Jan Borgia (1498–1547/1549)

Jan Borgia właśc. Giovanni Borgia, zwany Infantem Rzymskim (ur. 1498, zm. między 1547 a 1549) – książę Nepi w latach 1501-1503 i Camerino w latach 1502-1503.

Jego pochodzenie jest dyskusyjne. Według jednych był synem Aleksandra VI, według innych owocem romansu papieskiej córki Lukrecji Borgii i pokojowca Pedra Calderona. Po śmierci Aleksandra VI w 1503 utracił oba księstwa, a jego wychowaniem zajęła się Lukrecja. Mimo jej starań nie udało mu się zrobić kariery ani na francuskim dworze, ani w Italii. Ostatecznie osiadł w Rzymie, gdzie został oratorem papieskim.

Pochodzenie

Filiacja Giovanniego wywołuje dyskusje w literaturze przedmiotu. 1 września 1501 papież Aleksander VI wydał dwie bulle. W pierwszej, zaadresowanej Dilecto Filio Nobili Joanni de Borgiam Infanti Romano, legitymował Giovanniego Borgię, Infanta Rzymskiego, będącego trzyletnim synem Cezara Borgii i nieznanej kobiety stanu wolnego. Tego samego dnia wydał drugą bullę, w której uznał Giovanniego za swojego syna i tej samej nieznanej kobiety stanu wolnego. Dodał też, że zrobił tak, by dziecko nie miało żadnych przeszkód w objęciu dóbr, które należały mu się z mocy prawa^[1].

Badacze zastanawiali się nad takimi motywami działania papieża. Niemiecki historyk Ferdinand Gregorovius pisał

Również inni autorzy uznawali Giovanniego za syna Aleksandra VI^[2]. Ludwig von Pastor zwrócił uwagę, że nie było żadnego przepisu zabraniającego papieżowi uznania dziecka^[1]. Równie niejasno przedstawia się osoba matki Giovanniego. Giovanni Burcardo, ówczesny papieski mistrz ceremonii, określa ją jako "pewną rzymiankę"^[3]. Niektórzy badacze sądzili, że matką Infanta Rzymskiego była jedna z kochanek papieża – Giulia Farnese^[4]. Inni zwracają uwagę na to, że w chwili narodzin Giovanniego Giulia była żoną Orsina Orsiniego. Nie miała też powodu, by ukrywać fakt ojcostwa papieża – publicznie twierdziła, że Aleksander VI był ojcem jej córki, Laury. Dodatkowo nie zachował się żaden ślad, by w późniejszym czasie interesowała się losem Giovanniego^[3].

Zwraca się w literaturze uwagę na to, że wychowaniem Giovanniego zajmowała się Lukrecja Borgia, córka papieża i siostra Cezara. Lukrecja w 1497 nawiązała romans z Pedrem Calderonem, papieskim pokojowcem. W lutym 1498 Calderon został utopiony w Tybrze na polecenie Cezara Borgii. Miesiąc później Lukrecja urodziła dziecko, będące owocem tego związku, które identyfikuje się z Infantem Rzymskim. Przemawiają za tym zbieżność dat narodzin dziecka Lukrecji i Giovanniego, fakt, że w późniejszym czasie Lukrecja troszczyła się o Infanta Rzymskiego oraz to, że Lukrecja – krótko przed swoim wyjazdem do Ferrary na początku 1501 – podzieliła swoje dobra między swojego syna Rodriga di Bisceglie i Giovanniego. Ta identyfikacja ma jedynie walor hipotezy^[5].

Co najmniej do 1508 Giovanni uchodził za syna Cezara. Najpóźniej w 1517 został oficjalnie uznany za syna Aleksandra VI^[1].

Dzieciństwo

17 września 1501 papież nadał mu inwestyturę na księstwo Nepi. 2 września 1502 Giovanni został formalnie księciem Camerino. Faktycznie rządy objęli Giovanni Olivieri i kardynał Francesco Borgia^[6]. Giovanni Borgia pozostawał jednak w Rzymie, gdzie często publicznie pokazywał się obok Aleksandra VI i Rodriga di Bisciegle, syna Lukrecji z drugiego małżeństwa. Po śmierci papieża (18 sierpnia 1503) razem z di Bisciagle, Rodrigiem Borgią (nieślubnym synem Aleksandra VI) i kochanką zmarłego Vannozzą Cattanei został odesłany do fortecy w Civita Castellana. Dalsze jego losy nie są dokładnie znane. W każdym razie w 1505 przybył do Ferrary, skąd już w czerwcu tego roku trafił do Carpi na dwór Alberta Pio. Lukrecja posłała Infantowi m.in. swojego krojczego, Hiszpana Sancia.

W październiku 1506 został zabrany z Carpi i sprowadzony z powrotem do Ferrary. Otrzymał swój dwór. Preceptorem Giovanniego został Bartolomeo Grotto. Jednak Alfons I d'Este, trzeci mąż Lukrecji, oraz jego synowie nie darzyli Infanta sympatią. Nie mówiono o nim na ferraryjskim dworze^[7]. Jak pisze autorka biografii Lukrecji, Maria Bellonci

Dalsze losy

Lukrecja starała się znaleźć dla Infanta jakieś stanowisko we Włoszech – misja Gerolama Nasello, proboszcza z Cervii, wysłanego w tym celu do Neapolu nie przyniosła spodziewanych rezultatów. W takiej sytuacji Lukrecja wysłała Giovanniego do Francji. Młody Borgia towarzyszył Alfonsowi I d'Este, który w 1518 udał się na dwór francuskiego króla Franciszka I Walezjusza. Towarzyszami podróży Infanta byli del Sacrato i Trotti. Dodatkowo Lukrecja wręczyła mu klejnoty jako dar dla królowej Klaudii. Młody Borgia był osobą zupełnie bierną i nie zrobił kariery w Paryżu. Ambasador Ferrary we Francji zdobył nawet dla niego pieniądze z Hiszpanii (przypuszczalnie od Juana II, księcia Gandii^[9]). Niedługo po odjeździe Alfonsa I stolicę Francji opuścili del Sacrato i Trotti, wreszcie i sam Giovanni wrócił do Włoch.

Kolejne lata życia Giovanniego nie są znane. Wiadomo, że został oratorem papieskim. W 1529 rozpoczął starania o odzyskanie księstwa Camerino, występując przeciwko jego dziedziczce, Giulii Varano. Wspierał go w tych poczynaniach Alfons I d'Este. Infant Rzymski powoływał się przy tym na inwestyturę nadaną mu przez papieża Aleksandra VI. Borgia udał się w tej sprawie do cesarza Karola V, przebywającego w tym czasie w Bolonii. Spór uciął 7 czerwca 1532 papież Klemens VII, zakazując Giovanniemu występowania przeciwko dziedziczce Camerino.

Część badaczy podaje, że Giovanni zmarł w 1547 w Genui^[10]. Informacje te opierają się na liście z 19 listopada 1547 adresowanym do Ercolego II d'Este (syna Alfonsa I i Lukrecji) – znajduje się tam wzmianka o śmierci Infanta Rzymskiego. Według tego listu zmarł w Genui, nie pozostawiając testamentu^[11]. Inni twierdzą, że żył jeszcze w 1548, kiedy sądził się z jedną ze swoich dłużniczek^[12]. W literaturze można spotkać się ze stwierdzeniem, że zmarł przed 1550^[2].

Giovanni w literaturze

Wokół osoby Giovanniego toczy się akcja historycznej powieści holenderskiej pisarki Helli S. Haasse pt. Szkarłatne miasto (1952). Giovanni występuje również w powieści Maria Puzo pt. Rodzina Borgiów.

Przypisy

Bibliografia

• Bellonci M., Lukrecja Borgia, jej życie i czasy, Warszawa 1988.
• Dean T., City and Countryside in Late Medieval and Renaissance Italy, b.m. 2003.
• Gervaso R., Borgiowie, Warszawa 1988.
• Gregorovius F., Lucretia Borgia, b.m. 2003.
• Williams G. L., Papal Genealogy. The Families and Descendants of the Popes, Jefferson 2004.