Jan I Liechtenstein

Jan I Liechtenstein Johann I Baptist Josef Adam Johann Nepomuk Aloys Franz de Paula
— Jego Najjaśniejsza Wysokość książę Liechtensteinu, książę opawski i karniowski, hrabia Rietbergu, suweren Domu Liechtenstein —
Portret pędzla Giovanniego Lampi.
Książę Liechtensteinu[a]
Okres	od 24 marca 1805 do 20 kwietnia 1836
Poprzednik	Alojzy I
Następca	Alojzy II
Dane biograficzne
Dynastia	Liechtensteinowie
Data i miejsce urodzenia	27 czerwca 1760 Wiedeń
Data i miejsce śmierci	20 kwietnia 1836 Wiedeń
Miejsce spoczynku	Krypta rodowa Liechtensteinów w Vranov
Ojciec	Franciszek Józef I Liechtenstein
Matka	Leopoldyna von Sternberg
Małżeństwo	Józefa von Fürstenberg-Weitra od 12 kwietnia 1792 do 20 kwietnia 1836
Dzieci	Leopoldyna Maria, Alojzy II, Zofia Maria, Maria Józefina, Franciszek Joachim, Karol Jan, Henrietta, Fryderyk, Edward Franciszek, August Ludwik, Rudolf
Odznaczenia

Jan I Liechtenstein, właśc. Johann I Baptist Josef Adam Johann Nepomuk Aloys Franz de Paula von Liechtenstein (ur. 27 czerwca 1760 w Wiedniu, zm. 20 kwietnia 1836 tamże) – książę Liechtensteinu w latach 1805-1836, tytularny książę karniowski i opawski, hrabia Rietbergu, zasłużony austriacki marszałek polny, uczestnik m.in. bitew nad Trebbią, pod Novi, Hohenlinden, Austerlitz, Aspern i Wagram.

Życiorys

Jan Józef przyszedł na świat 27 czerwca 1760 roku w Wiedniu jako czwarty syn księcia Franciszka Józefa I i jego żony Marii Leopoldyny von Sternberg. Dwaj najstarsi bracia Jana – Józef i Franciszek zmarli w pierwszych latach życia, a jedynie Alojzy dożył dorosłości.

Już jako młody książę Jan wykazywał zainteresowania militariami i wojskowością, które potęgowała bliska znajomość z austriackim marszałkiem polowym Franzem Moritzem von Lacy^[1]. W 1782 roku jako dwudziestodwulatek wstąpił do armii cesarskiej jako porucznik (niem. Leutnant), a ponieważ należał do jednego z najważniejszych arystokratycznych rodów Austrii jego kariera rozwijała się dość szybko^[1]. Jeszcze w 1783 roku awansował do rangi rotmistrza (niem. Rittmeister), a w 1787 majora (niem. Major)^[1][2]. W 1788 roku dołączył do pułku szwoleżerów w randze podpułkownika (niem. Oberstleutnants). Tam wsławił się w walkach podczas wojny z Turcją, m.in. podczas oblężenia twierdzy Cetin w 1790 roku^[1][2][3]. Został wtedy odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Wojskowego Marii Teresy i awansowany na pułkownika (niem. Oberst)^[1].

12 kwietnia 1792 roku ożenił się z hrabiną Józefą von Fürstenberg-Weitra^[4] i doczekał się z nią trzynaściorga dzieci, w tym siedmiu synów^[5]:

• księżniczka Leopoldyna Maria (1793-1808)
• książę Alojzy II (1796-1858) – książę Liechtensteinu w latach 1836-1858.
• księżniczka Zofia Maria (1798-1869)
• księżniczka Maria Józefina (1800-1884)
• książę Franciszek Joachim (1802-1887) – pradziadek księcia Franciszka Józefa II.
• książę Karol Jan (1803-1871) – formalny książę Liechtensteinu w latach 1806-1814.
• księżniczka Henrietta (1806-1876)
• książę Fryderyk (1807-1885)
• książę Edward Franciszek (1809-1864)
• książę August Ludwik (1810-1884)
• książę Rudolf (1816-1848)

W następnych latach uczestniczył w walkach na frontach wojen napoleońskich w Niderlandach (1792-1794) i Niemczech (1796-1797)^[1][2]. W 1794 roku został mianowany generałem majorem (niem. Generalmajor). Był oceniany jako najzdolniejszy przeciwnik Napoleona. W roku 1799 uczestniczył w walkach na terenie Włoch, m.in. w bitwie nad Trebbią i w obronie twierdzy Cuneo (bitwa pod Novi)^[1][2]. Pod koniec roku został awansowany na Feldmarschalleutnanta. W 1800 powrócił na front w Austrii, gdzie wsławił się m.in. podczas bitwy pod Hohenlinden^[2]. W następnym roku został odznaczony najwyższej klasy orderem wojskowym w Austrii, czyli Krzyżem Wielkim Orderu Wojskowego Marii Teresy^[1][3].

24 marca 1805 roku w wieku 45 lat zmarł Alojzy I, nie pozostawiając męskiego potomka, w związku z czym władzę w Domu Książęcym i samym Liechtensteinie przejął książę Jan Józef, jako Jan I^[1]. Zostanie głową rodziny oraz pogarszające się zdrowie nie przeszkodziły księciu w udziale w bitwie pod Austerlitz^[2]. W tym czasie sprawdził się także w roli dyplomaty, mianowicie w nocy z 2 na 3 grudnia 1805 roku udał się do kwatery głównej Napoleona aby zaaranżować spotkanie z cesarzem austriackim Franciszkiem II^[1]. Odegrał również kluczową rolę w samych negocjacjach dwóch cesarzy i przyczynił się do podpisania pokoju w Preszburgu^[1][2]. Za te działania został odznaczony przez imperatora Orderem Złotego Runa^[1]. W 1806 roku został komendantem głównym miasta Wiednia, a w 1808 dowódcą generalnym w Dolnej Austrii. Jego kariera wojskowa osiągnęła punkt kulminacyjny podczas wojny austriacko-francuskiej w 1809^[1]. Wziął udział w zwycięskiej bitwie pod Aspern i w bitwie pod Wagram^[2]. 12 września 1809 roku przejął władzę w randze marszałka polowego nad całą armią austriacką. Po nieudanych negocjacjach, które doprowadziły do podpisania pokoju w Schönbrunn, relację księcia z cesarzem się pogorszyły. To wraz z coraz słabszym zdrowiem przyczyniło się do zakończenia kariery wojskowej Jana Liechtensteina w 1810 roku^[1][2][3].

W 1806 roku Księstwo Liechtensteinu zostało wcielone przez Napoleona do Związku Reńskiego^[1]. Działania te miały na celu sprowadzenie utalentowanego generała na swoją stronę. Jan I przyjął taki przebieg wydarzeń, ale nie podpisał aktu Konfederacji Reńskiej, formalnie także nie rezygnując z propozycji. Władza cesarska w Wiedniu z niepokojem obserwowała wydarzenia wokół księstwa. W trudnej sytuacji aby udowodnić lojalność wobec Habsburgów przekazał formalnie władzę w Księstwie swojemu trzyletniemu wówczas synowi Karolowi Janowi^[6], utrzymując de facto rządy, ale i gwarantując państwu suwerenność^[1][3]. Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku Liechtenstein trafił do Związku Niemieckiego, jako suwerenne księstwo, a Jan I przejął ponownie formalną władzę^[1].

Jan I wprowadził w Liechtensteinie obowiązek szkolny, zniósł pańszczyznę, zreorganizował system medyczny, ale przed wszystkim wprowadził pierwszą konstytucję w 1818 roku, która powoływała Landtag, którego uprawnienia były jednak bardzo ograniczone^[3][7][8].

Po zakończeniu kariery wojskowej Jan Liechtenstein zaangażował się w rozwój majątku Liechtensteinów, odkupując liczne ziemie i posiadłości, ale także rozwijając gospodarkę na już posiadanych dobrach. Wykupił m.in. zamek Liechtenstein w Mödling^[1].

Zmarł 20 kwietnia 1836 roku w Wiedniu i przekazał władzę swojemu najstarszemu synowi Alojzemu II^[1].

Jego imieniem został nazwany austriacki 10. Pułk Dragonów.

Uwagi

Przypisy