Jan Józef Ludyga-Laskowski

Jan Józef Ludyga-Laskowski

major
Data i miejsce urodzenia	15 marca 1894 Rozbark
Data i miejsce śmierci	16 lipca 1956 Paryż
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Błękitna Armia Wojsko Polskie Wojsko Polskie we Francji Francuski ruch oporu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II powstanie śląskie III powstanie śląskie II wojna światowa
Odznaczenia

Jan Józef Ludyga-Laskowski (ur. 15 marca 1894 w Rozbarku, dziś dzielnicy Bytomia, zm. 16 lipca 1956 w Paryżu) – polski działacz niepodległościowy na Śląsku, służył w armii gen. Józefa Hallera, uczestnik powstań śląskich 1920–1921. Współzałożyciel Związku Byłych Powstańców. Piastował między innymi stanowiska wiceprezesa Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny i wiceprezesa FIDACu na Polskę, członka Rady Dyrekcji tej organizacji w Paryżu.

Życiorys

Jan Ludyga-Laskowski, właściwe imię i nazwisko: Józef Gabriel Ludyga, urodził się w rodzinie górniczej^[1]. Ojciec Jana, Marcin Ludyga, w marcu 1920 roku został śmiertelnie pobity przez bojówki niemieckie. Matka (nazwisko rodowe Skrzypek) angażowała się w pracę polskich towarzystw kobiecych. Jego starszy brat Jan zginął 12 maja 1921 r. w czasie III powstania śląskiego. 2 września 1914 roku Ludyga dostał wezwanie do wojska niemieckiego. W kwietniu 1915 roku pod Verdun przeszedł na stronę francuską. Za dezercję został przez niemiecki sąd polowy zaocznie skazany na karę śmierci. Nazwisko Laskowski przybrał dopiero w chwili wstąpienia do Armii Polskiej we Francji pod koniec 1917 roku. Francuzi mianowali go komendantem obozów jeńców wojennych między innymi w Montrambert. W tym obozie otrzymał wiadomość z Paryża od Władysława Mickiewicza o decyzji rządu francuskiego powołania do życia Autonomicznej Armii Polskiej. Zorganizowawszy 380-osobowy oddział spośród jeńców pochodzących m.in. z Górnego Śląska, wstąpił do niej 17 grudnia 1917 r. jako jeden z pierwszych ochotników. Po dwóch miesiącach służby wojskowej został mianowany pierwszym komendantem polskiej szkoły podoficerskiej w Le Naus i otrzymał stopień oficerski.

W czerwcu 1918 r. ppor. Laskowski^[2] był obecny razem z ppor. Sobańskim, księdzem Więckowskim i oficerem francuskim podczas wizyty Komitetu Narodowego z Romanem Dmowskim wśród żołnierzy 1 pułku strzelców polskich będących na froncie w okopach w okolicy Villers-Marmery.18 czerwca^[3] wziął udział w mszy polowej na polanie koło Pont d'Issus w pobliżu Villers-Marmery, po której odbyła się uroczystość wręczenia 1 pułkowi strzelców polskich pierwszego sztandaru ufundowanego dla tego pułku przez mieszkańców Paryża. Pełniąc funkcję dowódcy kompanii i walcząc na froncie awansował kolejno z adiutanta 1 pułku przez brygadę, dywizję aż do stanowiska adiutanta I Korpusu. W tym czasie uzyskał stopień porucznika. W kwietniu 1919 roku wraz z I korpusem wrócił do kraju, uczestniczył później w zajmowaniu przez wojsko polskie Pomorza.

28 kwietnia 1920 r. Ludyga-Laskowski został skierowany przez Naczelnego Wodza na Górny Śląsk. Objął tu stanowisko szefa sztabu Polskiej Organizacji Wojskowej^[4]. Brał udział w II i III powstaniu śląskim, podczas którego został awansowany do stopnia majora; był m.in. dowódcą V batalionu w Szarleju. Od 10 maja 1921 roku pełnił stanowisko dowódcy 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. Następnie od 4 czerwca tegoż roku przez dwa dni był dowódcą Grupy „Wschód”, aby 6 czerwca objąć stanowisko zastępcy Naczelnego Wodza^[5]. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski pełnił służbę w sztabie gen. Szeptyckiego.

W sierpniu 1922 roku został przydzielony do osoby Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego jako adiutant na czas jego pobytu na Śląsku. Z dniem 1 lipca 1924 roku został przeniesiony w stan nieczynny na sześć miesięcy. Mieszkał wówczas w Katowicach przy ul. Powstańców 1^[6].

W latach trzydziestych należał do FIDAC-u. Wziął m.in. udział w XI dorocznej konwencji tej organizacji, która odbyła się w dniach 18–23 września 1930 roku w Waszyngtonie. Delegacje liczące w sumie 105 członków przybyły na konferencję płynąc liniowcem pasażerskim linii Cunarda „Lancastria”, który zawinął do Nowego Jorku w dniu 15 września 1930 r. W latach 30. mieszkał w Katowicach przy ul. Kościuszki 2^[7].

Po wybuchu II wojny światowej Ludyga-Laskowski wziął udział w kampanii wrześniowej, uczestnicząc w obronie Śląska. Następnie wraz z oddziałami wycofał się z kraju i przez Rumunię 18 września 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie służył w polskich siłach zbrojnych pod dowództwem francuskim od listopada do czerwca 1940 r. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi jedno z jego odznaczeń wojskowych Croix de Guerre avec palmes et 2 étoiles (1939–1940). Po upadku Francji przedostał się do okręgu Vichy. Brał czynny udział w ruchu oporu za co otrzymał odznaczenie Médaille de la Résistance avec Rosette (ten medal otrzymało w sumie 4441 osób). Po wejściu armii niemieckiej do Marsylii przeniósł się 24 grudnia 1942 roku w okolice Grenoble, dalej biorąc udział w ruchu oporu. 23 marca 1944 r. został aresztowany przez Gestapo. Był więziony i torturowany w Marsylii i Grenoble, a następnie zesłany do Fort Montluc pod Lyonem, gdzie doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskie^[8].

Pod koniec życia sparaliżowany, zmarł w Paryżu 16 lipca 1956 roku i tam został pochowany.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7860^[5]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (6 czerwca 1931)^[9]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[10]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[11]
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Wielka Gwiazda Śląska
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)^[5]
• Croix de Guerre avec palmes et 2 étoiles (1939–1940) (Francja)^[5]
• Médaille de la Résistance avec Rosette (Francja)
• Croix des Combattants Volontaires (Francja)
• Medal Zwycięstwa (Medaille Interalliée)

Upamiętnienie

Z okazji stulecia odzyskania niepodległości Katowicki oddział IPN wydał okolicznościowy kalendarz, w którym na grudniowej karcie widnieje postać Jana Ludygi-Laskowskiego^[12].

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Franciszek Hawranek, Aleksander Kwiatek, Wiesław Lesiuk, Michał Lis, Bolesław Reiner: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982.