Jan Augustyński

Jan Augustyński
Ilustracja
prof. Jan Augustyński (1938)
Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1878
Odporyszów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

13 czerwca 1943
Warszawa

Rodzaj działalności

profesor gimnazjalny

dyrektor
Przynależność

Państwowe Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle

Okres urzędowania

od 1920
do 1923

Poprzednik

Kazimierz Pałkowski

Następca

Zygmunt Polakowski

dyrektor
Przynależność

Polskie Gimnazjum Klasyczne w Grudziądzu

Okres urzędowania

od 1923
do 1925

Poprzednik

Adam Zassowski

Następca

Juliusz Kydryński

dyrektor
Przynależność

Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku

Okres urzędowania

od 1925
do 1939

Poprzednik

Feliks Ziemkowski

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Jan Augustyński (ur. 1 lutego 1878 w Odporyszowie[1], zm. 13 czerwca 1943 w Warszawie) – polski filolog klasyczny, profesor gimnazjalny, wiceprezes Zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej, dyrektor Gimnazjum Polskiego w Gdańsku[2], działacz polonijny[3].

Życiorys

Urodził się 1 lutego 1878 w Odporyszowie[4]. Był synem Wojciecha Augustyńskiego[1] (powstańca styczniowego[5], wieloletniego wójta gminy Odporyszów) i Elżbiety z domu Pytka[1]. Miał cztery siostry: Maria (1866–1952), Kunegunda (1870–1873), Antonina (1875–1898), Aniela (1885–1966) i pięciu braci: Stanisław Augustyński (1869–1949, prawnik, urzędnik skarbowy w Sanoku, społecznik, działacz ludowy, poseł na Sejm III kadencji II RP), Władysław (1880–1939, prawnik, sędzia i adwokat w Katowicach), Marcin (1882–1965, żołnierz I wojny światowej, właściciel gospodarstwa w Odporyszowie), Józef (1887–1969, rolnik, sybirak), Zygmunt Augustyński (1890–1959, prawnik, dziennikarz, polityk, działacz Polskiego Państwa Podziemnego, więzień okresu stalinowskiego).

Krzewiciel oświaty

W 1899 ukończył VIII klasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Tarnowie[6]. Jako gimnazjalista brał czynny udział w pracy tajnych kółek samokształceniowych. W latach 1899–1900 studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a następnie filologię klasyczną, język polski i historię na Uniwersytecie Lwowskim. W tym okresie należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Był członkiem innych tajnych kółek młodzieżowych, a także pełnił szereg funkcji w samorządowych organizacjach studenckich, tj. Czytelni Akademickiej, Naukowym Kole Filologicznym, Akademickim Kole Towarzystwa Szkoły Ludowej. Z racji pełnionych funkcji brał czynny udział w akcji odczytów we Lwowie i okolicy[7].

Nauczyciel

1 września 1905 rozpoczął pracę w C. K. VII Gimnazjum we Lwowie jako zastępca nauczyciela[4]. Następnie, w tym samym charakterze od 28 czerwca 1906[8] pracował w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, 5 czerwca 1908 złożył egzamin[4], a 1 września 1908 został mianowany nauczycielem rzeczywistym[9][10][4]. W szkole nauczał języka łacińskiego i języka greckiego, kaligrafii oraz prowadził bibliotekę dla nauczycieli i zbiory archeologiczne[11][12][13][14][15][16][17][18][19]. Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 1 czerwca 1911 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[20][21].

Budynek, w którym mieściło się Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku

Profesor gimnazjalny

Od 1906 do 1912 był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[22][23], 27 października 1910 został wybrany członkiem wydziału[24], a 24 marca 1911 członkiem sądu honorowego[25]. Przed 1914 został członkiem wydziału i sekretarzem wydziału „Towarzystwa Bursy”, sprawującego pieczę nad Bursą Jubileuszową im. Cesarza Franciszka Józefa w Sanoku[26][27][28]. Należał do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[29], pełniąc w nim funkcję sekretarza[30], skarbnika[31], a 26 października 1919 został wybrany przewodniczącym[32]. Był przysięgłym głównym przy C.K. Sądzie Obwodowym w Sanoku na rok 1913[33]. Do 1922 był członkiem zarządu Towarzystwa Kredytowego Urzędników i Sług Państwowych dla Budowy Domów Mieszkalnych i Dostarczenia Członkom Artykułów Spożywczych[34].

Podczas I wojny światowej, od 15 września 1914, wraz z bliskimi przebywał w Salzburgu[35]. W Czechach i Austrii organizował szkolnictwo polskie dla uchodźców z Małopolski. Pracował również w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny. Współpracował z Komisją Pomocy Ofiarom Wojny. W tym czasie, na przełomie 1914/1915 w trakcie inwazji i okupacji rosyjskiej w Sanoku spaleniu uległo wyposażenie jego mieszkania w domu przy ul. Tadeusza Kościuszki (należącego do Wojciecha Ślączki), w tym jego bogata biblioteka[36]. W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu wojsk austriackich[37]. Został członkiem zarządu zawiązanego w 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku[38]. Tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości znalazł się w grupie kilku sprawdzonych profesorów sanockiego gimnazjum, których skierowano do pracy w polskich szkołach na obszarze byłego zaboru pruskiego[39]. Od połowy marca 1920 był dyrektorem Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego[40][41] w Nakle[42][43]. Pracując w Nakle był działaczem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych, był członkiem zarządu Okręgu Poznańskiego TNSW i zasiadał w Zarządzie Głównym TNSW[44]. Następnie od 1923 był dyrektorem Państwowego Gimnazjum i Liceum Klasycznego im. Bolesława Chrobrego[45] w Grudziądzu.

Dyrektor Gimnazjum Polskiego w Gdańsku

prof. Jan Augustyński w swoim gabinecie w Gimnazjum Polskim w Gdańsku, lata 30. XX w.
Gmach (od tyłu), w którym mieściło się Gimnazjum Polskie w Gdańsku

Urlopowany z posady w Grudziądzu, 1 września 1925 objął stanowisko dyrektora Gimnazjum Polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku i pełnił tę funkcję do końca sierpnia 1939[46][47]. Realizowana przez niego koncepcja wychowawcza wyniosła szkołę do rangi najlepiej prowadzonego gimnazjum w Polsce, stając się prawdziwym „bastionem polskości”, gdyż jego dyrektor kładł szczególny nacisk na wychowanie w duchu patriotycznym oraz naukę języka polskiego (nie wszyscy uczniowie posługiwali się nim płynnie). Troszczył się również o atmosferę wzajemnego zaufania i szacunku, łączącą uczniów i pedagogów. Zatrudniał ludzi z najwyższymi kwalifikacjami, ambitnych, doświadczonych, często z tytułem doktora, aktywnych na polu publicystycznym. Większość z nich przybyła z terenu całej Polski do Gdańska z zamiarem podjęcia pracy w wymarzonej placówce. Otrzymywali wynagrodzenie dwukrotnie wyższe od nauczycieli zatrudnionych w innych szkołach w Polsce. W okresie 1922 – 1939 liczebność kadry nauczycielskiej gimnazjum wzrosła z 10 do 36 osób[37].

Jako długoletni wiceprezes Zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej i przewodniczący Komisji Szkolno-Oświatowej Zarządu Młodzieży Szkolnej w Gdańsku, a także członek Zarządu Głównego Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku kierował organizacją całego szkolnictwa polskiego w Gdańsku w zakresie polskich szkół senackich i prywatnych. W latach 1935–1938 dokonał rozbudowy gmachu, przekształcając budynek dawnych koszarów wojskowych[48] w nowoczesny obiekt edukacyjny. Gimnazjum zyskało szereg doskonale wyposażonych gabinetów i laboratoriów. Z jego inspiracji w reprezentacyjnej auli szkolnej powstał w 1938 patriotyczny fresk zatytułowany „Niebo Polskie”. Był odbiciem jego największych życiowych pasji i wartości: patriotyzmu, wiary w zdolności twórcze człowieka, zamiłowania do sztuki i antyku[49]. W pierwszym dniu wojny malowidło zostało doszczętnie zniszczone przez niemieckiego agresora[50][51].

Stefania Augustyńska

Stefania Augustyńska (w środku), Maria Cisowska, córka Zygmunta Augustyńskiego (po prawej) ), Alla Augustyńska, synowa, żona Jerzego Augustyńskiego (po lewej), Sopot, lata 60. XX w.

30 czerwca 1906 ożenił się ze Stefanią Nalepa[1] (ur. 1878 we wsi Kobylanka, w powiecie gorlickim). Z zawodu była nauczycielką, należała do Towarzystwa Polek w Wolnym Mieście Gdańsku, które czyniło wiele wysiłków, aby dzieci chodziły do polskich szkół, a Polacy w Gdańsku głosowali na polskie listy. Panie pomagały robotnikom i rzemieślnikom znaleźć pracę, wspierały budowę kościoła św. Stanisława, opiekowały się ochronką, wspierały działalność świetlic. Stefania Augustyńska angażowała się w działalność świetlicy w Oruni, którą kierował jej syn Jerzy Augustyński, ponadto wraz z mężem była częstym gościem w świetlicy Stare Miasto. Celem świetlic było „zapewnienie rozrywki młodzieży polskiej oraz zaznajomienie jej z geografią i historią rodzinnego kraju, z polskim obyczajem ludowym. Każda ze świetlic urządzona została w innym stylu regionalnym[52].” Ponieważ do świetlic uczęszczała przeważnie młodzież robotnicza, pracująca w firmach niemieckich, zadaniem osób w nich zatrudnionych było wychowywanie jej w duchu polskości. Organizowano pogadanki, wieczornice, przedstawienia amatorskie, a także propagowano polską książkę i czytelnictwo[52]. Główną protektorką świetlic była Leonia Papèe, żona komisarza generalnego, siostra majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.

Stefania Augustyńska była jedyną osobą, którą dopuszczała do siebie Stanisława Przybyszewska, zamieszkująca ubogą stancję, należącą do gimnazjum[53][54][55][56]. Jej ojciec Stanisław Przybyszewski, twórca Młodej Polski był inicjatorem zbiórki publicznej na rzecz gimnazjum[2], natomiast mąż, Jan Panieński był nauczycielem w szkole w latach 1922–1925[57]. W 1927 Jan Augustyński za przyczyną żony zainteresował Leona Schillera dramatem Przybyszewskiej „Sprawa Dantona”. W 1931 sztuka została wystawiona w Teatrze Wielkim we Lwowie, a następnie w 1933 w Teatrze Polskim w Warszawie[58]. W relacji Przybyszewskiej, Stefania Augustyńska jest „wręcz aniołem”, „prawie przyjaciółką”, „osobistością w odrażającej polskiej kolonii”. Kiedy osobiście przekonała się w jakich warunkach mieszka Przybyszewska, gdy dalsze zamieszkiwanie na stancji zagrażało jej życiu z powodu niskich temperatur, z pomocą służącej przeniosła pisarkę do nowego locum w gimnazjum[59]. Zmarła 29 sierpnia 1965 w Gdyni Orłowie[60].

Okupacja niemiecka i tajne nauczanie

Przed 1939 dwukrotnie dokonywano zamachu na jego życie[5]. Kilka dni przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z żoną do Katowic na pogrzeb brata, Władysława Augustyńskiego. Tam dowiedział się, że znajduje się na „czarnej liście” Gestapo[61]. W tej sytuacji nie wrócił już do Gdańska, ale pojechał do Gdyni, aby wypłacić wynagrodzenia nauczycielom[62]. Z Gdyni udał się do Warszawy, gdzie wraz z żoną zamieszkał u młodszego syna Witolda.

Witold Augustyński był absolwentem Akademii Rolniczej w Krakowie, żonaty z Janiną Sankowską miał dwóch synów: Jana Witolda i Pawła, który był niepełnosprawny. Po rozwodzie ożenił się powtórnie ze spokrewnioną z Sapiehami Stefanią Witter (primo voto: Nawratowicz), która miała dwoje dzieci: Andrzeja i Barbarę Nawratowicz-Stuart.

Starszy syn, Jerzy Augustyński, żonaty z Allą (1909–1979), absolwent Sorbony, urzędnik Polskiej Agencji Eksportu Drewna „Paged”, działacz Polonii gdańskiej, obrońca Sopotu[63] został rozstrzelany przez niemieckich nazistów w Piaśnicy 11 listopada 1939[64][65]. Pozostawił po sobie syna, Jerzego – reportera TVP Gdańsk, który po śmierci ojca przeprowadził się z matką do Warszawy i zamieszkał z dziadkami i stryjostwem[66].

W tym czasie Jan Augustyński kierował tajnym nauczaniem w stolicy[5], do końca życia przechowywał klucz do gimnazjum[67]. Zmarł nagle 13 czerwca 1943. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[37][68].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Nazwisko Jana Augustyńskiego znalazło się na liście strat kultury polskiej[74] (obok poległego w powstaniu warszawskim bratanka Jędrzeja Augustyńskiego, syna Zygmunta). W 1957 Rada Miejska w Gdańsku zmieniła nazwę ulicy, przy której znajdowało się Gimnazjum Polskie, z ul. Białowieskiej na ul. Jana Augustyńskiego[75][76].

Wychowanek gimnazjum w Sanoku, Józef Stachowicz wspominał:[77]:

Niski, silny brunet, z dużą wiechą aż granatowych wąsów, w czarnym płaszczu i meloniku, był postrachem, dumą i chlubą zakładu. Budził respekt i szacunek powszechny. Gdy sztubaki wysilały się na „imioniska” dla swych profesorów, dla Augustyńskiego znaleziono jedno określenie, które się przyjęło: August. Jak cesarz rzymski. Dostojność była w tym słowie i podziw bezgraniczny. Poważny, wymagający, nieprzeciętny dydaktyk i wychowawca. Znawca znakomity swego przedmiotu, pierwszorzędny organizator. „Strach szedł przed nim i za nim”. Lubił, ba, kochał swój przedmiot, (...).

W swoich wspomnieniach Franciszek Bielak wymienił Jana Augustyńskiego w gronie doskonałych nauczycieli-filologów[78].

Ulica, przy której mieściło się Gimnazjum Polskie nosi imię dyrektora

13 maja 2002 odbył się zjazd wychowanków z okazji 80-lecia powstania szkoły. Uczestnicy przyjechali z odległych zakątków Polski, Europy i Ameryki. Jubileuszowe spotkanie upamiętnia tablica ufundowana przez Radę Miasta Gdańska[79]. Nazwisko Jana Augustyńskiego umieszczono także na tablicy zatytułowanej: „W hołdzie nauczycielom z byłego Wolnego Miasta Gdańska – bojownikom o polskie słowo i polską kulturę poległym, pomordowanym, zmarłym w latach II wojny światowej”, znajdującej się przy ul. Wałowej 21 w Gdańsku[80].

W miejscu jego urodzenia w Odporyszowie, z inicjatywy ks. Andrzeja Augustyńskiego[81], w 2014 powstała wielofunkcyjna placówka[82][83] dla dzieci prowadzona przez Stowarzyszenie Siemacha, wybudowana przez Fundację Demos[84], która przechowuje pamięć o nim i jego rodzinie. Placówkę dla dzieci otworzył Donald Tusk 21 grudnia 2014[85][86][87].

Niebo Polskie

Od sierpnia 2017 do kwietnia 2018 Pomorski Urząd Marszałkowski[88], nowy właściciel budynku[89] przy ul. Jana Augustyńskiego 1, przeprowadził rekonstrukcję fresku „Niebo Polskie”, symbolu polskości, znajdującego się przed wojną na suficie auli Gimnazjum Polskiego[90]. Autorami malowidła z 1938 byli cenieni artyści Bolesław Cybis i Jan Zamoyski. Pracami przy odtworzeniu dzieła kierował prof. Jacek Zdybel z ASP w Gdańsku[91]. Obraz o powierzchni 108 m² przedstawia Mater Polonię[92] w centrum, w otoczeniu której znalazły się personifikacje przemysłu, handlu i rolnictwa, a także dzielnic i większych polskich miast roztańczonych na polskim niebie, na którym widać gwiazdozbiory. Towarzyszą im postaci z mitologii greckiej[49][93]. Dzięki analizie kształtu i ułożeniu drogi mlecznej na plafonie udało się ustalić, że jest to niebo sierpniowe w 1937 roku. Główny obraz uzupełniły malowidła na ścianach stworzone przez Stefana Płużyńskiego i Mieczysława Jurgielewicza, które przedstawiały drogę Wisłą z Krakowa do Gdańska oraz koleją z Katowic do Gdyni. Kiedy tuż po wybuchu II wojny światowej Niemcy zajęli budynek szkoły, zniszczyli wszystkie elementy malowidła – całość skuto i zatynkowano, aby uniemożliwić ewentualną rekonstrukcję dzieła[94][51][95][96][97][98].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 15.
  2. ↑ a b Gimnazjum Polskie – Encyklopedia Gdańska, gedanopedia.pl [dostęp 2018-08-12].
  3. ↑ Grzybowska Teresa, Gdańsk, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 170, ISBN 83-7023-770-3.
  4. ↑ a b c d Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 37.
  5. ↑ a b c Przybyszewska Stanisława, Listy, tom I, Urbanowicz Maria (redaktor), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, s. 90, przypis nr 3.
  6. ↑ W 1898 ukończył VII klasę, zob. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Tarnowie za rok szkolny 1897/98. Tarnów: 1899, s. 33. Zdigitalizowane wydanie sprawozdania szkolnego za rok szkolny 1898/99 nie zawiera wszystkich stron, zob. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Tarnowie za rok szkolny 1898/99. Tarnów: 1899, s. 56.
  7. ↑ Widernik Mieczysław „Jan Augustyński”, [w:] „Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku”,Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1974.
  8. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 5.
  9. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”, s. 334, nr 21 z 21 sierpnia 1908. 
  10. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 4.
  11. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 1.
  12. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 1.
  13. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 5.
  14. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 1.
  15. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 1.
  16. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 1.
  17. ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 1.
  18. ↑ XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 1, 6.
  19. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 1, 11, 22.
  20. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 8.
  21. ↑ Kronika. Mianowania i przeniesienia. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 28 z 2 lipca 1911. 
  22. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 144, 147. ISBN 978-83-939031-1-5.
  23. ↑ Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-11-16].
  24. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 27 z 30 października 1910. 
  25. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 14, s. 3, 2 kwietnia 1911. 
  26. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 50 z 15 grudnia 1912. 
  27. ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 73.
  28. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 59.
  29. ↑ VII. Spis nowych członków Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. „Muzeum”. 5, s. 51, 1908. 
  30. ↑ Zarządy kół. „Muzeum”. 4, s. 8, 1910. 
  31. ↑ Sprawozdania z działalności kół. „Muzeum”. 5, s. 732, 1913. 
  32. ↑ Z działalności kół T. N. S. W.. „Muzeum”. 9, s. 469, 1919. 
  33. ↑ Lista roczna przysięgłych w obrębie c. k. Sądu obwodowego w Sanoku na rok 1913. „Dziennik Urzędowy c.k. Starostwa i c.k. Rady szkolnej okręgowej w Sanoku”, s. 4, nr 3 z 1 lutego 1913. 
  34. ↑ Firmy. „Gazeta Lwowska”, s. 7, nr 116 z 1 czerwca 1922. 
  35. ↑ Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914–1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina. Wiedeń: 1915, s. 136.
  36. ↑ Po inwazyi rosyjskiej w Sanoku. „Nowa Reforma”. Nr 284, s. 2, 8 czerwca 1915. 
  37. ↑ a b c Maria, Ratował dusze polskie przed germanizacją, Gdańsk Strefa Prestiżu, 29 maja 2020 [dostęp 2020-10-01] (pol.).
  38. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 34.
  39. ↑ Józef Stachowicz. Profesorowi Michałowi Urbankowi podzwonne. „Rocznik Sanocki”. Tom VII, s. 201, 1995. 
  40. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 38.
  41. ↑ Historia – I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Krzywoustego w Nakle nad Notecią, krzywousty.edu.pl [dostęp 2018-08-12].
  42. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 268.
  43. ↑ Józef Stachowicz: Drogą Andrzeja Radka. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 225.
  44. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 439, 442.
  45. ↑ II LO w Grudziądzu – Historia, lo2grudziadz.pl [dostęp 2018-08-12].
  46. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 207, 504.
  47. ↑ Kadra Pedagogiczna Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku. gdansk.pl. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)].
  48. ↑ Koszary Zaroślak (Petershagen) – Miniatury z dziejów Twierdzy i Garnizonu Gdańsk 1814-1920: część 14. | Strefa Historii, strefahistorii.pl [dostęp 2018-08-12].
  49. ↑ a b „Niebo polskie” wróciło na swoje miejsce, trojmiasto.pl [dostęp 2018-08-10].
  50. ↑ Maria, Ratował dusze polskie przed germanizacją, Gdańsk Strefa Prestiżu, 29 maja 2020 [dostęp 2021-05-01] (pol.).
  51. ↑ a b Agata Olszewska, Gdańsk odzyskał po 78 latach „Niebo polskie”, zniszczone przez nazistów, gdansk.pl [dostęp 2018-08-10].
  52. ↑ a b Gabriela Danielewicz, Maria Koprowska, Mirosława Walicka, Polki w Wolnym Mieście Gdańsku, Józef Borzyszkowski, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985, ISBN 83-215-7218-9, OCLC 835891432.
  53. ↑ „Zastrzegam sobie wyłączne posiadanie swojego życia”. Stanisława Przybyszewska (1901-1935) Cz. III, „Jej historie”, 25 marca 2013 [dostęp 2018-08-12].
  54. ↑ Stanisława Przybyszewska, facebook [dostęp 2018-08-12].
  55. ↑ Agata Olszewska, Przybyszewska. Talent. Morfina. Samotność. Opera, „gdansk.pl” [dostęp 2018-08-12].
  56. ↑ Dziwny Polskie: Ogień na wichrze, terazpoliz.com.pl [dostęp 2018-08-12] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-10].
  57. ↑ Mapa Kultury – Sprawa Przybyszewskiej, mapakultury.pl [dostęp 2018-08-12].
  58. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje, gait.pl [dostęp 2018-08-12].
  59. ↑ Stanisława Przybyszewska, Listy, wyd. Wyd. 1, Gdańsk: Wyd. Morskie, 1978–, s. 26–27, ISBN 83-215-8225-7, OCLC 4882345 [dostęp 2020-10-01].
  60. ↑ Stanisława Przybyszewska, Listy, tom I, grudzień 1913 – wrzesień 1929, Maria Urbanowicz (red.), wyd. pierwsze, t. tom I, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1978.
  61. ↑ Piotr Semków IPN Gdańsk, Martyrologia Polaków z Pomorza Gdańskiego w latach II wojny światowej.
  62. ↑ Migawka z historii: ryzykował życie, by wypłacić pensje, „trojmiasto.pl” [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  63. ↑ Darek Szczecina, Krótka historia harcerstwa w Sopocie, naszemiasto.pl, 30 kwietnia 2014 [dostęp 2018-08-14] (pol.).
  64. ↑ Zbrodnia w Piaśnicy, infopolska.com.pl [dostęp 2018-08-11].
  65. ↑ Sopot War Memorial, polishfamily.com [dostęp 2018-08-14].
  66. ↑ Maria Cisowska, Wspomnienia (notatki odręczne), archiwum rodzinne, 2004–2005.
  67. ↑ Domańska Hanna, Leon Lifsches, Żydzi z nad Gdańskiej Zatoki, Agencja Wydawnicza Tu, Warszawa 2000, ISBN 83-908760-1-2.
  68. ↑ Augustyński Jan. Polska Niezwykła, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2018-09-01].
  69. ↑ M.P. z 1928 r. nr 150, poz. 269 „za zasługi na polu pracy oświatowej i szkolnictwa”.
  70. ↑ Kronika. Odznaczenia. „Przegląd Pedagogiczny”. Nr 22, s. 546, 8 września 1928. 
  71. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 637.
  72. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 577.
  73. ↑ a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.
  74. ↑ Bolesław (1893-1972) Olszewicz, Lista strat kultury polskiej: (1.IX.1939 – 1.III.1946), 1947 [dostęp 2018-08-12] (ang.).
  75. ↑ Pomorscy patroni ulic Trójmiasta, Ossolineum 1977.
  76. ↑ Aleksander Masłowski, Plac Wałowy: zabytkowa enklawa, gdansk.naszemiasto.pl, 11 stycznia 2015 [dostęp 2018-08-12].
  77. ↑ Józef Stachowicz: Drogą Andrzeja Radka. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 224.
  78. ↑ Z odleglości lat... / Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907) / Ks. Antoni Bystrzonowski (1870–1958). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 33. 68, 138. ISBN 83-08-00193-9.
  79. ↑ 80-lecie powstania Gimnazjum Polskiego – Gdańsk – Trójmiasto – NaszeMiasto.pl, gdansk.naszemiasto.pl [dostęp 2018-08-13] (pol.).
  80. ↑ Agata Olszewska, Nauczyciele nagrodzeni – w przeddzień swojego święta. Uczczono także pamięć tych z Wolnego Miasta Gdańska, „gdansk.pl” [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  81. ↑ TEMI – Galicyjski Tygodnik Informacyjny, Patriotyzm rodzi się w rodzinie [dostęp 2018-08-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-04].
  82. ↑ Stowarzyszenie SIEMACHA; Nowoczesny Dom Dziecka w Odporyszowie, siemacha.org.pl [dostęp 2018-08-10].
  83. ↑ Flipsnack, Nowoczesny Dom Dziecka w Odporyszowie, „Flipsnack” [dostęp 2018-08-10] (ang.).
  84. ↑ Demos • Fundacja, demos.org.pl [dostęp 2018-08-10].
  85. ↑ Tusk otworzył dom dziecka w Odporyszowie. „To najwyższy standard uczuć” [dostęp 2018-08-10].
  86. ↑ Donald Tusk otworzył dom dziecka w Odporyszowie k. Tarnowa [dostęp 2018-08-10].
  87. ↑ Tusk otworzył dom dziecka. Z podopiecznymi zagrał w piłkarzyki, „TVN24.pl” [dostęp 2018-08-10].
  88. ↑ Na podstawie 17 zdjęć odtworzyli malowidło zniszczone przez hitlerowców. „Niebo polskie” wraca na swoje miejsce – Kultura, pomorskie.eu [dostęp 2018-08-10].
  89. ↑ Zamknięte Gimnazjum Polskie w Gdańsku, netka.gda.pl [dostęp 2018-08-13] (pol.).
  90. ↑ W dawnym Gimnazjum Polskim w Gdańsku odtworzono fresk „Niebo polskie”, dzieje.pl [dostęp 2018-08-10].
  91. ↑ „Niebo Polskie” odtworzone przez ASP w Gdańsku | Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku [dostęp 2018-08-10].
  92. ↑ Wyborcza.pl, trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2018-08-10].
  93. ↑ Rekonstrukcja Polskiego Nieba na ostatniej prostej, gdansk.tvp.pl [dostęp 2018-08-10].
  94. ↑ Grażyna Antoniewicz, W dawnym Gimnazjum Polskim odtworzono przedwojenny fresk „Niebo polskie”. Malowidło zobaczymy po raz pierwszy podczas Nocy Muzeów [wideo], Dziennikbaltycki.pl [dostęp 2018-08-10].
  95. ↑ „Niebo polskie” znowu zachwyca, gdansk.gosc.pl, 9 maja 2018 [dostęp 2018-08-10].
  96. ↑ „Kark okrutnie bolał”. Zrekonstruowano gdańskie „Niebo Polskie”, TVN24.pl [dostęp 2018-08-10].
  97. ↑ To malowidło to symbol polskości Wolnego Miasta Gdańska. „Niebo Polskie” już odsłonięte [dostęp 2018-08-10].
  98. ↑ RMF FM., W 1939 roku zniszczyli je Niemcy. Zobacz odtworzony fresk „Niebo polskie”! [dostęp 2018-08-10].

Bibliografia

  • Sołtysik Kazimierz, Szkolnictwo Polskie na terenie W. M. Gdańska, [w:] Macierz Szkolna w Gdańsku 1921–1936. W XV-lecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Gdańsk 1936.
  • Koprowska M. „Wspomnienie o dyrektorze Augustyńskim”, [w:] W 35-lecie założenia Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku, Gdańsk 1957.
  • Wilczewski H., „Kochana Młodzieży” (Pamięci dyrektora Jana Augustyńskiego), [w:] W 35-lecie założenia Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku, Gdańsk 1957.
  • Mikos S. Jan Augustyński, [w:] „Dziennik Bałtycki” 1973, nr 84.
  • Widernik Mieczysław „Jan Augustyński”, [w:] „Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku”, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1974.
  • Przybyszewska Stanisława, Listy, tom I, Urbanowicz Maria (redaktor), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978.
  • Gabriel Groch, Zbigniew Koziarz: Sanoczanie na Wybrzeżu. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 113–114.
  • Gabriela Danielewicz, Maria Koprowska, Mirosława Walicka, Polki w Wolnym Mieście Gdańsku, Józef Borzyszkowski, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985, ISBN 83-215-7218-9, OCLC 835891432.
  • Sroczyńska-Wyczańska Krystyna (redaktor), Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku (1922–1939), Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Wydawnictwo PWN, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1989, ISBN 83-04-02822-0.
  • Domańska Hanna, Leon Lifsches, Żydzi z nad Gdańskiej Zatoki, Agencja Wydawnicza Tu, Warszawa 2000, ISBN 83-908760-1-2.
  • Grzybkowska Teresa prof., Gdańsk, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, ISBN 83-7023-770-3.
  • Strona Sejmowa. Stanisław Augustyński. sejm.gov.pl. [dostęp 2014-05-31].

Media użyte na tej stronie

Jan Augustyński.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
prof. Jan Augustyński - dyr. Gimnazjum Macierzy Szkolnej
AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
AT-T weiss-rot spange BAR.svg
Biało-czerwona baretka dla różnych tyrolskich odznaczeń – Austria.
Prof. Jan Augustyński.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawia prof. Jana Augustyńskiego, dyr. Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku w swoim gabinecie, zdjęcie wykonano w latach 30-tych XX w. Archiwum Rodzinne
Gdańsk ulica Augustyńskiego 1.JPG
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk Zaroślak, ul. Augustyńskiego 1. Gmach zbudowany jako koszary, od 1922 szkoła.
Signature of Jan Augustyński (1913-14).jpg
Podpis Jana Augustyńskiego, nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Sanoku w roku szkolnym 1913-14.
Ulica Jana Augustyńskiego w Gdańsku.jpg
Autor: Augustyński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gdańsk, tablica z nazwą ulicy Jana Augustyńskiego.
Alla Stefania Maria Augustyńska.jpg
Autor: Augustyński, Licencja: CC BY-SA 4.0
od lewej: Alla Augustyńska (żona Jerzego), Stefania Augustyńska (żona Jana), Maria Augustyńska (córka Zygmunta), Sopot
South-east Queen Sophia Gymnasium in Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku