallace w: JSSGallery.org: Arrangement in Grey and Black: Portrait of the Painter's Mother (ang.). [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Jean-Gilles Berizzi w: Musée d’Orsay: [https://web.archive.org/web/20120421002115/http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/search/commentaire/commentaire_id/arrangement-en-gris-et-noir-n1-445.html?no_cache=1 James Abbott McNeill Whistler: Portrait of the Artist's Mother] (ang.). [dostęp 2011-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-21)].
- ↑ Natasha Wallace w: JSSGallery.org: Nocturne in Black and Gold The Falling Rocket (ang.). [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Nicolas Pioch (Webmuseum,Paris): Whistler, James Abbott McNeill (ang.). [dostęp 2011-10-14].
Bibliografia
- Ronald Anderson, Anne Koval: James McNeill Whistler: Beyond the Myth. London: John Murray, 1994. ISBN 0-7195-5027-0. (ang.)
- Ian. Chilvers: Oksfordzki leksykon sztuki. Warszawa: Arkady, 2002, s. 704-705. ISBN 83-213-4157-8.
- Margaret F. MacDonald: Whistler, James (Abbott) McNeill. Wyd. Grove Art Online. Oxford: Oxford University Press, 1999. (ang.)
- Robin Spencer: Whistler, James Abbott McNeill (1834–1903). Wyd. Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press, 2004. DOI: 10.1093. (ang.) (wymagana jest subskrypcja)
- Stanley Weintraub: Whistler: A biography. London: Collins, 1974. ISBN 0-00-211994-3. (ang.)
Linki zewnętrzne
- Obszerna biografia + galeria (ang.)
- James M'N. Whistler Dies in London (ang.). W: The New York Times [on-line]. nytimes.com, 1903-07-18. [dostęp 2014-08-02].
- ISNI: 0000 0001 0895 7868
- VIAF: 46804212
- ULAN: 500012432
- LCCN: n79032293
- GND: 118632124
- NDL: 00460732
- LIBRIS: 97mplkrt53cdpxl
- BnF: 121810413
- SUDOC: 027448509
- NLA: 36233967
- NKC: jn19981002404
- BNE: XX942029
- NTA: 068642520
- Open Library: OL50761A
- PLWABN: 9810691644605606
- NUKAT: n97081067
- OBIN: 36855
- J9U: 987007277038805171
- CANTIC: a10989249
- CONOR: 19226979
- ΕΒΕ: 196552
- WorldCat: lccn-n79032293
Media użyte na tej stronie
Signature of James Abbott McNeill Whistler from The National Cyclopaedia of American Biography, Volume IX, 1907, page 50
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
James_A_M_Whistler_1940_Issue-2c.jpg
Daguerreotype of James McNeil Whistler