Jan Gerbicz

Jan Gerbicz

Data urodzenia	ok. 1240
Data śmierci	1297
Archidiakon
Okres sprawowania	przed 1278–1285/1286
Biskup poznański
Okres sprawowania	1285?/1286–1297
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	łaciński
Sakra biskupia	1286?

Jan, zwany Gerbicz, Gerbisz, Herbisz; od XIV wieku określany również przydomkiem Zdrajca, traditor (ok. 1240–1297), biskup poznański.

Życiorys

Pochodził z możnego rodu wielkopolskiego Nałęczów. Syn Tomasza, kasztelana poznańskiego. Być może uzyskał wykształcenie prawnicze. Swoją karierę duchowną rozpoczął najprawdopodobniej od urzędu kantora poznańskiego, który sprawował w latach 1269–1276. W dokumencie z 6 czerwca 1278 roku tytułuje się już archidiakonem. Wiadomo również, że był członkiem kapituły gnieźnieńskiej. 17 sierpnia 1285 roku jest po raz pierwszy poświadczony jako biskup poznański, jednak według Długosza sakrę biskupią z rąk arcybiskupa Jakuba Świnki otrzymał dopiero w maju 1286 roku w Lądzie. Od początku posługi na tronie poznańskim związany był z polityką Przemysła II i Jakuba Świnki. Prawdopodobnie z ich inicjatywy mediował w sporze między księciem Henrykiem IV Probusem a Tomaszem II Zarembą, biskupem wrocławskim, będąc współautorem przywileju nadanego przez tegoż księcia biskupstwu wrocławskiemu. W 1295 roku wziął udział w koronacji Przemysła na króla Polski, a po jego zamordowaniu w 1296 roku był sygnatariuszem układu krzywińskiego, na mocy którego Henryk III Głogowczyk miał objąć południową Wielkopolskę.

W zarządzaniu diecezją wykazywał się jako dobry administrator. Zakupił kilka wsi w Wielkopolsce, erygował ufundowany przez Przemysła II ołtarz Świętej Trójcy i Świętej Jadwigi w poznańskiej katedrze, ufundował kościoły parafialne w Lusowie (dokładniej w 1288 roku erygował parafię w istniejącym od 1244 roku kościele) i Mieszkowie oraz kolegiatę św. Jakuba w Głuszynie. W 1297 roku uzyskał dla biskupów poznańskich liczne posiadłości wraz z szerokimi immunitetami w księstwie czerskim na Mazowszu od Bolesława II mazowieckiego. Lokował na prawie magdeburskim miasta Słupcę i Śródkę (która stanowiła część konurbacji poznańskiej) oraz kilka wsi. Kilkakrotnie usiłował również uporządkować pobór dziesięciny w diecezji. Katedrze gnieźnieńskiej podarował znajdujący się do dziś w jej zbiorach spisany na pergaminie kodeks zawierający dekrety Grzegorza IX.

Dokładna data śmierci nie jest znana, lecz na dokumencie z 17 czerwca 1297 widnieje jeszcze jego imię, podczas gdy 20 grudnia tegoż roku na tronie biskupim zasiadał już Andrzej Zaremba.

Bibliografia

• Stanisław Karwowski, Biskupi poznańscy z drugiej połowy XIII wieku, Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego T.43, Poznań 1915