Jan Jagmin-Sadowski

Jan Jagmin-Sadowski

Stefan Jagmin

Generał Jan Jagmin Sadowski
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1895 Grójec
Data i miejsce śmierci	5 października 1977 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1914–1946
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	Grupa Operacyjna „Śląsk”
Stanowiska	dowódca grupy opercyjnej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa Kampania wrześniowa
Odznaczenia

Święto Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Katowicach (12 maja 1939). Wojewoda Michał Grażyński i gen. Jan Jagmin-Sadowski na trybunie honorowej przyjmują defiladę.

Jan Andrzej Jagmin-Sadowski^[1], ps. „Stefan Jagmin” (ur. 24 kwietnia 1895^[2] w Grójcu, zm. 5 października 1977 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys

Był synem Andrzeja Sadowskiego (zm. 1907), inspektora ubezpieczeń, i Kamili Ladachowskiej, nauczycielki. Wychowywał się w Tomaszowie Mazowieckim pod opieką stryja Kazimierza Sadłowskiego, pedagoga, społecznika, malarza. Jego ojciec pochodził z rodziny Sadłowskich. Zapis nazwiska rodowego bez litery Ł był spowodowany pomyłką urzędnika stanu cywilnego. W Tomaszowie tworzył nielegalne struktury harcerskie. Studiował od roku 1912 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, gdzie zetknął się z konspiracją niepodległościową. Należał do PPS – Frakcja Rewolucyjna, Polskich Drużyn Strzeleckich i Sokolich Drużyn Polowych. Wtedy też zaczął używać pseudonimu Jagmin, który potem był stale uzupełnieniem jego rodowego nazwiska.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił jako ochotnik do 1 pułku piechoty Legionów Polskich. W październiku 1914 odznaczył się w walkach pod Anielinem i Laskami. W 1915 brał także udział w ciężkich walkach pod Łowczówkiem, Konarami, Józefowem. W 1916, w składzie I Brygady Legionów, pod wodzą Józefa Piłsudskiego bił się z Rosjanami w krwawej bitwie pod Kostiuchnówką. W czasie kryzysu przysięgowego został wraz z innymi oficerami internowany w obozie w Beniaminowie.

W czasach II Rzeczypospolitej był jako porucznik instruktorem w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W 1919 wstąpił do Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, skąd wkrótce został skierowany na dwuletnie studia do paryskiej Wyższej Szkoły Wojennej (franc. École Supérieure de Guerre). Po jej ukończeniu z wyróżnieniem został awansowany do stopnia majora i wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego Oddziału I Sztabu Generalnego WP. Z dniem 6 marca 1925 został przydzielony do 11 pułku piechoty w Tarnowskich Górach na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[3][4]. W maju 1926 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko asystenta z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Biura Ścisłej Rady Wojennej, do 31 października tego roku^[5]. W listopadzie 1926 został przydzielony do Oddziału III Sztabu Generalnego na stanowisko szefa wydziału^[6]. 23 grudnia 1927 roku został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku^[7]. W styczniu 1928 został przeniesiony do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisko dowódcy pułku^[8]. 1 stycznia 1929 awansował do stopnia pułkownika. W 1931 przeniesiony został do 23 Dywizji Piechoty w Katowicach, na stanowisko II, a następnie I dowódcy piechoty dywizyjnej. 17 lipca 1936 wyznaczony został na stanowisko tej dywizji. Odpowiadał między innymi za budowę fortyfikacji Obszaru Warownego „Śląsk”.

19 marca 1939 został awansowany do stopnia generała brygady. W kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną „Śląsk”, w składzie Armii „Kraków”. Przygotował linię obrony ciągłej od Świerklańca do Rybnika i Żor, wzmocnioną obsadzeniem 23 Górnośląską Dywizją Piechoty i 55 Dywizją Piechoty, Grupą Forteczną Obszaru Warownego „Katowice”, 95 Dywizjonem Artylerii Ciężkiej i grupą artylerii przeciwlotniczej. Całość ubezpieczała eskadra lotnicza i pociąg pancerny. W odwodzie pozostała kompania tankietek TK.

Oddziały Jagmina zaangażowały się w ciężkie walki z Niemcami (bój opóźniający), niejednokrotnie miejscami przechodząc do działań zaczepnych. Najbardziej krwawe walki stoczyła 55 DP, gdzie pod Mikołowem i Wyrami, zadała poważne straty 8 i 28 Dywizji niemieckiej. Jednak wskutek przełamania przez wroga frontu pod Częstochową i Pszczyną, a następnie wobec zbliżającej się groźby oskrzydlenia grupa wycofała się za Przemszę, w ramach ogólnego manewru odwrotowego Armii. Po opuszczeniu wschodniego Górnego Śląska Grupę Operacyjną przemianowano na GO „Jagmin”. Brała udział w dalszych działaniach Armii „Kraków”. 10 września wbrew rozkazom gen. Szylinga o porzuceniu dział u przepraw przez Wisłę podjął decyzję o przerzuceniu ciężkiego sprzętu przez wybudowany naprędce przez 23 Batalion Saperów (w ciągu 9 godzin 11 września) 345–metrowy most saperski pod Baranowem. 17 i 20 września 1939, okrążona przez Niemców pod Tomaszowem Lubelskim Grupa Operacyjna generała uległa rozbiciu, a on sam dostał się do niewoli. Przez pięć lat był jeńcem w Oflagu VII A Murnau. Po jego wyzwoleniu przez aliantów w 1945, wstąpił do PSZ. Do Polski powrócił w 1946 roku, gdzie natychmiast został przez władze komunistyczne przeniesiony w stan spoczynku.

W proteście przeciw odznaczeniu przez władze PRL (nadany w 1974, udekorowany w Warszawie 22 lipca 1974, order odebrany w 1990) radzieckiego przywódcy Leonida Breżniewa Orderem Virtuti Militari I klasy zorganizował w 1976 uroczystość złożenia na Jasnej Górze orderów Virtuti Militari przez żyjących jeszcze przedwojennych dowódców wojskowych.

Jagmin-Sadowski czwarty od prawej w towarzystwie polskich oficerów ogląda czeski lekki schron po zajęciu Zaolzia w 1938 roku

Jest autorem m.in. prac Działania Grupy Operacyjnej „Śląsk” 1-3 września 1939 r. i „Przygotowanie Centralnego Rejonu Przemysłowego Śląska do obrony w okresie międzywojennym”.

Grób Jana Jagmina-Sadowskiego na cmentarzu Bródnowskim

Pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 11A-3-5).

Awanse służbowe

• major – 1920
• pułkownik – 1 stycznia 1929
• generał brygady – ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 roku i 13. lokatą w korpusie generałów^[9]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[10]
• Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[11]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[12]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (trzykrotnie: po raz drugi 19 marca 1936^[13], po raz trzeci 10 listopada 1938^[14])
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka za Rany i Kontuzje
• Odznaka „Za wierną służbę”
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• JanJ. Zieliński JanJ., Generał Jan Jagmin-Sadowski obrońca Śląska 1895–1977, Katowice: Muzeum Śląskie, 1988, ISBN 83-85039-03-1, OCLC 750619254 .
• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 772–773. ISBN 83-211-1096-7.
• Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 275–279. ISBN 83-7021-096-1.
• TadeuszT. Kawka TadeuszT., Leksykon I Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim 1902–1998. Sławni absolwenci, nauczyciele i rodzice uczniów szkoły, Tomaszów Mazowiecki: [Tadeusz Kawka], 1998, s. 113–114, ISBN 83-910695-0-8, OCLC 751411631 .