Jan Kobylański (działacz polonijny)

Jan Kobylański
Data i miejsce urodzenia

21 lipca 1923
Równe, Polska

Data i miejsce śmierci

27 marca 2019
Montevideo, Urugwaj

Prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej
Okres

od 11 listopada 1993
do 7 grudnia 2016

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oświęcimski Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”

Jan Kobylański (ur. 21 lipca 1923 w Równem, zm. 27 marca 2019 w Montevideo[1][2][3]) – polski przedsiębiorca, mieszkający w Urugwaju, dyplomata, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, twórca i w latach 1993–2016 prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej (USOPAŁ)[4]. Autor książek o tematyce filatelistycznej i książki o rozjemczej działalności Watykanu. Właściciel, prezes i dyrektor kilkunastu firm handlowych o międzynarodowym zasięgu (m.in. zajmującej się drukiem znaczków pocztowych i biciem monet). Wieloletni konsul Paragwaju w Santa Cruz de Tenerife na Wyspach Kanaryjskich i były honorowy konsul Polski w Urugwaju.

Życiorys

Syn Stanisława Kobylańskiego i jego żony Cecylii[5]. Jego ojciec był adwokatem[6].

Podczas II wojny światowej został aresztowany przez Gestapo[5], a następnie osadzony w więzieniu na Pawiaku, skąd w październiku 1943 trafił do Auschwitz-Birkenau[7]. Otrzymał numer obozowy 156228[7]. Podczas wojny przebywał również w obozach koncentracyjnych Mauthausen-Gusen, Dachau, Groß-Rosen[5][8]. Wiosną 1945 odzyskał wolność po wyzwoleniu KL Dachau przez wojska amerykańskie[7].

Po wojnie osiadł we Włoszech, gdzie w 1950 ukończył studia menedżerskie w Wyższej Szkole Handlowej w Mediolanie[5]. Od 1950 do 1952 pracował na giełdzie metali w Zurychu[5]. Zajmował się także produkcją szczoteczek do zębów, handlem sprzętem gospodarstwa domowego i produkcją wyrobów ze stali. W 1952 przybył do Paragwaju[9], korzystając z programu prezydenta Federico Chavesa sprowadzenia 18 000 rodzin z Europy. Wygrał kontrakt na dostawę sprzętu AGD i przetarg na druk znaczków dla poczty państwowej[10]. Pełnił również funkcję doradcy ds. poczty paragwajskiego ministra komunikacji[5]. Działał w Komitecie Olimpijskim Paragwaju[5]. Od 1974 do 1989 pełnił funkcję konsula Paragwaju na Wyspach Kanaryjskich[5]. W 1981 rozpoczął prowadzenie interesów w Urugwaju, gdzie następnie osiadł[5].

W 1957 objął funkcję wiceprzewodniczącego Towarzystwa Polonijnego w Paragwaju, a w 1988 został prezesem Związku Polaków w Argentynie[9]. W tym samym roku został prezesem Towarzystwa im. Józefa Piłsudskiego w Montevideo[5]. W 1993 był współtwórcą Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej. Został następnie prezesem tej organizacji. W 1989 został powołany przez ministra Krzysztofa Skubiszewskiego konsulem honorowym Polski w Argentynie, a następnie w Urugwaju. W 2000 z funkcji tej odwołał go minister Władysław Bartoszewski[11] po oskarżeniach o działania szkodliwe dla Polski i antysemityzm, wysuwanych przez byłych ambasadorów RP w Urugwaju i KostaryceJarosława Gugałę i Ryszarda Schnepfa. W obronie Kobylańskiego występowali wówczas m.in. senatorowie Jan Szafraniec, Ryszard Bender i Czesław Ryszka[12].

Wspierał polskie prawicowe partie polityczne (m.in. Ligę Polskich Rodzin, Ruch Odbudowy Polski, Ruch Katolicko-Narodowy) oraz Samoobronę RP, a także działalność środowiska Radia Maryja[13]. Przed wyborami prezydenckimi w 2005 poparł kandydaturę Andrzeja Leppera[14]. Został fundatorem i patronem szkoły na Podlasiu[15]. W październiku 2011 został honorowym prezesem stowarzyszenia Obóz Wielkiej Polski[16]. Wszedł w skład honorowego komitetu poparcia organizowanego przez środowiska narodowe Marszu Niepodległości[17].

Odznaczenia

11 listopada 1990 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[18][5], a w 1993 Krzyżem Komandorskim tego orderu przez prezydenta Lecha Wałęsę[19]. W 1997, za wybitne zasługi w działalności polonijnej prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[20].

W 1995 otrzymał Krzyż Oświęcimski[21]. Został także uhonorowany Wielkim Orderem św. Zygmunta[5], Honorowym Krzyżem Weteranów Walki o Niepodległość[5], Odznaką honorową „Zasłużonego dla Kultury Polskiej[5], Medalem Polonia Mater Nostra Est (2003)[22], Złotym Medalem Paragwajskiego Związku Olimpijskiego[5] oraz Złotym Medalem za Zasługi dla Paragwaju[9].

Kontrowersje

Zarzuty prasowe

W 2001 w opublikowanym na łamach „Rzeczpospolitej” artykule „Więzień numer 156228” Hanna Woysław, jako pierwsza w Polsce podważyła oficjalną biografię Kobylańskiego, wskazując na brak śladów jego obecności w archiwach obozowych i zanegowała zasadność odznaczenia Jana Kobylańskiego Krzyżem Oświęcimskim[21]. W 2005 dziennikarz „Gazety WyborczejMikołaj Lizut zarzucił Kobylańskiemu fałszerstwo zaświadczenia o pobycie w obozie koncentracyjnym i wykorzystanie tożsamości Janusza Kobylańskiego, urodzonego cztery lata wcześniej. Ten artykuł był pisany razem z Hanną Woysław, która podpisała się jako Hanna Recman. W 2005 dziennikarz Rzeczpospolitej Jerzy Morawski zarzucił Kobylańskiemu (który miał się wówczas posługiwać imieniem Janusz) kolaborację z hitlerowcami podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej, w tym wydanie w ręce funkcjonariuszy gestapo członków rodziny Szenkerów[23], czemu zainteresowany zaprzeczył[24].

Deklaracja IPN w sprawie

W konsekwencji doniesień prasowych pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej prowadził od jesieni 2004[25] do stycznia 2007 postępowanie sprawdzające w tej sprawie. W kwietniu 2006 szef pionu śledczego IPN Witold Kulesza poinformował, że „dotychczas nie znaleziono dowodów, by prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej Jan Kobylański istotnie zadenuncjował w czasie wojny Niemcom małżeństwo Żydów[26]”. W styczniu 2007 Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie wydała postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w tej sprawie. Według ustaleń prokuratora informacji jakoby sprawcą wydania w ręce funkcjonariuszy gestapo rodziny Szenkerów był Jan Kobylański nie można potwierdzić[27]. W marcu 2007 Andrzej Arseniuk, rzecznik prasowy IPN, zaprzeczył stwierdzeniom Gazety Wyborczej jakoby rodzina Szenkerów zginęła w getcie lub Treblince, a śmierć ta była konsekwencją denuncjacji dokonanej przez Kobylańskiego[28].

Pozwy o zniesławienie

Pod koniec listopada 2008 Jan Kobylański złożył prywatny akt oskarżenia przeciwko dziewiętnastu politykom i dziennikarzom (m.in. Adamowi Michnikowi, Jerzemu Baczyńskiemu, Grzegorzowi Gaudenowi, Tomaszowi Wróblewskiemu, Agnieszce Kublik, Danielowi Passentowi, Dorocie Wysockiej-Schnepf, Hannie Woysław, Ryszardowi Schnepfowi, Mikołajowi Lizutowi, Dominikowi Uhligowi i Jarosławowi Gugale) zarzucając im zniesławienie i domagając się wypłacenia przez każdego z oskarżonych 100 tys. zł na cele charytatywne. Proces karny w tej sprawie rozpoczął się w marcu 2009 przed Sądem Rejonowym w Warszawie[29][30] i zakończył ostatecznie umorzeniem w grudniu 2011 r. z powodu przedawnienia karalności wszystkich czynów stawianych przez Kobylańskiego 16 oskarżonym[31].

W lipcu 2010 przed Sądem Okręgowym w Warszawie rozpoczął się proces o zniesławienie, jaki Jan Kobylański wytoczył Radosławowi Sikorskiemu[32]. W marcu 2012 sąd oddalił ten pozew, uzasadniając, że „nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda”. Określenie powoda przez Sikorskiego było wprawdzie pejoratywne, ale dopuszczalne wobec godzenia przez Kobylańskiego w zasady prawa – proces zdaniem sądu bezspornie wykazał antysemickie poglądy Jana Kobylańskiego[33]. Sąd określił wypowiedzi Jana Kobylańskiego i kierowanej przez niego organizacji jako jawnie antysemickie i przekraczające dopuszczalną granicę krytyki konkretnych osób[34]. 23 stycznia 2013 Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Kobylańskiego, stwierdzając że „nazwanie powoda przez pozwanego antysemitą mieściło się granicach dopuszczalnej krytyki, a z uwagi na prawdziwość takiego określenia powoda (bo jest on antysemitą) nie spowodowało naruszenia jego dóbr osobistych”[35].

Przypisy

  1. Zmarł Jan Kobylański, prezes Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polonijnych Ameryki Łacińskiej, RadioMaryja.pl, 28 marca 2019 [dostęp 2019-06-29] (pol.).
  2. Nie żyje Jan Kobylański – antysemita, działacz polonijny i sponsor Radia Maryja, Newsweek.pl [dostęp 2019-06-29] (pol.).
  3. Michał Wilgocki, Nie żyje Jan Kobylański, polonijny biznesmen związany z Radiem Maryja, wyborcza.pl [dostęp 2019-07-03] (pol.).
  4. USOPAŁ zakończył działalność, RadioMaryja.pl, 10 grudnia 2016 [dostęp 2019-07-03] (pol.).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o Agata Judycka, Zbigniew Judycki, Polonia. Słownik biograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
  6. Jak znikały akta Kobylańskiego, wyborcza.pl [dostęp 2019-07-03].
  7. a b c Adam Cyra, Jan Kobylański jako więzień KL Auschwitz, mysl-polska.pl [dostęp 2020-04-05].
  8. Decyzja Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Wiktora Spirydonowicza z 22 października 2007 roku o przyznaniu Janowi Kobylańskiemu uprawnień kombatanckich.
  9. a b c O 40 oszczestwach przeciwko Janowi Kobylańskiemu. usopal.com, 8 września 2009.
  10. Tajemniczy sponsor Rydzyka i Leppera. wp.pl, 28 czerwca 2004. [dostęp 2021-03-14].
  11. Kontrowersyjny konsul odchodzi. rp.pl, 10 listopada 2000.
  12. Oświadczenie złożone przez senatora Czesława Ryszkę wspólnie z innymi senatorami. senat.gov.pl. [dostęp 2021-03-14].
  13. Odsiecz Kobylańskiego dla Radia Maryja. gazeta.pl, 10 marca 2005. [dostęp 2021-03-14].
  14. Kobylański popiera Leppera. gazeta.pl, 3 września 2005. [dostęp 2021-03-14].
  15. Informacje w bazie spisszkol.eu.
  16. Montevideo: Jan Kobylański Prezesem Honorowym Obozu Wielkiej Polski. owp.org.pl.
  17. Kobylański dzieli prawicę. newsweek.pl, 8 listopada 2012. [dostęp 2021-03-14].
  18. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 57, nr 4 z 20 grudnia 1990. 
  19. M.P. z 1993 r. nr 60, poz. 548.
  20. M.P. z 1997 r. nr 29, poz. 271.
  21. a b Więzień numer 156228. rp.pl, 26 kwietnia 2001.
  22. Udekorowani Orderem Polonia Mater Nostra Est: Jan Kobylanski oraz inż. Jerzy Skoryna. [dostęp 2011-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-05)]., usopal.blox.pl [dostęp 27 sierpnia 2011].
  23. Mroczne strony milionera. rp.pl, 19 marca 2005.
  24. Zeznania Pana Prezesa Jana Kobylańskiego. usopal.com, 13 listopada 2010.
  25. IPN – przegląd mediów. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]..
  26. Informacja szefa pionu śledczego IPN. [dostęp 2008-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-11)].ipn.gov.pl.
  27. Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa. wyborcza.pl, 15 marca 2007.
  28. Sprostowanie do artykułu „Wydać Żyda to nie zbrodnia”, zamieszczonego w „Gazecie Wyborczej” w dniu 16.03.2007 r.. ipn.gov.pl, 22 marca 2007.
  29. Biznesmen żąda 1,9 mln m.in. od Michnika i wiceszefa MSZ. wp.pl, 27 listopada 2008.
  30. Ruszył proces Kobylańskiego przeciw 18 ludziom mediów. gazetaprawna.pl, 29 marca 2009.
  31. Umorzono proces wytoczony przez Kobylańskiego. gazeta.pl, 16 grudnia 2011.
  32. Sikorski pozwany za „antysemitę”. tvn24.pl, 29 lipca 2010. [dostęp 2010-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 sierpnia 2010)].
  33. Sąd: antysemityzm Jana Kobylańskiego jest bezsporny. wiadomosci.wp.pl, 27 marca 2012.
  34. Sąd: Kobylański jest antysemitą. Sikorski nie musi przepraszać. polskieradio.pl, 27 marca 2012.
  35. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie I ACa 1023/12 orzeczenia.ms.gov.pl.

Bibliografia

  • Jerzy Robert Nowak, Potępiany za patriotyzm. Sylwetka Jana Kobylańskiego, Warszawa 2009.

Media użyte na tej stronie

POL Odznaka honorowa Zasluzony dla Kultury Polskiej.png
Autor: AnneMarrie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka Odznaki honorowej "Zasłużony dla Kultury Polskiej"
POL Krzyż Oświęcimski BAR.svg
Baretka: Krzyż Oświęcimski