Jan Dąbski

Jan Dąbski
Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1880 ; Kukizów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1931 ; Warszawa, Polska
	Wicemarszałek Sejmu II kadencji (II RP)
Okres	od 1928; do 5 czerwca 1931
Przynależność polityczna	Stronnictwo Ludowe
	Prezes Stronnictwa Chłopskiego
Okres	od 12 stycznia 1926; do 1929
Przynależność polityczna	Stronnictwo Chłopskie
Następca	Stanisław Wrona-Merski
	Minister spraw zagranicznych
Okres	od 24 maja 1921; do 11 czerwca 1921
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”
Poprzednik	Eustachy Sapieha
Następca	Konstanty Skirmunt
	Odznaczenia

Jan Dąbski (ur. 10 kwietnia 1880 w Kukizowie, zm. 5 czerwca 1931 w Warszawie) – polski działacz ludowy i polityk, dziennikarz, przewodniczący delegacji polskiej na rokowania o rozejm, kończący działania wojenne wojny polsko-bolszewickiej w Mińsku i Rydze (1920–1921), sygnatariusz polsko-sowieckiego traktatu pokojowego (18 marca 1921), kierownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych (od 24 maja 1921 do 11 czerwca 1921).

Życiorys

Absolwent gimnazjum we Lwowie. Ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Lwowskiego. Zaangażował się w tworzenie polskiego ruchu ludowego w Galicji, wstępując do PSL. W latach 1907–1909 był parlamentarnym korespondentem „Kurjera Lwowskiego” w Wiedniu (1908–1913 jego współredaktor). Od 1908 redagował także lwowską „Gazetę Ludową”. Wraz z Bolesławem Wysłouchem dokonał rozłamu w polskim ruchu ludowym, powołując do życia w 1912 Polskie Stronnictwo Ludowe – Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców (był sekretarzem tej partii), które w 1914 weszło w skład PSL „Piast”. W czerwcu 1914 pod Krajowicami został napadnięty przez nieprzychylnych mu sympatyków z ruchu ludowego, odnosząc ciężkie obrażenia^[1]^[2].

Podczas I wojny światowej działał w Naczelnym Komitecie Narodowym, służył w 4 pułku piechoty Legionów. W 1914 jako przedstawiciel ludowców był członkiem sekcji zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[3], W latach 1917–1918 organizował efemeryczną partię pod nazwą Zjednoczenia Ludowego, wkrótce jednak powrócił do PSL „Piast”. Od 1919 do 1931 posłował na Sejm RP (Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji), był współautorem ustawy o reformie rolnej. Członek komisji rolnej Sejmu Ustawodawczego (1919–1922)^[4]. Od marca 1920 wiceminister spraw zagranicznych, przewodniczył polskiej delegacji na rokowania w Mińsku i Rydze o zawieszenie broni w wojnie polsko-bolszewickiej i traktat pokojowy z Rosją Sowiecką. Negocjował tajnie z Adolfem Joffe warunki rozejmu i pokoju, był jednym z sygnatariuszy traktatu ryskiego, który podpisał 18 marca 1921. Od 24 maja do 11 czerwca 1921 pełnił obowiązki kierownika MSZ, później odszedł z dyplomacji. W 1923 założył PSL „Jedność Ludową”, a po połączeniu z PSL „Wyzwoleniem” został prezesem klubu poselskiego. W 1926 współorganizował Stronnictwo Chłopskie, na którego szefa został wybrany. W latach 1928–1931 sprawował funkcję wicemarszałka Sejmu.

29 sierpnia 1930, tuż po przebytej operacji żołądka, został dotkliwie pobity przez nieznanych sprawców w wojskowych mundurach^[5].

Grób Jana Dąbskiego na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie

Jan Dąbski został pochowany 7 czerwca 1931 na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie^[6] (kwatera 205–5–7)^[7]^[8].

Jego żoną była Zofia (zm. 1928)^[9].

Odznaczenia

Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1921) „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej przy zakończeniu wojny”^[10]^[11]^[12],
Krzyż Niepodległości (5 sierpnia 1937, pośmiertnie)^[13],
Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)^[10],
Komandor Orderu Korony Włoch (1921, Włochy)^[14],
odznaczenia austriackie, fińskie i rumuńskie^[10].

Przypisy

↑ Krwawa polityka na wsi galicyjskiej. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 9, 20 czerwca 1914.
↑ „Rocznik historii czasopiśmiennictwa polskiego”, Tom 3, Wydania 1-2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963, s. 217.
↑ Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.
↑ Tadeusz Rzepecki, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920, s. 278.
↑ Andrzej Garlicki: Od maja do Brześcia. Warszawa: „Czytelnik”, 1981. ISBN 83-07-00429-2.
↑ Nad mogiłą ś. p. Jana Dąbskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 130 z 9 czerwca 1931.
↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN DĄBSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-05-15] .
↑ Ś. p. Zofja Dąbska. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 282 z 7 grudnia 1928.
↑ ^a ^b ^c Andrzej Krzysztof Kunert (red.): Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A-D). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 362-363.
↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 157 z 19 lipca 1921.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
↑ M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ JanuszJ. Gmitruk JanuszJ., Jan Dąbski : minister spraw zagranicznych, główny konstruktor traktatu ryskiego, „Niepodległość i Pamięć” (18/3-4 (35-36)), 2011, s. 79-97 .

Wybrane prace

Dąbski J., Pokój ryski. Wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy. Warszawa 1931.

Bibliografia

Dąbski Jan [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 s.92.

Linki zewnętrzne

Publikacje J. Dąbskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl

[1] Krwawa polityka na wsi galicyjskiej. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 9, 20 czerwca 1914.

[2] „Rocznik historii czasopiśmiennictwa polskiego”, Tom 3, Wydania 1-2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963, s. 217.

[3] Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.

[4] Tadeusz Rzepecki, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920, s. 278.

[5] Andrzej Garlicki: Od maja do Brześcia. Warszawa: „Czytelnik”, 1981. ISBN 83-07-00429-2.

[6] Nad mogiłą ś. p. Jana Dąbskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 130 z 9 czerwca 1931.

[7] Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.

[8] Cmentarz Stare Powązki: JAN DĄBSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-05-15] .

[9] Ś. p. Zofja Dąbska. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 282 z 7 grudnia 1928.

[pis-10] Andrzej Krzysztof Kunert (red.): Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A-D). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 362-363.

[11] Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 157 z 19 lipca 1921.

[12] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.

[13] M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[14] JanuszJ. Gmitruk JanuszJ., Jan Dąbski : minister spraw zagranicznych, główny konstruktor traktatu ryskiego, „Niepodległość i Pamięć” (18/3-4 (35-36)), 2011, s. 79-97 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

W dniu zaprzysiężenia	Wincenty Witos Kazimierz Bartel Witold Chodźko Wiesław Chrzanowski Ignacy Daszyński Władysław Grabski Jan Fryderyk Heurich p.o. Władysław Kucharski Józef Leśniewski Gabriel Narutowicz Stanisław Nowodworski Edward Pepłowski Juliusz Poniatowski Maciej Rataj Eustachy Sapieha Leopold Skulski Władysław Stesłowicz Stanisław Śliwiński
Późniejsi członkowie rządu	Ludwik Darowski Jan Dąbski p.o. Bolesław Grodziecki Władysław Leon Grzędzielski Jan Stanisław Jankowski Zygmunt Jasiński Jan Michalski Stefan Przanowski Władysław Raczkiewicz Józef Raczyński Konstanty Skirmunt Bronisław Sobolewski Kazimierz Sosnkowski Jan Kanty Steczkowski Jan Stefan Stoiński Juliusz Trzciński Ignacy Weinfeld p.o.

II RP	Leon Wasilewski (1918–1919) Ignacy Jan Paderewski (1919) Stanisław Patek (1919–1920) Eustachy Sapieha (1920–1921) Jan Dąbski (1921) Konstanty Skirmunt (1921–1922) Gabriel Narutowicz (1922) Aleksander Skrzyński (1922–1923) Marian Seyda (1923) Roman Dmowski (1923) Karol Bertoni (p.o., 1923–1924) Maurycy Zamoyski (1924) Aleksander Skrzyński (1924–1926) August Zaleski (1926–1932) Józef Beck (1932–1939) August Zaleski (1942–1943) Edward Raczyński (1941–1943) Tadeusz Romer (1943–1944) Adam Tarnowski (1944–1949)
RP/PRL	Edward Osóbka-Morawski (1944–1945) Wincenty Rzymowski (1945–1947) Zygmunt Modzelewski (1947–1951) Stanisław Skrzeszewski (1951–1956) Adam Rapacki (1956–1968) Stefan Jędrychowski (1968–1971) Stefan Olszowski (1971–1976) Emil Wojtaszek (1976–1980) Józef Czyrek (1980–1982) Stefan Olszowski (1982–1985) Marian Orzechowski (1985–1988) Tadeusz Olechowski (1988–1989)
III RP	Krzysztof Skubiszewski (1989–1993) Andrzej Olechowski (1993–1995) Władysław Bartoszewski (1995) Dariusz Rosati (1995–1997) Bronisław Geremek (1997–2000) Władysław Bartoszewski (2000–2001) Włodzimierz Cimoszewicz (2001–2005) Adam Rotfeld (2005) Stefan Meller (2005–2006) Anna Fotyga (2006–2007) Radosław Sikorski (2007–2014) Grzegorz Schetyna (2014–2015) Witold Waszczykowski (2015–2018) Jacek Czaputowicz (2018–2020) Zbigniew Rau (od 2020)

Marszałek Sejmu	Ignacy Daszyński (PPS)
Wicemarszałkowie	Seweryn Czetwertyński (ZLN) Jan Dąbski (SCh) Zygmunt Marek (PPS) Kazimierz Pużak (PPS) Zygmunt Żuławski (PPS) Michał Róg (PSL „Wyzwolenie”) Wołodymyr Zahajkewycz (Ukraińsko-Białoruski Klub Sejmowy)

Marszałek Senatu	Kazimierz Świtalski (BBWR)
Wicemarszałkowie	Stanisław Car (BBWR) Jan Piłsudski (BBWR) Karol Polakiewicz (BBWR) Seweryn Czetwertyński (SN) Jan Dąbski (PSL „Piast”-Centrolew) Wacław Makowski (BBWR)

Sejm II RP	Jakub Bojko (1919–1922) Andrzej Maj (1919–1922) Jędrzej Moraczewski (1919–1925) Stanisław Osiecki (1919–1922) Józef Ostachowski (1919) Stanisław Nowicki (1919) Zygmunt Seyda (1921–1925) Ludwik Gdyk (1922–1928) Aleksander Zwierzyński (1922 26 marca 1928) Juliusz Poniatowski (1922–1927) Leon Pluciński (1925–1926) Ignacy Daszyński (1925–1928) Jan Dębski (1925–1928) Zygmunt Marek (1928–1930) Jan Woźnicki (1928–1930) Wołodymyr Zahajkewycz (1928–1930) Seweryn Czetwertyński (1928–1931) Jan Dąbski (1928–1931) Michał Róg (1930–1935) Zygmunt Żuławski (1930) Jan Piłsudski (1930–1931) Karol Polakiewicz (1930–1935) Stanisław Car (1930–1935) Wacław Makowski (1931–1935) Władysław Byrka (1935–1936) Bogusław Miedziński (1935–1938) Bohdan Podoski (1935–1938) Tadeusz Schaetzel (1935–1938) Stanisław Kielak (1936–1938) Wasyl Mudry (1935–1939) Zygmunt Wenda (1938–1939) Wacław Długosz (1938–1939) Jan Henryk Jedynak (1938–1939) Leon Surzyński (1938–1939)
Sejm RP/PRL	Wacław Barcikowski (1947–1952) Stanisław Szwalbe (1947–1952) Roman Zambrowski (1947–1952) Franciszek Mazur (1952–1956) Józef Ozga-Michalski (1952–1956) Stanisław Kulczyński (1952–1956) Jerzy Jodłowski (1957–1961) Zenon Kliszko (1957–1961) Zenon Kliszko (1961–1965) Jan Wende (1961–1965) Zenon Kliszko (1965–1969) Jan Wende (1965–1969) Zenon Kliszko (1969–1971) Jan Wende (1969–1971) Andrzej Werblan (1971–1972) Halina Skibniewska (1971–1972) Andrzej Benesz (1971–1976) Halina Skibniewska (1972–1976) Andrzej Werblan (1972–1976) Halina Skibniewska (1976–1980) Piotr Stefański (1976–1980) Andrzej Werblan (1976–1980) Halina Skibniewska (1980–1985) Piotr Stefański (1980–1985) Andrzej Werblan (1980–1982) Zbigniew Gertych (1982–1985) Jerzy Ozdowski (1982–1985) Jadwiga Biedrzycka (1985–1988) Jerzy Ozdowski (1985–1989) Mieczysław Rakowski (1985–1988) Marek Wieczorek (1985–1989) Elżbieta Gacek (1988–1989) Tadeusz Porębski (1988–1989) Teresa Dobielińska-Eliszewska (1989–1991) Tadeusz Fiszbach (1989–1991) Olga Krzyżanowska (1989–1991)
Sejm III RP	Henryk Bąk (1991–1993) Andrzej Kern (1991–1993) Jacek Kurczewski (1991–1993) Dariusz Wójcik (1991–1993) Józef Zych (1991–1993) Olga Krzyżanowska (1993–1997) Aleksander Małachowski (1993–1997) Józef Zych (1993–1995) Włodzimierz Cimoszewicz (1995–1996) Marek Borowski (1996–2001) Jan Król (1997–2001) Franciszek Stefaniuk (1997–2001) Stanisław Zając (1997–2001) Andrzej Lepper (2001) Tomasz Nałęcz (2001–2005) Donald Tusk (2001–2005) Janusz Wojciechowski (2001–2004) Kazimierz Ujazdowski (2004–2005) Józef Zych (2004–2005) Jarosław Kalinowski (2005–2007) Bronisław Komorowski (2005–2007) Marek Kotlinowski (2005–2006) Andrzej Lepper (2005–2006) Wojciech Olejniczak (2005–2007) Genowefa Wiśniowska (2006–2007) Janusz Dobrosz (2006–2007) Jarosław Kalinowski (2007–2009) Stefan Niesiołowski (2007–2011) Krzysztof Putra (2007–2010) Jerzy Szmajdziński (2007–2010) Ewa Kierzkowska (2009–2011) Jerzy Wenderlich (2010–2011) Marek Kuchciński (2010–2011) Cezary Grabarczyk (2011–2014) Eugeniusz Grzeszczak (2011–2015) Marek Kuchciński (2011–2015) Wanda Nowicka (2011–2015) Jerzy Wenderlich (2011–2015) Elżbieta Radziszewska (2014–2015) Joachim Brudziński (2015–2018) Barbara Dolniak (2015–2019) Małgorzata Kidawa-Błońska (2015–2019) Ryszard Terlecki (2015–2019) Stanisław Tyszka (2015–2019) Beata Mazurek (2018–2019) Małgorzata Gosiewska (od 2019) Włodzimierz Czarzasty (od 2019) Małgorzata Kidawa-Błońska (od 2019) Ryszard Terlecki (od 2019) Piotr Zgorzelski (od 2019)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne