Jan Kurczewski

Jan Kurczewski

Jan Kurczewski
Data i miejsce urodzenia	8 czerwca 1854 Soły
Data i miejsce śmierci	30 lipca 1916 Wilno
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1881

Jan Kurczewski (ur. 8 czerwca 1854 w Sołach(biał. (tar.)), zm. 30 lipca 1916 w Wilnie) – polski ksiądz, historyk.

Życiorys

Początki kapłaństwa

W roku 1874 wstąpił do seminarium duchownego w Wilnie, w 1879 r. został wysłany do Akademii Duchownej rzymskokatolickiej w Petersburgu. Ukończył ją w roku 1881 zdobywając stopień magistra teologii za rozprawę De immaterialitate animae. Tegoż roku został wyświęcony na kapłana w Kownie przez biskupa Bereśniewicza i mianowany nauczycielem religii w II Gimnazjum w Wilnie oraz profesorem prawa kościelnego, kaznodziejstwa i historii kościoła w seminarium duchownym. Jednocześnie był prefektem w progimnazjum wileńskim.

Duszpasterstwo

W początkach posługi księdza Kurczewskiego na czele diecezji stał sprzyjający caratowi prałat Piotr Żyliński. Za odmowę przyjęcia książek do nabożeństwa w języku rosyjskim, co uznano za "jawne wyrażenie pogardy dla języka rosyjskiego", Kurczewski został w roku 1886 usunięty z gimnazjum i seminarium oraz wysłany na probostwo do Kiemieliszek a następnie w parafii św. Jakuba w Wilnie. Kościół ten odrestaurował. W 1989 został mianowany przez biskupa Stefana Zwierowicza kanonikiem katedry wileńskiej, zaś w 1900 prałatem. Był również członkiem konsystorza. W 1899 zrzekł się probostwa pracując w kurii biskupiej (w 1904 został jej oficjałem). 17 września 1905 z rozporządzenia biskupa wileńskiego, Edwarda von Roppy, dokonał uroczystego poświęcenia Bazyliki Archikatedralnej w Białymstoku. Był protonotariuszem apostolskim. W 1901 otrzymał ponownie nominację na profesora prawa kanonicznego i historii Kościoła w seminarium duchownym. Wykładał również język polski, kaznodziejstwo oraz filozofię scholastyczną. Stanowiska tego zrzekł się w roku 1911 i całkowicie poświęcił się pracy naukowej. Jako kaznodzieja, powoływany był przez biskupa Stefana Zwierowicza, a następnie przez biskupa Edwarda von Roppy, do towarzyszenia im podczas wizytacji kanonicznych diecezji wileńskiej. W 1901 roku odnowił zabytkową kapliczkę-słup o trzech kondygnacjach św. Jacka w Wilnie na Pohulance.

Kazania głosił w katedrze i w kościołach parafialnych, a dzięki jego głosowi, łatwości wysławiania się, obrazowości i prostocie mowy, trafiał do serc i umysłów wiernych. Jego pamięć pozwalała mu również cytować stronami Pismo Święte.

Działalność w Towarzystwie Przyjaciół Nauk

Kurczewski był samoukiem, metody naukowej nie znał, w poglądach na dzieje Kościoła był konserwatystą. W badaniach swych opierał się jednak głównie na źródłach, dzięki czemu jego prace zachowały trwałą wartość. Był współpracownikiem Podręcznej Encyklopedii Kościelnej. Twórczość historiograficzna wyrosła głównie dzięki atmosferze, którą wytworzyło wówczas w Wilnie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, powstałe dzięki złagodzeniu kursu polityki wewnętrznej caratu po rewolucji 1905 roku. Kurczewski nie był inicjatorem tego towarzystwa, mimo to musiał się cieszyć autorytetem moralnym w Wilnie, skoro 23 marca 1907 roku wybrano go na prezesa (choć jeszcze nie miał na swoim koncie prac ściśle naukowych). Na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk wygłosił odczyt Biskup Białłozor i spustoszenie Wilna oraz klejnotów katedralnych w połowie XVIIwieku. Prezesem był aż do śmierci.

Śmierć

W ostatnich latach życia Jan Kurczewski, z powodu złego stanu zdrowia, rzadziej pełnił posługę kapłańską, poświęcając się wyłącznie pracy naukowej. Zmarł na atak serca, na ambonie w trakcie Mszy Świętej, w Katedrze Wileńskiej, 30 lipca 1916 roku. Fakt ten uwieńczono przez wmurowanie pod amboną tablicy upamiętniającej. Jan Kurczewski spoczywa przy kaplicy na cmentarzu Na Rossie w Wilnie (kwatera nr 26).

Twórczość

• Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych, zawierające dzieje i pracę biskupów i duchowieństwa diecezji wileńskiej oraz wykaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych, 1912
• Kościół Zamkowy, czyli Katedra Wileńska: w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, tom I, 1908
• Kościół Zamkowy, czyli Katedra Wileńska: w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju. Źródła historyczne na podstawie aktów kapitulnych i dokumentów historycznych, tom II, 1910
• Kościół Zamkowy, czyli Katedra wileńska: w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju. Streszczenie aktów kapituły wileńskiej, tom III, 1916
• Wykład przenajświętszej ofiary Mszy Świętej w 30 naukach niedzielnych, 1898
• Ja Matka Pięknej Miłości: nabożeństwo majowe ku pożytkowi rodzin chrześcijańskich, 1899
• Mowa żałobna za duszę świętej pamięci Ojca Świętego Leona XIII, 1903
• Pamiątka uroczystego poświęcenia pomnika i statui św.Jacka w Wilnie, 1906
• Konferencje i nauki rekolekcyjne, 1906
• Święci biskupi i apostołowie Litwy i Rusi Litewskiej, 1913
• Konferencje dla Kapłanów Wypow. przez Ks. Jana Kurczewskiego na rekolekcjach kapłańskich 1913 w Seminarium Wileńskim
• Kościół katolicki w Smorgoniach, 1914
• Z dziejów Trynitarzy Polskich, 1914
• Opowiadania o dziejach Chrześcijaństwa Litwy i Rusi. Część I od chrztu Litwy do końca XVI wieku, 1914
• Rozmyślania o tajemnicach Różańca Świętego na każdy dzień miesiąca, 1914
• Pamiątka zbudowania i poświęcenia Trzech Krzyżów w Wilnie na Górze Trzykrzyskiej w roku 1916, 1916
• Kazania Świąteczne, 1897
• Kazania przygodne, 1899
• Kazania na zakończenie XIX wieku, 1901
• Kazanie w rocznicę poświęcenia Kościoła Katedralnego w Wilnie, 1903
• Gospodarz i sługa wobec Prawa Bożego, kazania dla robotników 1901, 1906
• Wiadomości o szkołach parafialnych w Diecezji Wileńskiej, 1909 – rozprawa

Pisał również w:

• prasie wileńskiej i grodzieńskiej
• Encyklopedii kościelnej Nowodworskiego
• kwartalniku Litwa i Ruś
• tygodniku Przyjaciel, 1913
• Rocznikach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie

Bibliografia

• Estraicher; Podręczna Encyklopedia Kościelna; – Zarys stanu i działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie w latach 1907-1032 s. 5-6;
• Kubicki P., Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861-1915, Sandomierz 1936 cz. 2, cz. 2t.1 s. 614, cz. 2 t. 2 s 192;-"Ateneum Kapłańskie" T.13: 1917 s. 191; "Kwartalnik Historyczny" T.30: 1916 s.473;
• Śnieżko A. Życiorys Kurczewskiego (mszp.), w redakcji Polskiego Słownika Biograficznego
• ksiądz profesor Mieczysław Żywczyński
• Polski Słownik Biograficzny Tom XVI s.231-232 z 1971 r. oraz Tom Errat i Uzupełnień z 2002 r.

Linki zewnętrzne

• Publikacje Jana Kurczewskiego w bibliotece Polona