Jan Bystroń (1860–1902)

Jan Bystroń
Data i miejsce urodzenia

13 czerwca 1860
Datynie Dolne

Data i miejsce śmierci

30 czerwca 1902
Kraków

Zawód, zajęcie

językoznawca

Jan Bystroń, pseud. Marian Czeszewski (ur. 13 czerwca 1860 w Dolnych Datyniach, zm. 30 czerwca 1902 w Krakowie) – polski językoznawca.

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej[1], był synem Jana i Anny Klimszy. Uczęszczał do szkoły ludowej w Błędowicach Dolnych, następnie do gimnazjum niemieckiego w Cieszynie (ukończył je w 1881). W latach 1881–1886 studiował slawistykę, germanistykę i filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim (m.in. pod kierunkiem Kazimierza Morawskiego i Wilhelma Creizenacha); w 1886 obronił doktorat na podstawie pracy O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim, przygotowanej pod kierunkiem Lucjana Malinowskiego. Uzupełniał studia w Lipsku (1886–1887). Od 1888 pracował jako nauczyciel gimnazjalny, uczył języka polskiego i niemieckiego w III gimnazjum w Krakowie (1888–1889 i 1891–1902) oraz języka niemieckiego i języków klasycznych w C. K. Gimnazjum w Stryju (1889–1891).

Zajmował się historią języka polskiego, etnografią, lituanistyką. Szczególnym jego zainteresowaniem cieszyły się dialekty polskie na Śląsku Cieszyńskim; jego prace poświęcone tej tematyce miały później znaczenie w debacie o polskości tych ziem. Zbierał pieśni ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, badał także gwary słoweńskie oraz zabytki języka niemieckiego. W 1894 przygotował wydanie dzieła Historye rzymskie (Gesta Romanorum). Współpracował z pismami „Gwiazdka Cieszyńska” i „Slovansky Sbornik”.

W 1894 został członkiem korespondentem AU; należał także do Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1887 członek korespondent) oraz Towarzystwa Literackiego w Tylży. Ożenił się z Marią, córką Andrzeja Cinciały, etnografa i śląskiego działacza społecznego; z tego małżeństwa urodził się syn Jan Stanisław (1892–1964), socjolog, historyk kultury i literatury, folklorysta.

Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze 40[2].

Publikacje (wybór)

  • Rok 1863 w literaturze niemieckiej (1883)
  • Rozbiór porównawczy znanych dotąd najdawniejszych tekstów Modlitwy Pańskiej, Pozdrowienia Anielskiego, Składu Apostolskiego i Dziesięciorga Przykazań (1885)
  • Przyczynek do historyi języka polskiego z początku XV wieku. Na podstawie zapisków sądowych w księdze ziemi czerskiej (1887)
  • Lessings Epigramme und seine Arbeiten zur Theorie des Epigramms (1889)
  • O szyku wyrazów w języku polskim (1892)
  • Drobne przyczynki do składni polskiej z uwględnieniem składni języków klasycznych (1893)
  • O języku Baltazara Opecia w dziele „Żywot Jezu Krysta” (1893)
  • O użyciu genetivu w języku polskim (1893)[3]
  • Przyczynek do bibljografii litewskiej (1893)

Przypisy

  1. ↑ Praca zbiorowa, Roczniki dziejów ruchu ludowego, Warszawa 1965, s. 24.
  2. ↑ Karolina Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939), wyd. II, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 101
  3. ↑ O użyciu genetivu w języku polskim : przyczynek do historycznej składni polskiej, odb.: Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie, t. 22., polona.pl [dostęp 2019-12-13].

Bibliografia

  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983

Literatura dodatkowa

Linki zewnętrzne