Jan Czerski

Jan Czerski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 maja 1845
Swolna

Data śmierci

7 lipca 1892

Zawód, zajęcie

geolog, paleontolog, przyrodnik i badacz

podpis

Jan Czerski (ur. 3 maja?/ 15 maja 1845 w majątku Swolna koło Dryssy, w guberni witebskiej, zm. 25 czerwca?/ 7 lipca 1892 nad rzeką Kołymą) – polski geolog, paleontolog, przyrodnik i badacz Syberii.

Życiorys

Wyprawy naukowe Czerskiego

Uczestniczył w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię (Omsk) i przymusowo wcielony do armii. Dzięki wstawiennictwu Grigorija Potanina pozwolono mu na badania geologiczne i paleontologiczne rejonu Omska. W 1869 Czerski został zwolniony ze służby wojskowej z powodu złego stanu zdrowia. W 1871 wyjechał do Irkucka. W latach 1873–1876 badał Sajany, ich okolice i rejony wzdłuż brzegów Angary. W latach 1877–1881 prowadził badania geologiczne brzegów jeziora Bajkał (opracował pierwszą mapę geologiczną wybrzeża jeziora) i Sajanów. W 1877 roku został członkiem czynnym Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego[1]. W latach 1881–1882 badał basen rz. Dolna Tunguzka i Selenga, a w 1878 przedstawił teorię rozwoju rzeźby tych terenów. Zaproponował pierwszy paleotektoniczny schemat Syberii, która została rozwinięta przez E. Ziussa w pracy Oblicze Ziemi. W 1885 był amnestionowany i wyjechał do Petersburga na zaproszenie tamtejszej akademii nauk. W czasie przejazdu do Petersburga prowadził badania geologiczne traktu pocztowego od Irkucka do Uralu, zajeżdżając na próg Angary w Poduńska i do Minusińska. W 1891 odbył ekspedycję w rejon rzek Kołyma i Indygirka. Zmarł podczas wyprawy w dolny bieg Kołymy.

Jan Czerski odbył wiele wypraw badawczych, głównie pod egidą Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W ekspedycjach często towarzyszył mu Mikołaj Witkowski. Bolesław Mrówczyński napisał powieść biograficzną o Janie Czerskim pt. „Błękitny trop” (Nasza Księgarnia Warszawa 1961).

Prace

  • Rezultaty badań jeziora Bajkał – wyd. 1886;
  • Do geologii Azji Środkowej – wyd. Prace San Petersburskiego Towarzystwa Badaczy Przyrody t. 17 – 1886.

Upamiętnienie

Jan Czerski, Irkuck 1879

Nazwisko Czerskiego występuje w kilku nazwach geograficznych.

Przypisy

  1. Maria Blombergowa, Polscy członkowie Cesarskiego Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego (1864–1914), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 25/3, 1980, s. 550.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

CherskyI-signature.gif
Черский И. Д. - автограф
Chersky-expeditions-map.png
Jan Czerski expeditions in Siberia
Черский-1879.jpg
Jan Stanisław Franciszek Czerski - was a Polish paleontologist, osteologist, geologist, geographer and explorer of Siberia. He was exiled to Transbaikalia for participating in the January Uprising of 1863
Jan Czerski.jpg
Jan Stanisław Franciszek Czerski - was a Polish paleontologist, osteologist, geologist, geographer and explorer of Siberia. He was exiled to Transbaikalia for participating in the January Uprising of 1863