Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski

Jan Gwalbert Henryk Pawlikowski (ur. 13 lipca 1891 r. w Medyce, zm. 26 stycznia 1962 r. w Zakopanem) – polski pisarz i poeta, działacz kulturalny, społeczny i sportowy, taternik.

Życiorys

Syn Jana Gwalberta Pawlikowskiego, brat Michała Gwalberta Pawlikowskiego, pochodził ze szlacheckiej i intelektualno-artystycznej rodziny. Studiował rolnictwo i nauki przyrodnicze^[1]. Od dzieciństwa związany z Podhalem i z Zakopanem, gdzie jego rodzice posiadali willę "Pod Jedlami". Był dobrym narciarzem i świetnym znawcą Podhala. Walczył w I wojnie światowej w armii austriackiej, a potem w odrodzonym wojsku polskim podczas wojny z bolszewikami.

W 1916 r. poznał poetkę Marię Kossak-Bzowską, córkę znanego malarza Wojciecha Kossaka. Oboje pokochali się i gdy tylko Maria uzyskała rozwód z pierwszym mężem, pobrali się trzy lata później w Krakowie i zamieszkali w Zakopanem. Współpracował z żoną przy tworzeniu jej wierszy zebranych w tomie "Niebieskie migdały" (1922 r.). Małżeństwo to jednak zakończyło się po kilku latach m.in. z powodu pozamałżeńskiego związku Pawlikowskiego z wiedeńską tancerką Valerié Konchinsky (Walerią Kończyńską), która została jego kolejną żoną. Jedyna córka Pawlikowskiego z drugiego małżeństwa Iwa zginęła tragicznie w Krakowie w 1945 r.^[2][3].

Po II wojnie światowej majątek Pawlikowskich został skonfiskowany przez władze PRL, a Jan Henryk zmarł w zapomnieniu. Pochowany na starym cmentarzu w Zakopanem (kw. L-I-6)^[4].

Grób Pawlikowskich na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Twórczość

Motywy tatrzańskie i góralskie był dominujące w jego twórczości, m.in. w jego najbardziej znanym dziele, opartym na góralskich legendach, pt. Bajda o Niemrawcu (1928 r.)^[2]. Drugą jego powieścią o podobnej tematyce jest saga rodu góralskiego Cisonie (1963 r.)

Najważniejsze prace, dotyczące zarówno Podhala jak i Tatr, to: O początku osady "zakopiańskiej" i nazwy "Zakopane" ("Tyg. Powsz." 1951, nr 39), Z Kozińca po 65 latach ("Wierchy" 1962), Taniec góralski (w dziele zbior. "Past. Tatr Pol. i Podh." 7, 1967), Pasterstwo tatrzańskie w polskiej literaturze beletrystycznej (tamże). Ogłosił też lit. apoteozę narciarstwa pt. Pierwsze słowa ("Zima" 1929, nr 1) oraz wspomnienia: o Stanisławie Bronikowskim (Ofiara Zamarłej Turni, "Tat." 1915-21) i o Stanisławie Mierczyńskim ("Tyg. Powsz." 1952, nr 13). Pośmiertnie ukazało się też Z Orkanem w Nowym Targu ("Tyg. Powsz." 1973, nr 38).

Był także współautorem zbiorowego utworu Pawlikowskich i Wolskich, poematu humor. Arka Noego oraz drukowanego anonimowo (Miłośnik gór) w "Wierchach" (1, 1923) utworu satyr. Jak upiększyć Tatry? (autorzy: Maria z Kossaków, Jan Gwalbert i Jan Gwalbert Henryk Pawlikowscy)^[1].

Przypisy