Jan Gall

Jan Karol Gall
Ilustracja
Jan Gall (przed 1905)
Data i miejsce urodzenia18 sierpnia 1859
Warszawa
Data i miejsce śmierci29 lub 30 października 1912
Lwów
Gatunkimuzyka poważna
Zawódkompozytor
dyrygent
pedagog
Jan Gall, 1910 r., fotografia na pocztówce
Grób Jana Galla na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie autorstwa Henryka Karola Periego

Jan Karol Gall (ur. 18 sierpnia 1856 w Warszawie, zm. 30 października 1912 we Lwowie)[1] – polski kompozytor, dyrygent, pedagog i krytyk muzyczny; znany głównie jako autor pieśni solowych i chóralnych.

Życiorys

Ukończył gimnazjum w Cieszynie[2]. Studia fortepianowe oraz w dziedzinie teorii muzyki[3] pobierał Jan Karol Gall w krakowskiej Szkole Towarzystwa Muzycznego „Muza”, wśród jego nauczycieli znajdowali się J. Blaschke i Kazimierz Hofman[4]. Edukację muzyczną kontynuował u Franza Krenna w Konserwatorium Wiedeńskim oraz u Josepha Gabriela Rheinbergera w Monachium[3]. W latach 1879–81 przebywał w Krakowie[3], gdzie 19 marca 1879 miał miejsce jego debiut kompozytorski[4] – podczas inauguracyjnego koncertu niedawno powstałego tamtejszego Chóru Akademickiego w sali Redutowej Teatru Starego zaprezentowano dwie jego pieśni: W gaiku i Pieśń leśną[5]. W 1882 roku prowadził chór w Lipsku, a w Weimarze poznał Franciszka Liszta[3]. W 1883 pobierał nauki śpiewu u Francesco Lampertiego w Mediolanie[3]. W 1884 roku został dyrektorem lwowskiego Towarzystwa Muzycznego, pełniąc tę funkcję do roku 1888[4]. W 1888 przebywał krótko w Dreźnie i w Lipsku[3], a następnie przeniósł się do Krakowa. Od 1890 roku wykładał w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, najpierw historię muzyki, a następnie w latach 1891–1895 śpiew solowy i teorię muzyki[4]. W 1895 był profesorem śpiewu i dyrygentem we Wrocławiu[3]. Od 1896 do końca życia mieszkał we Lwowie, gdzie prowadził chór „Echo-Macierz” jako dyrygent i kierownik artystyczny[4].

Życie prywatne

Żoną Jana Karola Galla była Maria z Wójcikiewiczów (w młodości śpiewaczka), a synem – reżyser teatralny i scenograf Iwo Gall (ur. 1890, zm. 1959)[6].

Zmarł 30[4] października 1912 i 31 dnia tego miesiąca został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[2]. Na 27 października 1935 zaplanowano ekshumację zwłok Jana Galla z pola 51 cmentarza do rejonu nr 1 1 dla ludzi zasłużonych[7]. W 1936 była prowadzona we Lwowie zbiórka na pokrycie kosztów budowy pomnika-grobowca Jana Galla[8].

Twórczość

Jan Karol Gall był kompozytorem głównie popularnych pieśni, napisał w sumie około 400 pieśni chóralnych i 90 solowych[4], m.in. Dziewczę z buzią jak malina (do słów Mariana Gawalewicza będących tłumaczeniem wiersza Henryka Heinego[4]), Gdybym był młodszy, dziewczyno (do słów Adama Asnyka i jemu dedykowane[9]), Czarowna cicha noc majowa[10] oraz kolędę Mizerna cicha (do słów Teofila Lenartowicza[11]). Był także autorem opracowań chóralnych pieśni ludowych oraz utworów Stanisława Moniuszki, m.in. Pieśń rycerska (Czy w razie, czy w zwadzie)[12], Piosnka żołnierza[13], Pieśń wieczorna[14]. Skomponował również operę Barkarola (1884)[10], operę komiczną Viola opartą na twórczości Szekspira[15], kantaty oraz miniatury fortepianowe[10].

Wiele jego utworów opublikował krakowski księgarz i wydawca Stanisław Andrzej Krzyżanowski[4].

Gall działał także jako krytyk muzyczny, jego recenzje ukazywały się m.in. na łamach krakowskiej „Nowej Reformy” w latach 1883–1888[4].

Jego uczniem był m.in. Stanisław Budweil[16].

Przypisy

  1. ↑ Jan Karol Gall Kurier Lwowski 1912 nr 501 z 30 października s. 8
  2. ↑ a b Kronika. † Jan Gall. „Głos Rzeszowski”, s. 4, Nr 45 z 3 listopada 1912. 
  3. ↑ a b c d e f g Gall, Jan Karol (Johann) (niem.). Oesterreichisches Musiklexikon Online, 2010-03-22. [dostęp 2013-03-03].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 226. ISBN 83-01-13325-2.
  5. ↑ Józef Życzkowski: Gaudeamus igitur... : dzieje Krakowskiego Chóru Akademickiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977, s. 12, seria: Cracoviana Seria 2, Ludzie i Wydarzenia.
  6. ↑ Marek Makowski: Pamięci Iwo Galla (pol.). www.ajd.czest.pl. [dostęp 2013-03-03].
  7. ↑ Kronika miejska. Ekshumacja zwłok Jana Galla. „Gazeta Lwowska”. Nr 246, s. 2, 26 października 1935. 
  8. ↑ Kronika. Zbiórka na pomnik Jana Galla. „Gazeta Lwowska”. Nr 47, s. 2, 27 lutego 1936. 
  9. ↑ Gdybym był młodszy (pol.). www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03].
  10. ↑ a b c Gall Jan Karol (pol.). www.rmfclassic.pl. [dostęp 2013-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  11. ↑ Mizerna cicha stajenka (pol.). www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03].
  12. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 27
  13. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 74
  14. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 218
  15. ↑ Gall Jan Karol (pol.). www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03].
  16. ↑ Wydaliśmy „Historię Sokoła" i „Śpiewnik Sokoli". 2014-05-19. [dostęp 2016-03-27].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jan Gall (-1905).jpg
Jan Gall (-1905)
GallJan.jpg
Autor: Adam Redzik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grave of Jan Gall on Lychakowski Cemetery in Lwow
Jan Gall cropped.jpg
Jan Gall, 1910 r.