Jan Józef Baranowski

Jan Józef Baranowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 września 1805
Śmiłowicze

Data i miejsce śmierci

30 marca 1888
Londyn

Zawód, zajęcie

finansista, wynalazca

Faksymile

Jan Józef Baranowski (ur. 7 września 1805 w Śmiłowiczach[1], zm. 30 marca 1888 w Londynie) – polski ekonomista i finansista, szlachcic, językoznawca, inżynier oraz wynalazca z grona Wielkiej Emigracji. Był autorem wynalazków z dziedziny kolejnictwa, łączności, rachunkowości oraz maszyn liczących, w tym m.in. semafora, kasownika do biletów i gazomierza[2][3].

Życiorys

Jan Józef Baranowski urodził się w Śmiłowiczach w ówczesnym powiecie ihumeńskim na Mińszczyźnie ze związku polskiego szlachcica herbu Grzymała Marcina Baranowskiego z Maryanną z Szalkiewiczów[4].

Edukację rozpoczął w konwikcie szlacheckim prowadzonym przez księży misjonarzy z klasztoru w Śmiłowiczach, a kontynuował w gimnazjum klasycznym w Mińsku. W latach 1821–1825 studiował na wydziale matematyczno-fizycznym Uniwersytetu Wileńskiego, a w latach 1825–1828 na wydziale prawnym tej uczelni, uzyskując stopień kandydata. Zaraz po skończonych studiach został zatrudniony w biurze korespondencji zagranicznej Banku Polskiego[5][3].

Uczestniczył jako ochotnik w powstaniu listopadowym. Początkowo służył w korpusie Gidów, a potem w 5. pułku ułanów. Oddział, w którym walczył wchodził w skład sił generała Girolama Ramorina i pod koniec powstania wycofał się do Austrii[5][3], gdzie został internowany.

Od 1832 roku Baranowski przebywał na emigracji we Francji – w Gray, Lyonie i Chalon-sur-Saône, gdzie pracował jako bankowiec oraz handlowiec w domach towarowych. W 1837 roku przeniósł się do Paryża, podejmując pracę kasjera w banku Jelski, Dussard et Compagne. W latach 1843–1848 pracował na stanowisku inspektora rachuby kolei Paryż–Rouen–Hawr. Opracowany przez niego na potrzeby tej spółki system buchalterii został wysoko oceniony i wdrożony również przez inne francuskie towarzystwa kolejowe. Po 1848 roku zrezygnował z pracy i poświęcił się całkowicie działalności wynalazczej[5][3].

W 1871 roku, po zakończeniu wojny francusko-pruskiej, Francja została zobowiązana do zapłaty wysokiej kontrybucji. Baranowski przedstawił władzom plan pożyczki rządowej, który to umożliwił. Za swoją propozycję nie otrzymał żadnej nagrody, co spowodowało że zniechęcił się do Francji i w 1872 roku wyjechał do Londynu. Podjął tam pracę pomocnika sekretarza Towarzystwa Literackiego Przyjaciół Polski (związanego z obozem Hôtel Lambert) i zajął się m.in. opracowywaniem słowników[5][3]. Był poliglotą znającym oprócz języka polskiego także język niemiecki, francuski oraz angielski[4]. W 1880 roku opracował m.in. The Student’s Anglo-Polish Grammar podręcznik do nauki języka polskiego dla Anglików.

Wynalazki

Automatyczny system sygnalizacji kolejowej – Semafor wymyślony przez Baranowskiego w 1857 roku
Maszyna do obliczania głosów oddanych w wyborach wynaleziona w 1848 roku przez Jana Baranowskiego

Był autorem wielu wynalazków technicznych, z których 17 zostało opatentowanych we Francji. Do jego wynalazków należą:

  • gazomierz,
  • ręczny kasownik do biletów – zasada działania oraz budowa urządzenia zbliżona była do tych używanych obecnie, za ten wynalazek Baranowski otrzymał w 1849 roku na Wystawie Krajowej w Paryżu medal ministra robót publicznych Francji oraz medal francuskiego Towarzystwa Zachęty do Wynalazczości,
  • maszyna do druku oraz kontroli biletów – umożliwiająca druk biletów w tempie 5 tys. na godzinę. Została nagrodzona w 1851 roku na Wystawie Powszechnej w Londynie,
  • Semafor, czyli automatyczny system sygnalizacji kolejowej – wynalazek Baranowskiego z 1857 roku został po raz pierwszy praktycznie zastosowany na linii Paryż-Rouen, a w listopadzie tego roku na linii Paryż-St Germain[5]. System Baranowskiego został wprowadzony również rok później we Włoszech na linii kolejowej Genua-Turyn oraz po unowocześnieniu na linii Paryż-Bruksela. Zaprezentowano go w 1862 roku na Wystawie Światowej w Londynie[2] i był później stosowany także w Anglii.
  • maszyna księgowa służąca do kontroli rachunków (ang. tax machine) – w 1849 roku na wystawie narodowej w Paryżu wynalazca otrzymał za ten wynalazek medal od francuskiego Towarzystwa Zachęty do Wynalazczości,
  • urządzenie do kopiowania listów,
  • maszyna do głosowania wynaleziona w 1848 roku, opatentowana rok później[6], służąca do zliczania głosów[2][5][3].

Publikacje

Jan Józef Baranowski publikował w języku angielskim, francuskim oraz polskim. Poruszał w nich sprawy wynalazczości oraz tematy językowe:

  • Taxe-machine (1848)[7],
  • Application de la taxe machine (1849)[8]
  • Nouveau système de voter au moyen d’un appareil dit: Scrutateur Mécanique (1849)[9]
  • Projet de Statuts pour la formation d’une Societé anonyme sous le titre de Caisse Générale de France (1854)[10]
  • Taxe machine applicable à toutes les opérations de calcul, inventée par Jean-Joseph Baranowski (1855)[11],
  • Notice sur les signaux Baranowski (1959)[12],
  • Signal Baranowski (1859)[13],
  • Nouveaux systèmes des signaux-disques sans contre-poids et des lanternes sans poulies ni chaines (1864)[14],
  • Simple System for Checking the Passengers’ Fares in Omnibuses Or Tramways (1877)[15],
  • Vademecum de la langue française (1879)[16],
  • The Student’s Anglo-Polish Grammar (1880)[5]
  • Anglo-Polish Lexicon (1884)[17],
  • Wyjątek z ogólnej listy wynalazków mechanicznych (1886)[18].

Pod koniec życia udokumentował swoje wynalazki oraz opublikował swój życiorys w języku francuskim oraz angielskim.

Upamiętnienie

Wynalazcę upamiętniła Poczta Polska na znaczku pocztowym o nominale 3 zł[19].

Przypisy

  1. ↑ Baranowski Jan Józef, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-01-20].
  2. ↑ a b c Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 194–195. ISBN 83-216-0339-4.
  3. ↑ a b c d e f Bolesław Orłowski: Baranowski Jan Józef (1805-1888) (pol.). W: Inżynierowie polscy XIX i XX wieku, 100 najwybitniejszych polskich twórców techniki (red. Józej Piłatowicz) [on-line]. Polskie Towarzystwo Historii Techniki, 2001. s. 13–15. [dostęp 2014-01-21].
  4. ↑ a b „Jan Józef Baranowski”, „Kłosy Czasopismo Illustrowane Tygodniowe” nr 793, tom XXXI. Warszawa: S. Lewental, 1880, s. 163.
  5. ↑ a b c d e f g Słownik Polskich Pionierów Techniki. Bolesław Orłowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Śląsk, 1987, s. 18–19. ISBN 83-216-0339-4.
  6. ↑ Peter Wood: New York Times, „The Talk of the Town Mechanical” (ang.). 4 listopada 1961. s. 44. [dostęp 2014-01-24].
  7. ↑ Jan Józef Baranowski: Taxe-machine pour obtenir (au moyen d’une simple addition de nombres) les résultats des calculs les plus compliqués même ceux des changes et arbitrages de Banque, avec un contrôle instantané. 1848. [dostęp 2014-01-20].
  8. ↑ Jan Józef Baranowski: Application de la taxe machine aux calculs journaliers de commerce, de banque et de finance”. chez l’auteur. 1849. [dostęp 2014-01-20].
  9. ↑ Jan Józef Baranowski: Nouveau système de voter au moyen d’un appareil dit: Scrutateur Mécanique, chez l’auteur. 1849. [dostęp 2014-01-20].
  10. ↑ Jan Józef Baranowski: Projet de Statuts pour la formation d’une Societé anonyme sous le titre de Caisse Générale de France. Lith. Deviller, 1854. [dostęp 2014-01-20].
  11. ↑ Jan Józef Baranowski: Taxe machine applicable à toutes les opérations de calcul, inventée par Jean-Joseph Baranowski,… Application au change de francs en livres sterling…. F. Guérin, 1855. [dostęp 2014-01-20].
  12. ↑ Jan Józef Baranowski: Notice sur les signaux Baranowski d’après la gravure ci-jointe expliquant le mécanisme de deux systèmes tout à fait automatiques destinés à prévenir les collisions de trains sur les chemins de fer. 1858. [dostęp 2014-01-20].
  13. ↑ Jan Józef Baranowski: Signal Baranowski d’après un système complètement automatique pour protéger les trains de chemins de fer à distance determinée. 1859. [dostęp 2014-01-20].
  14. ↑ Jan Józef Baranowski: Nouveaux systèmes des signaux-disques sans contre-poids et des lanternes sans poulies ni chaines. 1864. [dostęp 2014-01-20].
  15. ↑ Jan Józef Baranowski, G. Witt: Simple System for Checking the Passengers’ Fares in Omnibuses Or Tramways. 1877. [dostęp 2014-01-20].
  16. ↑ Jan Józef Baranowski: Vade-mecum de la Langue Française Rédigé D’après Les Dictionnaires Classiques, Avec Les Exemples de Bonnes Locutions Que Donne L’Académie Française. E. Leroux, 1879. [dostęp 2014-01-20].
  17. ↑ Jan Józef Baranowski: Anglo-Polish Lexicon. Lesman and Świszczowski, 1883. [dostęp 2014-01-20].
  18. ↑ Jan Józef Baranowski: Wyjątek z ogólnej listy wynalazków mechanicznych. W: Informacje bibliograficzne [on-line]. 1886. [dostęp 2014-01-20].
  19. ↑ Polacy na świecie – Jan Józef Baranowski(2011; Nr kat.:4381) (pol.). W: Znaczki pocztowe / niestemplowane – pojedyncze [on-line]. filatelistyka.poczta-polska.pl. [dostęp 2014-01-20].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jan Józef Baranowski.JPG
Polish inventor Jan Józef Baranowski.
Jan Józef Baranowski Automatic Railway Signals.JPG
Jan Józef Baranowski Automatic Railway Signals.
Jan Józef Baranowski election machine.jpg
Jan Józef Baranowski election machine.
Jan Józef Baranowski signature.JPG
Personal signature of Jan Józef Baranowski.