Jan Chrucki

Jan Chrucki

Іван Фаміч Хруцкі
Иван Фомич Хруцкий

Data i miejsce urodzenia	8 lutego 1810 Ułła
Data i miejsce śmierci	26 stycznia 1885 Zacharnicze
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	realizm

Jan Chrucki herbu Leliwa (biał. Іван Фаміч Хруцкі, Iwan Famicz Chrucki, ros. Иван Фомич Хруцкий, Iwan Fomicz Chrucki; ur. 8 lutego 1810 w Ulle, zm. 26 stycznia 1885 w Zacharniczach) – malarz, przedstawiciel realizmu, członek wileńskiej szkoły malarskiej^[1], portrecista i malarz martwej natury. Jego dorobek traktowany jest jako część kultury polskiej, białoruskiej i rosyjskiej.

Życiorys

Staruszka robiąca na drutach, 1838

Majątek Zacharnicze, 1910

Jan Chrucki urodził się w białoruskiej^[2] grekokatolickiej rodzinie szlacheckiej we wsi Ułła w guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego (w zaborze rosyjskim, na ziemiach zabranych). Ukończył liceum pijarów w Połocku, gdzie uczył się rysunku i malarstwa. Należał do pierwszego pokolenia polskich malarzy, którzy po zamknięciu przez władze rosyjskie Uniwersytetu Wileńskiego studiowali w Petersburgu^[1]. W latach 1827–1829 uczył się u George'a Dawe'a, w latach 1830–1839 studiował w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Aleksandra Warnecka^[1]. Już na studiach otrzymał srebrny medal w 1836 za Kwiaty i owoce oraz dwa złote medale w 1838 za obrazy Staruszka robiąca na drutach i Martwa natura. Naukę uzupełniał studiami dzieł dawnych mistrzów w Ermitażu, zwłaszcza studiami nad martwą naturą niderlandzką XVII wieku^[1].

Pierwsza znana praca datowana jest na rok 1832. Jego obrazy stopniowo zdobywały uznanie społeczeństwa i krytyków. Jednocześnie pracował jako projektant wnętrz, stając się bardzo popularnym wśród bogatych ludzi. W 1836 nagrodzony Wielkim Srebrnym Medalem Akademii Sztuk Pięknych za jego martwe natury. Starsza kobieta wiążąca skarpetkę dała mu Mały Złoty Medal Akademii. W roku 1839 przyznano mu tytuł akademika.

Po śmierci ojca w 1840 roku na zawsze opuścił Petersburg i osiedlił się w swojej wsi Zacharnicze pod Połockiem. Okres ten oznaczał się zwykle sztuką religijną, głównie z byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oprócz obrazów religijnych tworzył także portrety, np. I. Głazunowa, Józefa Siemawoka, Mikołaja Malinowskiego i innych. Zmarł w 1885 roku.

Styk kultur

Obecnie zarówno Polacy, jak też Białorusini i Rosjanie traktują dorobek artystyczny Jana Chruckiego za część swojej kultury. Narodowość artysty określana jest w zależności od źródła jako białoruska, polska^[3] lub rosyjska. W jednym ze źródeł został on opisany następująco: Polak z narodowości, Białorusin z miejsca urodzenia, ostatecznie ukształtował się w nurcie rosyjskiej szkoły akademickiej^[4]. Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białorusi w swoich publikacjach określa go mianem słynnego białoruskiego malarza martwej natury i słynnego rodaka, przy czym podkreśla, że jego spuścizna artystyczna jest nabytkiem kulturowym nie tylko Białorusi^[5]. Także Biełaruskaja encykłapiedyja mówi, że Chrucki to artysta białoruski, a jego twórczość jest związana z życiem artystycznym Białorusi i Rosji^[6]. Z kolei Sowietskij encykłopiediczeskij słowar określa Chruckiego jako malarza rosyjskiego^[7].

Upamiętnienie

Instytucje państwowe Republiki Białorusi często upamiętniają artystę i posługują się jego dorobkiem^[8][9]. Grafika nawiązująca do fragmentu obrazu „Portret nieznanej kobiety z owocami” z 1838 roku znalazła się na rewersie banknotu 1000 rubli białoruskich będącego w obiegu w latach 2011–2017^[10]. W 2010 wydane zostały na Białorusi m.in. znaczek pocztowy i moneta kolekcjonerska z okazji dwusetnej rocznicy urodzenia artysty^[5].

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

• H. Paszkou i inni: Biełaruskaja encykłapiedyja. T. 17: Chwiniawiczy – Szczytni. Mińsk: Biełaruskaja encykłapiedyja, 2003. (biał.).
• Sowietskij encykłopiediczeskij słowar. Wyd. 4. Moskwa: Sowietskaja encykłopiedyja, 1989. (ros.).

Linki zewnętrzne

• Prace z Olga's Gallery (ang.)
• Chrucki na stronie o malarstwie rosyjskim (ros.)