Jan I Dobry

Jan I Dobry

Z Bożej łaski król Portugalii i Algarve, Pan Ceuty
Król Portugalii
Okres	od 6 kwietnia 1385 do 14 sierpnia 1433
Poprzednik	Ferdynand I Burgundzki
Następca	Edward I Aviz
Dane biograficzne
Dynastia	Aviz
Data i miejsce urodzenia	11 kwietnia 1357 Lizbona
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 1433 Lizbona
Ojciec	Piotr I Sprawiedliwy
Matka	Teresa Gille Lourenço
Żona	Filipa Lancaster
Dzieci	Edward I Aviz Piotr de Coimbra Henryk Żeglarz Izabela Aviz Jan Aviz Ferdynand Aviz Alfons Braganza
Odznaczenia

Jan I Dobry lub Wielki, port. João I (ur. 11 kwietnia 1357 w Lizbonie, zm. 14 sierpnia 1433 tamże) – król Portugalii od 1385 roku.

Życiorys

Jan był nieślubnym synem króla Piotra I i Teresy Lourenço. W 1364 został wielkim mistrzem zakonu Avis. Po śmierci brata, Ferdynanda (1383) w Portugalii zapanował krótki okres interregnum, gdyż Ferdynand nie miał męskiego potomka. Ślub jego jedynej córki, Beatrycze, z Janem I, królem Kastylii sprawiłby, że Portugalia zostałaby podporządkowana Kastylii, na co miejscowa ludność nie chciała się zgodzić.

Początek rządów

Wreszcie, po dwóch latach anarchii, 6 kwietnia 1385 r. cortes (kortezy), czyli rada królestwa podjęła decyzję o ogłoszeniu królem przyrodniego brata zmarłego monarchy, Jana d'Aviz. Doprowadziło to do wojny z Kastylią. Latem 1385 roku armia kastylijska, wspierana przez kawalerie francuską i prowadzona przez Jana I, wkroczyła do Portugalii z zamiarem zdobycia Lizbony i odebrania tronu Janowi I d'Aviz. Ponieważ działo się to podczas wojny stuletniej, z pomocą Portugalii przeciw Francji i Kastylii stanęła Anglia. Wojska kastylijskie zostały rozgromione m.in. bitwie pod Atoleiros i w decydującej bitwie pod Aljubarrotą, przez znacznie mniejsze siły pod dowództwem Jana I Dobrego i Nuno Alvaresa Pereirę. Wojna z Kastylią została wygrana i nowy król został uznany przez pozostałe państwa. Kastylia zrezygnowała z roszczeń po śmierci swojego króla, w 1390 r. W 1415 zajął Ceutę, miasto w północnym Maroku. Był to pierwszy krok do przejęcia handlu morskiego z Maghrebem.

Bitwa pod Aljubarottą – zwycięscy Portugalczycy są po prawej

Małżeństwo i potomstwo

W 1387, w dowód przyjaźni z Anglią, Jan poślubił córkę Jana z Gandawy, księcia Lancaster – Filipę Lancaster. Para miała kilkoro dzieci:

• Blankę (1388-1389),
• Alfonsa – Alfonso (1390-1400),
• Edwarda – Duarte (1391-1438), króla Portugalii,
• Piotra – Pedro (1392-1449), księcia Coimbry, ojca Izabeli de Coimbra (tym samym dziadka Jan II Doskonałego)
• Henryka Żeglarza – Enrique (1394-1460), księcia Viseu,
• Izabelę (1397-1471), żonę Filipa III Dobrego – księcia Burgundii,
• Blankę (1398),
• Jana – João (1400-1442), ojca Beatrycze i Izabeli Portugalskiej (tym samym dziadka Eleonory de Viseu i Manuela I Szczęśliwego oraz Izabeli Kastylijskiej).
• Ferdynanda (1402-1443)

Ponadto, Jan miał jeszcze dwoje dzieci z Inês Pires:

• Alfonsa – Alfonso (1377-1461), księcia Braganza, którego potomkowie w prostej linii od 1640 zasiadali na portugalskim tronie,
• Beatrycze – Beatrice (1386-1447).

Janowi udało się nie dopuścić do walk bratobójczych pomiędzy synami o koronę Portugalii. Jego najbardziej znanym synem jest trzeci z kolei, Henryk Żeglarz, który wyprowadził ten mały kraj ku mocarstwowości.

Bibliografia

• Biografia na stronie FMG.ac