Jan Belau

Jan Belau

„Mewa”, „Mewa z Gdyni”, „Morski”, „Mściwój”

porucznik
Data i miejsce urodzenia	18 lipca 1912 Sztum
Data i miejsce śmierci	23 września 1944 Ocypel
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Jan Belau ps. „Mewa”, „Mewa z Gdyni”, „Morski”, „Mściwój” (ur. 18 lipca 1912 w Sztumie, zm. 23 września 1944 pod Ocyplem) – porucznik rezerwy Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, szef wywiadu i grupy szturmowej Inspektoratu Rejonowego AK „Wybrzeże”.

Życiorys

Uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Tczewie, gdzie w 1932 zdał maturę. Następnie rozpoczął studia medyczne w Warszawie. Był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego. Brał udział w wojnie obronnej 1939. Dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w Oflagu X B Nienburg koło Hanoweru, z którego szybko go zwolniono.

Zamieszkał w Gdyni, gdzie pracował jako pomocnik ogrodnika, a następnie asystent lekarski. Związał się z lokalną konspiracją, zostając członkiem ZWZ. Jednocześnie utrzymywał kontakty z Tajnym Hufcem Harcerzy i Związkiem Jaszczurczym. W 1942 został dowódcą grupy rozpoznawczo-dywersyjnej i oficerem wywiadu Inspektoratu „Wybrzeże” AK. Faktycznie stał na czele samodzielnego nadmorskiego ośrodka dywersyjno-wywiadowczego AK. Był współorganizatorem i uczestnikiem słynnych akcji zbrojnych i wywiadowczych na terenie Gdyni, m.in. w stoczni gdyńskiej oraz na lotnisku i zakładach lotniczych w Babich Dołach, gdzie jesienią 1943 zdobyto plany torpedy silnikowej B-4 oraz zdjęcia zdalnie kierowanej torpedy tzw. Friedensengel. Osobiście kierował też zamachem na Obersturmführera SS Otto Rascha, który odbył się 1 października 1943 w Lęborku. Współpracował z siecią wywiadu ofensywnego „Lombard” w przerzutach z portów w Gdyni i Szczecinie do Szwecji uciekinierów i zagrożonych aresztowaniem. Utrzymywał łączność z wywiadem morskim „Alfa”. Przygotował załączniki do ogólnego planu desantu morskiego oraz zrzutów w 1944 w rejonie Puck-Wejherowo-Gdynia. Od dłuższego czasu był usilnie rozpracowywany przez Gestapo, aż został aresztowany 21 sierpnia 1944 w wyniku prowokacji agenta Gestapo Witolda Świętochowskiego ps. „V-2". Był brutalnie przesłuchiwany, ale się nie załamał. 23 września został rozstrzelany wraz z grupą zakładników w lesie pod Ocyplem.

Odznaczenia

• Krzyż Armii Krajowej – pośmiertnie 5 kwietnia 1983
• Medal Wojska czterokrotnie – 15 sierpnia 1948

Bibliografia

• Krzysztof Komorowski, Konspiracja pomorska 1939−1947, Gdańsk 1993.
• Archiwum Zawackiej. Belau Jan ps. „Mewa”, „Morski”. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2020-07-28].