Jan Maciejewski

Jan Maciejewski

Państwo działania	Polska
Data urodzenia	1954
Doktor habilitowany nauk humanistycznych
Specjalność: socjologia wojska
Alma Mater	Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Uczelnia	Uniwersytet Wrocławski

Jan Maciejewski (ur. 1954^[1]) – polski socjolog, ekonomista i pedagog, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Działalność naukowa

Doktoryzował się w 1996 roku przedkładając pracę Samokształcenie podchorążych jako determinant przygotowania profesjonalnego oraz karier zawodowych oficerów WP napisaną pod kierunkiem Bogdana Szulca^[2]. W 2003 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego. Wieloletni kierownik Zakładu Socjologii Grup Dyspozycyjnych Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego^[3]. Członek m.in. Rady Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Rady Nauki Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych.

Jest jednym z głównych pomysłodawców i wieloletnim przewodniczącym międzynarodowych konferencji w dziedzinie socjologii grup dyspozycyjnych, w których rokrocznie uczestniczy kilkuset naukowców i badaczy z całego świata^[4].

Jeden z prekursorów polskiej socjologii grup dyspozycyjnych. Specjalizuje się w: socjologii ekonomicznej, socjologii organizacji i zarządzania, socjologii wiedzy, socjologii wojska, andragogice. W swojej działalności naukowej skupia się obecnie na badaniu funkcjonowania współczesnych grup dyspozycyjnych.

Był wykładowcą na wielu polskich uczelniach. Autor szeregu książek i artykułów. Zasiada w radach naukowych i jest recenzentem w kilkunastu polskich czasopismach naukowych. Jest członkiem Towarzystwa Przyjaciół Zduńskiej Woli^[5].

Ważniejsze osiągnięcia naukowe

Dokonania z zakresu socjologii grup dyspozycyjnych stanowią najważniejszą multidyscyplinarną kanwę osiągnięć naukowych. Problematyka Grup dyspozycyjnych (ang.: dispositional groups) definiowany, jako termin socjologiczny określający rodzaj grupa społeczna tworzonych w sferze bezpieczeństwa publicznego. Sam termin dyspozycyjność wywodzi się od wieloznacznego łacińskiego wyrazu dispono, znaczącego m.in.: rozstawiać, porządkować, zastosować, a również „dysponować”. Wyróżnia się następującą typologię grup dyspozycyjnych: Grupy dyspozycyjne militarnego systemu społecznego, grupy dyspozycyjne paramilitarnego systemu społecznego oraz grupy dyspozycyjne cywilnego systemu społecznego. Różnią się one zakresem funkcji realizowanych w systemie bezpieczeństwa^[6].

Przykłady grup dyspozycyjnych

Przykładem mogą być siły zbrojne dowolnego państwa w ujęciu socjologii traktowane jako system społeczny, który powinien być dyspozycyjny w szerokim tego słowa znaczeniu, czyli zachowującym zdolność do wykonywania zadań wynikających z realizacji jego funkcji zewnętrznych, dotyczących zapewnienia integralności i suwerenności państwa w zakresie bezpieczeństwa. Natomiast istniejące w siłach zbrojnych wyspecjalizowane struktury, na przykład jednostki szybkiego reagowania, dyżurne eskadry obrony powietrznej kraju, służby specjalnego przeznaczenia i inne podobne służby, muszą przejawiać szczególną dyspozycyjność, czyli dyspozycyjność w wąskim tego słowa znaczeniu, określoną koniecznością szybkiego i skutecznego działania na niewielką skalę, oraz posiadać swoiste właściwości związane z ich specyfiką.

Zakres dyspozycyjności

Grupy dyspozycyjne są takimi strukturami społecznymi, o których dyspozycyjności możemy mówić w wąskim znaczeniu ze względu na ich wyspecjalizowany i specyficzny charakter działań w stosunkowo ograniczonym zakresie. Powoduje to, że wielkość grup dyspozycyjnych jest zróżnicowana ze względu na ich zakres i rodzaj działania, a nawet zaistniałe rozmiaru akcji, w których biorą udział. Są to na ogół małe lub średniej wielkości grupy społeczne, w których istnieje możliwość utrzymywania bezpośrednich kontaktów pomiędzy ich członkami. Ze względu na wielkość grup dyspozycyjnych i stawiane im zadania – które wymagają zespołowych i metodologicznie uporządkowanych działań lub nawet współdziałań z innymi grupami tego typu, podejmowanych niekiedy w ekstremalnych warunkach –dominują w nich więzi osobowe, a nie przedmiotowe. A im bardziej zgranym zespołem jest dana grupa dyspozycyjna, tym większa jej skuteczność w konkretnym działaniu. Sprawniejsze jest wówczas także kierowanie daną grupą.

Socjologia grup dyspozycyjnych

Socjologia grup dyspozycyjnych (sociology of dispositional groups) jest dziedziną socjologii o zorganizowanych strukturach przygotowanych do szybkiego reagowania, które są tworzone w militarnych, paramilitarnych lub cywilnych systemach w celu wykonywania szczególnych funkcji związanych z zapobieganiem lub przezwyciężaniem rozmaitych niebezpieczeństw zagrażających rozmaitym społecznościom lub społeczeństwu i zasobom danego kraju. Rozwój tej nauki, jaką jest socjologia,następuje więc przez specjalizację wiedzy w obrębie wyodrębnianych dziedzin naukowych. Przykładem rozwoju socjologii jest Sociology of war Sociology of peace, war, and social conflict oraz Sociology of terrorism.

Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna

Jest to oryginalna i unikatowa pozycja wydawnicza autorstwa [Jan Maciejewski], który dostrzegł potrzebę wyodrębnienia subdziedziny socjologii, jaką jest socjologia grup dyspozycyjnych. Przedstawiono w niej rodowód, jak i antropologiczny archetyp formacji systemu bezpieczeństwa państwa, które zmieniają się wraz z rozwojem społecznym i dokonującym się postępem cywilizacyjnym. Genezą tychże grup jest socjologia wojska, rozwijana przez takie osobistości świata nauki, jak: Ludwig Gumplowicz, Aleksander Hertz, Jerzy Wiatr, Janusz Michalczak, Samuel Andrew Stouffer.

Autor zauważył wówczas, że w tak złożonym system społeczny, jakim są Siły Zbrojne RP, można wyróżnić istnienie wielu subsystemów, m.in. zróżnicowanych ze względu na ich stopień dyspozycyjności, wynikający ze specyficznych funkcji, które są związane z rozmaitymi zadaniami spełnianymi przez Siły Zbrojne RP. Są to nie tylko permanentne zadania dotyczące konieczności zapewnienia bezpieczeństwa państwa, czyli jego suwerenności i integralności, ale także związane z rozmaitymi zadaniami doraźnymi, wynikającymi z określonych sytuacji zaistniałych w kraju lub poza jego granicami, które wymagają posiadania specjalnych jednostek organizacyjnych, zdolnych do szybkiego i skutecznego reagowania, czyli posiadania właśnie grup dyspozycyjnych.

Oczywiście tego rodzaju grupy nie mogą być tworzone ad hoc, lecz muszą być starannie wyselekcjonowane, szkolone i dowodzone. Autor słusznie także zauważył, że tego rodzaju grupy istnieją nie tylko w militarnych lub paramilitarnych systemach, ale również w cywilnych systemach utworzonych do działań w szczególnych sytuacjach i zagrożeniach.

Omawiana książka spełnia ważną funkcję poznawczą, wskazując na pewne, niedostrzegane dotąd dostatecznie wyraźnie w obrębie socjologia wojska struktury organizacyjne, tzn. grupy dyspozycyjne oraz na specyfikę ich funkcjonowania we wspomnianych wcześniej systemach społecznych i konieczność właściwego doboru do nich ludzi. Ma ona także praktyczne walory, ponieważ wskazuje na swoistość grup dyspozycyjnych i zwraca uwagę na to, co może służyć podniesieniu efektywności ich działań.

Imprezy naukowo-resortowe

• 2000: Socjologiczne aspekty bezpieczeństwa narodowego (publikacja wydana w 2001)
• 2001: Nauczyciel andragog u progu XXI wieku (publikacja wydana w 2004)
• 2001: Oficerowie Wojska Polskiego w okresie przemian społecznej struktury i wojska (publikacja wydana w 2002)
• 2002: Zawód oficera Wojska Polskiego w toku transformacji (publikacja wydana w 2003)
• 2003: Nauczyciel andragog na początku XXI wieku (publikacja wydana w 2004)
• 2004: Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne (publikacja wydana w 2005)
• 2005: Grupy dyspozycyjne społeczeństwa polskiego (publikacja wydana w 2006)
• 2005: Międzynarodowy zjazd European Association for Security w Zakopanem, prowadzenie sesji panelowej obejmującej problemy społeczne grup dyspozycyjnych w Polsce.
• 2006: Międzynarodowy zjazd European Association for Security we Wrocławiu, prowadzenie sesji panelowej obejmującej problemy społeczne kobiet w grupach dyspozycyjnych w Polsce.
• 2006: Kobiety w grupach dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza roli kobiet w wojsku, policji, straży pożarnej, straży granicznej, służbie więziennej i służbie celnej (publikacja wydana w 2007)
• 2006: Andragogika w ujęciu interdyscyplinarnym
• 2007: Oficerowie grup dyspozycyjnych w kontekście bezpieczeństwa narodowego
• 2007: Nauczyciel andragog we współczesnym społeczeństwie
• 2007: Oficerowie grup dyspozycyjnych w aspekcie bezpieczeństwa narodowego (publikacja wydana w 2008)
• 2007: Zjazd Międzynarodowej Akademii Kształcenia im. J.A. Komeńskiego w Moskwie w Rosji, prowadzenie sesji głównej oraz panelowej obejmującej problemy socjologii grup dyspozycyjnych w Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie.
• 2008: Szeregowcy grup dyspozycyjnych w aspekcie bezpieczeństwa narodowego (publikacja wydana w 2009)
• 2009: Grupy dyspozycyjne w obliczu Wielkiej Zmiany. Kulturowe i społeczne aspekty grup dyspozycyjnych społeczeństwa w dobie procesów integracyjnych (publikacja wydana w 2010)
• 2009: Społeczne aspekty zawodu wojskowego (publikacja wydana w 2010)
• 2009: Tożsamość społeczna grup dyspozycyjnych (Zjazd Polskiego Towarzystwa Socjologicznego w Zielonej Górze, prowadzenie grupy tematycznej).
• 2010: Andragogika a grupy dyspozycyjne społeczeństwa
• 2010: Rekrutacja do grup dyspozycyjnych – socjologiczna analiza problemu (publikacja wydana w 2011)
• 2011: Stratyfikacja grup dyspozycyjnych. Azymuty badawcze
• 2012: Metodologiczne problemy badań nad grupami dyspozycyjnymi.
• 2013: Współdziałanie grup dyspozycyjnych w militarnym, paramilitarnym i cywilnym systemie bezpieczeństwa państwa
• 2014.05.7-8: Grupy dyspozycyjne wobec zagrożeń bezpieczeństwa państwa.
• 2015.05.7-8: Grupy dyspozycyjne w systemie współpracy transgranicznej na rzecz bezpieczeństwa (Dispositional groups in the cross-border cooperation system for security).
• 2016: Zadania jednostek administracyjnych samorządu terytorialnego z wykorzystaniem potencjału grup dyspozycyjnych w przezwyciężaniu zagrożeń bezpieczeństwa publicznego
• 2017: Współpraca samorządu terytorialnego oraz grup dyspozycyjnych w zapewnianiu bezpieczeństwa społeczności lokalnych (The cooperation of local government and dispositional groups ensure the safety of local communities)
• 2018: Partycypacja samorządu terytorialnego oraz grup dyspozycyjnych w kształtowaniu systemu bezpieczeństwa państwa (Participation of local government and dispositional groups in shaping the state security system). Publikacja: Globalne i lokalne perspektywy bezpieczeństwa, 2018
• 2019: Socjologia grup dyspozycyjnych. Pomiędzy teorią nauk społecznych a praktyką (Sociology of Dispositional Groups. Between theory of social sciences and practice)^[7]
• 2020: Bezpieczeństwo przyszłości- przyszłość bezpieczeństwa. Wielowymiarowe perspektywy wyzwań dla grup dyspozycyjnych (Security of the future – the future of security. Multidementional perspectives of challenges for dispositional groups).

Wybrane publikacje

• Maciejewski J. (1998) Samokształcenie w procesie nauczania, Warszawa: Bellona,
• Maciejewski J. (2001) Motywy wyboru Wyższej Szkoły Bankowej w opinii studentów, Wrocław: WSB,
• red. Maciejewski J. (2001),Socjologiczne aspekty bezpieczeństwa narodowego, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• Maciejewski J. (2002), Oficerowie Wojska Polskiego w okresie przemian społecznej struktury i wojska. Studium socjologiczne, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J. (2002), Nauczyciel andragog u progu XXI wieku, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• Maciejewski J., Wolska-Zogata I. (2004), Zawód oficera Wojska Polskiego w toku transformacji,. Studium socjologiczne, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Horyń W., (2004), Nauczyciel andragog na początku XXI wieku, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Nowaczyk O., (2005), Bezpieczeństwo narodowe a grupy dyspozycyjne, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., (2006), Grupy dyspozycyjne społeczeństwa polskiego, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Dojwa K. (2007), Kobiety w grupach dyspozycyjnych społeczeństwa. Socjologiczna analiza udziału i roli kobiet w wojsku, policji oraz w innych grupach dyspozycyjnych, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Horyń W., Maciejewski J., (2007), Andragogika w ujęciu interdyscyplinarnym, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Horyń W., Maciejewski J., (2007), Nauczyciel andragog w społeczeństwie wiedzy, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• Maciejewski J. Haduch T. Iwanek T. Pieczywo A. Wełyczko L. Dojwa K. (2008), Podoficerowie zawodowi Wojska Polskiego. Studium socjologiczne, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Kołodziejczyk T., Kozerawski D.S., (2008), Oficerowie grup dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza procesu bezpieczeństwa narodowego, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J. Nowosielski W, (2009), Tożsamość społeczna grup dyspozycyjnych, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Krasowska-Marut A., Rusak A., (2009), Szeregowcy w grupach dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza zawodu i jego roli w społeczeństwie, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Kloczkowski M., Dziedzic J., Baran-Wojtachnio M., Nowosielski W., (2010), Społeczne aspekty zawodu wojskowego, Toruń: Adam Marszałek,
• red. Maciejewski J., Bodziany M., Dojwa K., (2010), Grupy Dyspozycyjne w obliczu Wielkiej Zmiany. Kulturowe i społeczne aspekty funkcjonowania w świetle procesów integracyjnych, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red.Maciejewski J.,Horyń W., (2010), Nauczyciel andragog we współczesnym społeczeństwie, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Horyń W., Maciejewski J., (2010), Andragogika a grupy dyspozycyjne społeczeństwa, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Liberacki M, (2011), Rekrutacja do grup dyspozycyjnych – socjologiczna analiza problemu, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Horyń J., Maciejewski J., (2011), Społeczeństwo wielokulturowe wyzwaniem w pracy nauczyciela andragoga, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• Maciejewski J., Pieczywok A., Stochmal M., Wełyczko L., (2012) Kompetencje dla bezpieczeństwa w zawodzie oficera Wojska Polskiego. Studium socjologiczne, Wrocław: WSO WLąd,
• Maciejewski J., Dojwa K. (2012) Uczestnictwo kobiet w Siłach Zbrojnych, Straży Granicznej i Policji – analiza socjologiczna, Wrocław: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych,
• Maciejewski J., (2012) Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski,
• red. Maciejewski J., Forysiak W., Kuźniar Z., Stasiaczyk B. (2012), Stratyfikacja w grupach dyspozycyjnych – socjologiczne azymuty badawcze.
• Maciejewski J. (2014), Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna, Wydanie drugie rozszerzone, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, [Acta Universitatis Wratislaviensis]

Przypisy

Bibliografia

• Maciejewski Jan, Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna, Wyd. UWr, Wrocław 2012.
• Jan Maciejewski: Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Wrocław: Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012. ISBN 978-83-229-3253-7.

Linki zewnętrzne

• Zakład Socjologii Grup Dyspozycyjnych
• Oficjalna strona tematyczna o grupach dyspozycyjnych
• Strona Jana Maciejewskiego | zakładka publikacje. janmaciejewski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)].