Jan I (książę Kleve)

Jan I
Jan I, obraz być może Rogiera van der Weyden, ok. 1460
książę Kleve
Okres	od 1448 do 1481
Poprzednik	Adolf II
Następca	Jan II
hrabia Mark
Okres	od 1461 do 1481
Poprzednik	Gerard
Następca	Jan II
Dane biograficzne
Data urodzenia	14 stycznia 1419
Data śmierci	5 września 1481
Miejsce spoczynku	kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kleve
Ojciec	Adolf II
Matka	Maria z Burgundii
Żona	Elżbieta z Burgundii
Dzieci	Jan II, Adolf, Engelbert, Dytryk, Maria, Filip

Jan I (ur. 14 stycznia 1419 r., zm. 5 września 1481 r.) – książę Kleve od 1448 r. i hrabia Mark od 1461 r.

Życiorys

Jan był najstarszym synem księcia Kleve i hrabiego Mark Adolfa II (III) oraz Marii z Burgundii. Młodość spędził na dworze dziadka ze strony matki, księcia Burgundii i hrabiego Flandrii Jana bez Trwogi, gdzie otrzymał dworskie wychowanie i kształcił się m.in. w sprawach wojennych. Przesiąkł tam burgundzką kulturą. W 1444 r. został wezwany przez ojca z powrotem do Kleve, aby poprowadzić kliwijskie wojska w wojnie z arcybiskupem Kolonii Dytrykiem z Moers o miasto Soest. Już w tym samym roku miasto poddało się Janowi, a w 1447 r. zdołał on przetrwać jego oblężenie.

W 1448 r. zmarł ojciec Jana i zastąpił go jako książę Kleve. Dzięki swym dyplomatycznym umiejętnościom zdołał zakończyć w 1449 r. konflikt z arcybiskupem, potwierdzając przynależność do Kleve spornych Soest i Xanten. Nie zdołał jednak przeprowadzić planu uniezależnienia swego księstwa od kościelnej zwierzchności arcybiskupa Kolonii. W kolejnych latach wybuchały następne konflikty z Dytrykiem z Moers: w 1450–1457 o obsadę biskupstwa w Münster (wybuch tego konfliktu zaskoczył Jana podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej i Rzymu) oraz w 1462/1463 ponownie o Soest, a w latach 1467–1469 wojna z następcą Dytryka, Ruprechtem z Palatynatu. Jan zdołał jednak utrzymać swe zdobycze, a także złamać ambicje arcybiskupów pragnących dominacji Kolonii w północno-zachodniej Rzeszy.

Zwycięstwo w starciach z Kolonią Jan zawdzięczał także sojuszowi z bratem swej matki, księciem burgundzkim Filipem III Dobrym. W 1455 r. zacieśnił ten sojusz poślubiając Elżbietę, córkę Jana z Burgundii, hrabiego Étampes, Eu, Nevers i Rethel (pochodzącego z burgundzkiej linii Walezjuszów). Później wysłał też na wychowanie na dwór burgundzki swego pierworodnego syna Jana. Współpraca z Burgundią powodowała jednak wciąganie Kleve w sprawy polityczne potężniejszego sąsiada, m.in. zaangażowanie od 1465 r. w wojnę w Geldrii. Polityka ta dawała Kleve nabytki terytorialne (m.in. Goch, Lobith), jednak powodowała daleko idące uzależnienie od Burgundii. Wojny oraz utrzymanie dworu wzorowanego na burgundzkim rodziły też większe zapotrzebowanie na finanse.

W 1474/1475 r. Jan osobiście wspierał Karola Śmiałego podczas oblężenia Neuss. Po śmierci Karola próbował doprowadzić do ślubu swego pierworodnego syna Jana z dziedziczką Burgundii Marią. Po niepowodzeniu tego planu wsparł w staraniach o utrzymanie burgundzkiego dziedzictwa arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, który został mężem Marii.

W 1461 r., po śmierci stryja Jana, Gerarda, który nie pozostawił męskich potomków, Jan odziedziczył hrabstwo Mark, odtąd już na stałe połączone z Kleve. Dzięki temu znacznie zwiększył terytorium swego władztwa i podniósł polityczne znaczenie Kleve. Dziedzicem Jana w Kleve i Mark został jego najstarszy syn Jan II; młodszy syn Engelbert został potem hrabią Nevers (dziedziczką tego księstwa była żona Jana i matka Engelberta, Elżbieta). Jan został pochowany w kolegiacie w Kleve.

Rodzina

Ze związku Jana z Elżbietą z Burgundii pochodziło sześcioro dzieci:

• Jan II (1458–1521), następca ojca jako książę Kleve i hrabia Mark,
• Adolf (1458–1498), kanonik w Leodium,
• Engelbert (1462–1506), hrabia Nevers,
• Dytryk (1464–?),
• Maria (1465–1513),
• Filip (1467–1505/1503), biskup Nevers, Amiens i Autun.

Bibliografia

• Wilhelm Janssen: Johann I., Herzog von Kleve (seit 1448). W: Neue Deutsche Biographie. T. 10. Berlin: Duncker & Humblot, 1974, s. 492–493. [dostęp 2016-01-19].
• Woldemar Harleß: Johann I., Herzog von Cleve und Graf von der Mark. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 14. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1881, s. 208–210. [dostęp 2016-01-19].
• Manuel Hagemann: Johann I. (1419-1481), Herzog von Kleve (1448-1481). W: Portal Rheinische Geschichte [on-line]. 2013-03-08. [dostęp 2016-01-19].
• Johann I., Herzog von Kleve (1448-1481), Graf von Mark-Altena. W: Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer: Materialsammlung [on-line]. [dostęp 2016-01-19].
• Johann I. Herzog v.Cleve Graf v.d.Mark. W: WW-Person [on-line]. [dostęp 2016-01-19].