Jan Bielski

Jan Bielski (ur. 8 marca 1714, zm. 10 grudnia 1768 w Poznaniu) – jezuita, historyk, dramaturg.

Życiorys

Jan Bielski urodził się w Wielkopolsce zapewne w rodzinie drobnoszlacheckiej. Podobno w Poznaniu uczęszczał do szkół jezuickich, a w 1730 wstąpił do zakonu^[1]. W 1732-1733 nabywał wiedzę w kolegium w Jarosławiu^[2]. W trakcie studiów teologicznych w Lublinie przyjął w 1742 święcenia kapłańskie. Nauczał przez kilkanaście lat w kolegiach rawskim, lubelskim, kamienieckim i lwowskim, głównie humaniorów i retoryki, a później przeniósł się do Wielkopolski jako nauczyciel kolegium kaliskiego i poznańskiego^[1].

Znakomity dydaktyk, krasomówca i pisarz. Zajmował się przede wszystkim odnową przestarzałej retoryki, osiągając na tym polu duże sukcesy (w latach 1746-1747 dwie łacińskie prace wydane w Kaliszu i Poznaniu). Wydał również w 1757 ćwiczenia krasomówcze - wzory mów prawnych i politycznych, które są źródłem do poznania dydaktyki jezuickiej w nauczaniu wymowy^[1]. W 1763 opublikował dzieło historyczne pt. Widok Królestwa Polskiego (Poznań, 2 wyd. 1876)^[1]. W kwestiach politycznych dał się poznać jako zwolennik liberum veto i elekcji viritim^[3]. Pisywał też utwory dramatyczne (znamy dziś 4), wprowadzając do teatru jezuickiego język polski, uprzednio traktowany marginesowo. Jednocześnie w swojej twórczości podkreślał elementy wychowawcze ich treści^[3].

Ważniejsze prace i utwory

• Aleksy cesarz wschodni, Poznań 1764
• Apoloniusz Chrystusów rycerz, Poznań 1755
• Konstantyn Wielki pierwszy chrześcijański cesarz, Poznań 1751
• Niewinność zwycięża potwarzy, czyli Leo VI cesarz, b.m. i d.w.
• Pro institutione grammaticae E. Alvari oratio, Kalisz 1746
• Pro scholis publicis studiorumque in illis ratione oratio, Poznań 1747
• Tytus Japończyk, Poznań 1750
• Widok Krolestwa Polskiego ze wszystkiemi woiewodztwami, xięstwy y ziemiami, monarchami y monarchiniami, iako też monarchow tychże y monarchin prawami, Rzeczypospolitey stanami y tychże stanow urzędami y uroczystemi, seymikow, seymu, senatu rad, związkow, okazywań, pospolitego ruszenia, sądow, skarbu, woysk, w pokoiu, y woynie zabawami. W krotkim zgoła, á rzeczywistym duchownego y swieckiego rządu opisie, rodowitym ięzykiem polskim szkolney polskiey szlachetney młodzi wystawiony. Przez X. Iana Bielskiego S.J. Poznań 1763
• Zeyfadyn, król Ormuzu, Kalisz 1747

Przypisy

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 54. ISBN 83-01-02722-3.
• Małgorzata Mieszek, Twórczość dramatopisarska Jana Bielskiego SJ (1714–1768), Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2020, Analecta Literackie i Językowe. t. XII, ISBN 978-83-8142-862-0

Linki zewnętrzne

• Publikacje Jana Bielskiego w bibliotece Polona