Jan Dunin-Wąsowicz

Jan Dunin-Wąsowicz

Żmogus

pułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia 1890 Montpellier
Data i miejsce śmierci	24 kwietnia 1936 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1914–1936
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Ułanów Legionów Polskich 1 Pułk Artylerii 3 Dywizjon Artylerii Konnej 4 Dywizjon Artylerii Konnej 9 Dywizjon Artylerii Konnej 17 Pułk Artylerii Polowej 1 Pułk Artylerii Najcięższej
Stanowiska	dowódca baterii dowódca dywizjonu dowódca pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Jan Dunin-Wąsowicz^[1] (ur. 19 sierpnia 1890 w Montpellier, zm. 24 kwietnia 1936 w Warszawie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Pogrzeb Jana Dunin-Wąsowicza w Warszawie

Urodził się 19 sierpnia 1890^[2] w Montpellier we Francji, w rodzinie Witolda i Aleksandry z domu Siemaszko. Ukończył Gimnazjum Pawła Chrzanowskiego w Warszawie w 1910. Odbył roczną służbę wojskową w III Brygadzie Artylerii Gwardii w Warszawie. W 1912 podjął studia na Akademii Rolniczej w Wiedniu. W tym mieście został członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich i 29 marca 1913 został podoficerem w randze kadeta.

Po wybuchu I wojny światowej, 10 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Służył w szeregach w 6 kompanii strzeleckiej (późniejsza 3 kompania I batalionu 1 pułku piechoty) jako sekcyjny w stopniu kaprala. Od 26 października 1914 był w szeregach szwadronu kawalerii Władysława Zygmunta Beliny-Prażmowskiego, który stał się zaczątkiem 1 pułku ułanów Legionów Polskich (tzw. „Beliniacy”) w składzie I Brygady; od 27 lipca 1915 służył w baterii konnej w dywizjonie Beliny-Prażmowskiego, gdzie został dowódcą plutonu. 18 stycznia 1916 awansowany do stopnia podporucznika artylerii. Od 21 maja 1916 był dowódcą plutonu 1 baterii w 1 pułku artylerii. Po kryzysie przysięgowym od 17 sierpnia 1917 do kwietnia 1918 był internowany w Beniaminowie. W Legionach nosił pseudonim „Żmogus”.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 7 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Został przydzielony do 3 dywizjonu artylerii konnej. Walczył w wojnie polsko-ukraińskiej pod dowództwem mjr. Wacława Scaevoli-Wieczorkiewicza. Podczas walk w rejonie Lwowa, 17 grudnia 1918 został awansowany do stopnia porucznika artylerii. 23 grudnia delegowany do kadry artylerii w Lublinie. Od 6 października 1919 odbywał kurs dowódców baterii w Rembertowie. Od 1 stycznia 1920 był dowódcą 1 baterii w 4 dywizjonie artylerii konnej w stopniu kapitana. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920. Podczas walk, od 28 sierpnia 1920 był dowódcą 4 dak. Został ranny w bitwie pod Korosteniem 10 października 1920. Za swoje czyny otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[3].

10 maja 1921 roku został przeniesiony z 4 dak do 8 dywizjonu artylerii konnej w Baranowiczach na stanowisko dowódcy dywizjonu^[4]. W następnym miesiącu dowodzony przez niego oddział został przemianowany na 9 dywizjon artylerii konnej. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów artylerii^[5][6]. W 1923 odbył kurs w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Artylerii. W lipcu 1923 ze stanowiska dowódcy 9 dak został przydzielony do Rezerwy Oficerów Sztabowych Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX^[7][8][9]. Od listopada 1923 do 1927 był po raz drugi dowódcą 9 dak^[10]. Został awansowany do stopnia podpułkownika artylerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927^[11][12]. Odbył kurs w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. Od 18 sierpnia 1927 do 31 maja 1932 był ponownie dowódcą 4 dak, stacjonującego w garnizonie Suwałki^[13]. W 1928 w stopniu podpułkownika był zweryfikowany w Korpusie Oficerów Artylerii z lokatą 13. Od 1 czerwca 1932 był dowódcą 1 pułku artylerii najcięższej^[14], stacjonującego w garnizonie Warszawa^[15], a od końca 1934 przenoszonego do Góry Kalwarii. 26 stycznia 1935 został awansowany na stopień pułkownika artylerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935^[16].

Zmarł 24 kwietnia 1936 w Warszawie^[17]. Został pochowany 28 kwietnia 1936 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A20-prawe półkole-8/9)^[18].

Był żonaty, miał córki.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 207 (1922)^[19]
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[20]
• Krzyż Walecznych (pięciokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[21]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż Komandorski Orderu św. Sawy (Jugosławia, 1929)^[22]

Upamiętnienie

Z inicjatywy Koła nr 61 Związku Żołnierzy WP im. Żołnierzy Mazowieckich Jednostek Wojskowych w Górze Kalwarii, Jan Dunin-Wąsowicz został patronem parku przy wiślanej skarpie w Górze Kalwarii^[23][24]. 25 czerwca 2022 w parku na skarpie obok ronda Kazimierza Górskiego w Górze Kalwarii został odsłonięty kamień pamiątkowy poświęcony płk. Janowi Dunin-Wąsowiczowi^[25].

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Zgon ś.p. płk. J. Dunin-Wąsowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 95 z 26 kwietnia 1936. 
• Jan Dunin Wąsowicz. Nekrolog. „Kurier Warszawski”, s. 21, Nr 114 z 26 kwietnia 1936. 
• Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Jan Dunin-Wąsowicz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-12)].