Jan Brandys
 Ks. Jan Brandys przed 1928 rokiem | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziekan generalny | |
| Okres sprawowania | Od 11 listopada 1964 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat | 22 czerwca 1912 |
| Odznaczenia | |
    _3r_BAR.svg){kind=small}   | |
Jan Brandys (ur. 13 listopada 1886 w Pawłowicach-Dębinie[1], zm. 27 lutego 1970 w Londynie) – polski ksiądz rzymskokatolicki, powstaniec śląski i działacz plebiscytowy, w 1964 mianowany przez władze emigracyjne dziekanem generalnym[2].
Życiorys
Był synem Pawła oraz Zuzanny z Karetów[1] i młodszym bratem ks. senatora Pawła Brandysa, oprócz którego miał jeszcze czwórkę rodzeństwa[3]. Szkołę ludową ukończył w rodzinnej miejscowości. Do gimnazjum uczęszczał w Pszczynie[1], gdzie w 1908 r. uzyskał maturę. W tym samym roku rozpoczął studia filozoficzno–teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim. 22 czerwca 1912 przyjął święcenia kapłańskie. Był wikarym w parafii w Bukowicach k. Milcza, a następnie był administratorem parafii Raszowa w powiecie kozielskim. W latach 1915–1917 był administratorem parafii Łabędy k. Gliwic, a w latach 1917–1919 wikarym w Strzelcach Opolskich[1].
W połowie czerwca 1919 roku wysunięty został na naczelnego kapelana wojsk powstańczych. Wkrótce wyjechał do Ostrowa wielkopolskiego, skąd przydzielono go w charakterze kapelana do 1 pułku Strzelców Bytomskich. Brał udział w I i III powstaniu śląskim[1] (w III powstaniu zorganizował samodzielny oddział powstańczy składający się głównie z ochotników zza Odry, tzw. Grupa Dziergowicka ks. Brandysa). Po powstaniach został mianowany komisarzem likwidacyjnym dla wielu powiatów z siedzibą w Rybniku. W 1922 władze wojskowe zaproponowały mu objęcie stanowiska dziekana Okręgu Wojskowego Grodno, którego jednak nie przyjął. W grudniu 1923 został najpierw administratorem, a potem proboszczem parafii w Brzezinach Śląskich. W latach 1933–1939 był proboszczem parafii św. Barbary w Chorzowie, gdzie rozbudowano m.in. szpital św. Jadwigi. Należał do współorganizatorów Związku Powstańców Śląskich. Jego nazwisko znalazło się na liście ściganych przez władze hitlerowskie tzw. Sonderfahndungsbuch Polen przed wybuchem II wojny światowej.
We wrześniu 1939 wyjechał do Francji, gdzie został urzędnikiem polskiej Kurii Polowej i kapelanem Obozu WP w Coëtquidan. Po upadku Francji dostał się do Syrii, został tam do VIII 1941 szefem duszpasterstwa Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. W latach 1941–1942 w stopniu majora pełnił funkcję szefa duszpasterstwa Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, a potem szefa Armii Polskiej na Wschodzie oraz III Korpusu Polskiego i jednostek wojskowych na Środkowym Wschodzie.
W 1942 roku wydany został Modlitewnik Żołnierski pt. „Panie pozostań z nami : modlitewnik i śpiewnik” / oprac. Polskie Duszpasterstwo Polowe W.P. [Wojska Polskiego] na Środkowym Wschodzie, w którym to, jako Dziekan W.P. napisał przedmowę oraz był jego współtwórcą.
Po zakończeniu II wojny światowej osiadł w Wielkiej Brytanii, gdzie w 1947 został proboszczem polskiej parafii na Devonia Road w Londynie. Został powołany do składu emigracyjnej Kapituły Orderu Odrodzenia Polski[4]. 11 listopada 1964 Prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski mianował go dziekanem generalnym[5].
Ostatnie lata życia ks. Brandys spędził w parai Matki Bożej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Londynie[6]. Zmarł w Londynie po ciężkiej chorobie 27 lutego 1970 i tam został pochowany na cmentarzu św. Patryka w Leyton[5].
Ordery i odznaczenia
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski – 22 czerwca 1962 „za wybitne zasługi w położone dla Rzeczypospolitej Polskiej”[7]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 2 maja 1956 „za zasługi w pracy duszpasterskiej, społecznej i niepodległościowej”[8]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Niepodległości z Mieczami
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie)
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
Przypisy
- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 69.
- ↑ Lista awansów oficerskich dokonana przez prezydenta A. Zaleskiego, w: Zeszyty Historyczne, zeszyt 16, Paryż 1969, s. 142.
- ↑ Daniel Szlachta, Ksiądz Jan Brandys, Warszawa 2021, s. 4, ISBN 978-83-8229-372-2.
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 10 kwietnia 1961 r. o powołaniu kapituły Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 11, Nr 3 z 21 kwietnia 1961.
- ↑ a b Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 79.
- ↑ Daniel Szlachta, Ksiądz Jan Brandys, Warszawa 2021, s. 31, ISBN 978-83-8229-372-2.
- ↑ Dz.U.R.P. z 1962 r. Nr 2. s. 6.
- ↑ Dz.U.R.P. z 1956 r. Nr 1. s. 3.
Bibliografia
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Daniel Szlachta, Ksiądz Jan Brandys, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8229-372-2.
Linki zewnętrzne
- Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich IV - ks. Jan Brandys. youtube.com. [dostęp 2021-03-17]. (pol.).
- Centralna Biblioteka Wojskowa [1].
- Cmentarz Monte Cassino [2].
Media użyte na tej stronie
Bp polowy Józef Gawlina poświęca sztandar 75 Pułku Piechoty. Obok niego z mszałem ks. Jan Brandys. Fotografia pochodząca z archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego.
Baretka: Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I Klasy
Jan Brandys (1886–1970) – Polish Roman Catholic priest, Silesian insurgent and plebiscite activist, in 1964 appointed by the emigres authorities as the dean's general.