James Murray (leksykograf)

James Murray
Ilustracja
Murray w skryptorium przy Banbury Road, przed 1910 r.
Data i miejsce urodzenia7 lutego 1837
Denholm
Data i miejsce śmierci26 lipca 1915
Oksford
Zawód, zajęcieleksykograf
Dom Murraya w Oxfordzie, gdzie mieszkał w latach 1885–1915, i skrzynka na setki listów, które otrzymywał od woluntariuszy pracujących nad słownikiem

Sir James Augustus Henry Murray (ur. 7 lutego 1837 w Denholm, zm. 26 lipca 1915 w Oksfordzie) – szkocki leksykograf i filolog, główny redaktor Oxford English Dictionary (1879–1915).

Życiorys

James Murray urodził się 7 lutego 1837 roku w Denholm koło Hawick w regionie Scottish Borders w wielodzietnej rodzinie krawca Thomasa Murraya (1811–1873) i Mary (1803–1888), córki producenta lnu[1]. Jego ojciec działał w kościele kalwińskim, propagował abstynencję, promował czytelnictwo[1].

Murray miał znać już wszystkie litery alfabetu łacińskiego w wieku 18 miesięcy, a alfabetu greckiego przed ukończeniem 7 roku życia[1]. Murray uczęszczał najpierw do lokalnej szkoły parafialnej Cavers School, a od 1845 roku do szkoły w Denholm, gdzie uznano go za szczególnie uzdolnionego[1]. W wieku szkolnym interesował się astronomią oraz aspektami nazewnictwa i klasyfikacją w botanice i geologii[1]. Edukacja Murraya została przerwana na sześć miesięcy po tym, jak szkoła została zamknięta podczas epidemii cholery w 1849 roku[1]. W okresie tym Murray pracował jako pasterz, a następnie podjął naukę w Minto School, gdzie zaczął pracować nad czterema nowymi językami: francuskim, niemieckim, włoskim i klasycznym greckim[1]. Murray opuścił szkołę w wieku lat 14 i pół, by podjąć prace zarobkową i wesprzeć rodzinny budżet – nauczył się introligatorstwa[1].

W 1854 roku Murray opuścił dom rodzinny i rozpoczął pracę jako młodszy asystent dyrektora szkoły w Hawick. W 1857 roku został dyrektorem prywatnej szkoły Hawick Academy[1]. Czas wolny poświęcał nauce języków obcych – sam utrzymywał, że posiadł znajomość pisemnej formy ok. 25 języków, m.in. rosyjskiego i tonga[1]. Zajmował się również badaniami struktury geologicznej dystryktu Teviotdale oraz jego flory i fauny[1]. Od 1856 roku pełnił funkcję sekretarza nowo powstałego towarzystwa archeologicznego w Hawick[1].

Następnie zainteresował się filologią – w 1857 roku uczęszczał na kurs elokucji prowadzony przez Alexandra Melville’a Bella (1819–1905), który opracował obrazkowy system pisma dla transkrypcji fonetycznej, tzw. Visible Speech, ukazujący pozycje gardła, języka i ust przy powstawaniu dźwięków[1]. W okresie późniejszym Murraya i Bella połączyła przyjaźń, a Bell wprowadził Murraya do londyńskiego towarzystwa filologicznego Philological Society[1][2].

W 1859 roku towarzystwo archeologiczne w Hawick zainteresowało się filologią, a w szczególności historią i różnorodnością angielskiego w regionie Hawick[1]. Murray rozpoczął badania dialektów z południowych hrabstw Szkocji, nauczył się gaelickiego i stworzył klucz fonetyczny dla Etymological Dictionary of the Scottish Language (1808) Johna Jamiesona[1]. Rozpoczął również naukę staroangielskiego, a także studiował język gocki na bazie Srebrnej Biblii przełożonej na gocki przez Wulfilę[1].

W 1862 roku Murray poślubił Margaret (Maggie) Scott (1834–1865), dyrektorkę szkoły dla dzieci[1]. W 1864 roku urodziła się ich córka, która zmarła w tym samym roku na gruźlicę[1]. Z uwagi na zły stan zdrowia Margaret, Murrayowie musieli zmienić klimat i wyprowadzili się do Londynu, gdzie Murray otrzymał posadę urzędnika w Chartered Bank[1][2]. Margaret zmarła na gruźlicę w 1865 roku. Murray ożenił się ponownie w 1867 roku z Adą Agnes Ruthven (1845–1936), a drużbą był Alexander Graham Bell[1]. Murray i Ada mieli jedenaścioro dzieci (sześciu synów i pięć córek)[2], które zachęcane były do pisania własnych opowieści i wierszy, a ojciec pomógł im założyć Sunnyside Amateur Debating Society[1].

Murray współpracował z Muzeum Brytyjskim. Poprzez Bella poznał Alexandra Johna Ellisa, który z kolei przedstawił go filologowi Henry’emu Sweetowi[1]. Wkrótce Murray poznał innych czołowych filologów brytyjskich, m.in. Richarda Morrisa i Waltera Williama Skeata[1]. Bell, Morris, Ellis i Skeat zapoznali Murraya z działalnością londyńskiego towarzystwa filologicznego Philological Society i publikacjami Early English Text Society, założonego przez Fredericka Jamesa Furnivalla (1825–1910)[1]. Murray pracował nad książką The Dialect of the Southern Counties of Scotland, która została później opublikowana w 1873 roku przez Philological Society[1]. Został poproszony o wygłoszenie referatów podczas spotkań członków towarzystwa filologicznego i napisał trzy artykuły[1]. Wstąpił również do English Dialect Society[1]. Dla Furnivalla zredagował kilka pozycji: The Minor Poems of Sir David Lindesay (1871), The Complaynt of Scotlande (1872, 1873) oraz Romance and Prophecies of Thomas of Erceldoune (1875)[1].

W 1870 roku Murray powrócił do szkolnictwa i objął stanowisko dyrektora założonej w 1807 roku Mill Hill School w Mill Hill[1]. Równocześnie kontynuował prace nad dialektami oraz studiował – w 1873 roku uzyskał bakalaureat, a w 1874 roku Uniwersytet Edynburski przyznał mu honorowy tytuł Legum Doctor[1]. Odtąd miał prawo noszenia togi i biretu, który nosił na co dzień przez całe życie[1]. W 1878 roku został przewodniczącym Philological Society[1].

Oxford English Dictionary

Oxford English Dictionary, tomy wydania drugiego

W 1857 roku po głośnym wystąpieniu Richarda Chenevixa Trencha (1807–1886), opata Westminster, na temat słabości ówczesnych słowników, Philological Society uzyskało poparcie i fundusze dla opracowania nowego wielkiego słownika języka angielskiego[1][3].

Prace nad słownikiem prowadził Herbert Coleridge (1830–1861), a po jego przedwczesnej śmierci Frederick James Furnivall[3]. Nad słownikiem pracowali ponadto m.in. pisarka Charlotte Mary Yonge (1823–1901) i Walter William Skeat oraz cała rzesza współpracowników-woluntariuszy z całego kraju[1]. Furnivall poszukiwał następcy, jednak Henry Sweet (1845–1912) i Henry Nicol (1845–1880) odmówili[4]. W 1876 roku Furnivall przekonał Murraya, by dołączył do projektu[3]. Wcześniej w tym samym roku, Murray odrzucił niespodziewaną propozycję Alexandra MacMillana reprezentującego amerykańskie wydawnictwo Harper, które poszukiwało redaktora słownika, który mógłby konkurować ze słownikiem Webstera[5]. Murray uważał, że taki słownik musiałby mieć przynajmniej 5000 stron, podczas gdy Harper planował nie więcej niż 4000 stron[5].

W 1879 roku Philological Society zawarło porozumienie w sprawie redakcji i publikacji słownika z Oxford University Press, a głównym redaktorem słownika został James Murray[1]. Murray nadal pracował w Mill Hill School, a dla potrzeb prac nad słownikiem wybudował przydomowe skryptorium[1]. W 1885 roku Murray zrezygnował z pracy w szkole, przeprowadził się do Oxfordu (78 Banbury Road), gdzie wzniósł nowe skryptorium i wraz z małą grupą asystentów całkowicie poświęcił się słownikowi[1]. W 1889 roku pracę Murraya wsparł drugi edytor Henry Bradley (1845–1923), w 1901 roku trzeci – William Craigie (1867– 1957), a od 1914 roku czwarty – Charles Talbut Onions (1873–1965)[1]. Pierwszy tom A New English Dictionary on Historical Principles (NED) został opublikowany w 1884 roku, a ostatni w 1928 roku – trzynaście lat po śmierci Murraya[3]. Murray współpracował również blisko z Williamem Chesterem Minorem (1834–1920), amerykańskim chirurgiem, który zgłosił się do pracy na rzecz słownika i przez dwadzieścia lat opracował korespondencyjnie ponad 10 tys. definicji[6]. Minor cierpiał na paranoje i był pacjentem szpitala psychiatrycznego Broadmoor w Crowthorne, Berkshire, gdzie przebywał po zastrzeleniu człowieka, który miał włamać się do jego pokoju[7]. Murray wstawił się za Minorem u władz brytyjskich, które ułaskawiły Minora, a ten w 1910 roku powrócił do Stanów Zjednoczonych[6].

Przez trzydzieści lat Murray pracował nad słownikiem, robiąc przerwy na krótkie wakacje w Brytanii i w 1905 roku na dłuższy wyjazd do Kapszatdu, gdzie odebrał tytuł litterarum doctor przyznany mu przez tamtejszy uniwersytet[1]. Honorowe stopnie przyznało mu w sumie dziewięć uczelni, m.in. University of Cambridge (1913) i Uniwersytet Oksfordzki (1914)[1].

W 1908 roku Murray otrzymał brytyjski tytuł szlachecki[1].

Murray zmarł 26 lipca 1915 w Oksfordzie wskutek niewydolności serca po rocznej chorobie zapalenia opłucnej[1].

Najstarszy syn Murraya – Murray Harold James Ruthven (1868–1955) został historykiem szachów, a kolejny Wilfrid George Ruthven Murray napisał biografię ojca[8]. Biografię dziadka napisała również córka Harolda – Elisabeth Murray (1909–1998)[9][10].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq R. W. Burchfield: Murray, Sir James Augustus Henry (1837–1915). W: Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press, 2004, online. [dostęp 2015-08-08]. (ang.)
  2. ↑ a b c Simon Winchester: The Meaning of Everything: The Story of the Oxford English Dictionary. Oxford University Press, 2004, s. 77. ISBN 978-0-19-280576-8. [dostęp 2015-08-09]. (ang.)
  3. ↑ a b c d Fiona Marshall: History of the Philological Society: the Early Years (ang.). W: The Philological Society [on-line]. [dostęp 2015-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  4. ↑ Simon Winchester: The Professor and the Madman. Harper Collins, 2009. ISBN 978-0-06-180760-2. [dostęp 2015-08-09]. (ang.)
  5. ↑ a b Simon Winchester: The Meaning of Everything: The Story of the Oxford English Dictionary. Oxford University Press, 2004, s. 73. ISBN 978-0-19-280576-8. [dostęp 2015-08-09]. (ang.)
  6. ↑ a b Henrik Gottlieb, Jens Erik Mogensen: Dictionary Visions, Research and Practice: Selected Papers from the 12th International Symposium on Lexicography, Copenhagen, 2004. Copenhagen: John Benjamins Publishing, 2012, s. 310. ISBN 978-90-272-2334-0. [dostęp 2015-08-09]. (ang.)
  7. ↑ Berkshire Record Office: Broadmoor Revealed: Some patient stories © Berkshire Record Office 2009 William Chester Minor (1834-1920) (ang.). 2009. [dostęp 2015-08-09].
  8. ↑ Wilfrid George Ruthven Murray: Murray the Dictionary-maker: A Brief Account of Sir James A. H. Murray, LL.D., D.C.L., D.Litt., PH.D., Chief Editor of The Oxford (or New) English Dictionary. Rustica Press, Limited, 1943. [dostęp 2015-08-09]. (ang.)
  9. ↑ Examining the OED: Murray, K. M. Elisabeth (ang.). [dostęp 2015-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)].
  10. ↑ Katherine Maud Elisabeth Murray: Caught in the Web of Words: James A.H. Murray and the Oxford English Dictionary. Yale University Press, 2001. ISBN 978-0-300-08919-6. [dostęp 2015-08-09].

Media użyte na tej stronie

OED2 volumes.jpg
Autor: Dan (mrpolyonymous on Flickr), Licencja: CC BY 2.0
Volumes of the Second Edition of the Oxford English Dictionary
78 Banbury Road Oxford 20060715.jpg
Autor: Kaihsu Tai, Licencja: CC-BY-SA-3.0
78 Banbury Road, Oxford: former home of James Murray, editor of the Oxford English Dictionary
James-Murray.jpg
James Murray, lexicographer and philologist. He was the first editor of the Oxford English Dictionary.