Jan Białowąs

Jan Białowąs (ur. 23 października 1927 r. w Ihrowicy w powiecie tarnopolskim, zm. 24 grudnia 2016 r.) – polski pułkownik pilot, nauczyciel pilotażu, pisarz i dokumentalista zbrodni nacjonalistów ukraińskich w Ihrowicy.

Do wybuchu II wojny światowej ukończył 5 klas szkoły powszechnej. W czasie okupacji mieszkał w rodzinnej wiosce na Podolu, pracując na roli. Był świadkiem sowieckich deportacji rodaków na Syberię w 1940 r. W wieku siedemnastu lat został żołnierzem samoobrony i brał udział w obronie Polaków przed napadami UPA. W marcu 1944 r. jako młodociany został powołany do Istrebitielnego Batalionu w Hłuboczku Wielkim[1]. W wigilię Bożego Narodzenia 1944 r., podczas napadu banderowców na Ihrowicę zdążył uciec wraz z rodziną. Ze strychu budynku gospodarczego sąsiada Ukraińca widział przebieg zbrodniczej akcji, m.in. rabowania i podpalania jego rodzinnego gospodarstwa[2][3].

Po wypędzeniu Polaków z Podola w 1945 r. osiedlił się w Stawie k. Chełma. W 1948 r. został powołany do odbycia służby wojskowej w jednostki lotniczej. Po uzupełnieniu ogólnego wykształcenia, wstąpił do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, w której przez blisko 30 lat pracował jako pilot i nauczyciel pilotażu na wielu typach samolotów. W czasie służby uczył podchorążych latania, pełniąc kolejne stanowiska dowódcze i zdobywając I klasę pilota wojskowego. Po przejściu w wieku 50 lat w stan spoczynku zamieszkał w Końskowoli, zajmując się pisarstwem i dokumentalistyką. Swoje tragiczne wspomnienia z młodości opisał w kilku książkach oraz w wielu artykułach prasowych. Przyczynił się też do powstania w Ihrowicy oraz trzech okolicznych wsiach - Berezowicy Małej, Płotyczy i Lożowej monumentów upamiętniających Polaków pomordowanych przez UPA. Pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Końskowoli[4].

Publikacje książkowe

  • „Wspomnienia z Ihrowicy na Podolu”
  • „Krwawa Podolska Wigilia w 1944 r.”,
  • „Żył i umarł dla innych” ,
  • „Pogrzeb po 64 latach” (Wspomnienie o zamordowanym przez UPA proboszczu Ihrowicy, ks. Stanisławie Szczepankiewiczu.

Odznaczenia i nagrody

Przypisy

  1. ↑ Stowarzyszenie Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP., Jan Białowąs, 2016.
  2. ↑ Jedni Ukraińcy spalili dom, drudzy uratowali życie, Rzeczpospolita [dostęp 2022-10-31] (pol.).
  3. ↑ Wołyń naszych przodków (www.nawolyniu.pl) - Wspomnienia tych, co przeżyli, nawolyniu.pl [dostęp 2022-10-31].
  4. ↑ Stanisław Nicieja, Kresowa Atlantyda, t. XII, 2018, s. 115-122, ISBN 978-83-61915-70-6.