Jan Makowski

Jan Makowski

Johannes Maccovius

Data i miejsce urodzenia	1588 Łobżenica
Data i miejsce śmierci	24 czerwca 1644 Franeker (Holandia)
Zawód, zajęcie	filozof, duchowny ewangelicko-reformowany, teolog

Jan Makowski (ur. 1588 w Łobżenicy, zm. 24 czerwca 1644^[1] we Franeker w Holandii) – polski filozof i teolog ewangelicko-reformowany.

Życie

Urodził się w kalwińskiej rodzinie. Naukę podjął w 1607, a więc już w dojrzałym wieku, wstępując do gimnazjum w Gdańsku, kierowanym wówczas przez Bartłomieja Keckermanna. W okresie nauki przysłuchiwał się prowadzonym wtedy w Gdańsku sporom pomiędzy jezuitami a socynianiami^[2].

Następnie zatrudnił się u rodziny Sienieńskich (a później Gorajskich) jako nauczyciel synów szlacheckich i wraz z nimi podróżował po Europie (Praga, Lublin, Heidelberg, Marburg, Lipsk, Wirtembergia, Jena). Podczas podróży uczestniczył w licznych dyskusjach na tematy religijne, toczonym między katolikami, socynianami, luteranami i kalwinistami^[3].

W 1613 rozpoczął studia na Uniwersytecie we Franekerze pod kierunkiem Sibrandusa Lubbertusa, zakończone uzyskaniem stopnia doktora teologii (1614), pierwszego na tej uczelni. Rok później został tam profesorem teologii, a jego wykłady gromadziły liczne grono studentów z Niderlandów, Niemiec i Europy Środkowo-Wschodniej^[3].

Jan Makowski zasłynął z umiejętności szermierczych. Jego bratem był kalwiński lekarz i senior lubelskiej parafii kalwińskiej, Samuel Makowski, skazany w 1633 przez Trybunał Lubelski na karę śmierci, zamienioną na publiczną pokutę, za udział w obronie zboru podczas tumultu w 1633 roku. Trzeci z braci, Maciej, był przez pewien czas rektorem gimnazjum kalwińskiego w Bełżycach^[4].

Twórczość

Makowski był głównym twórcą i przedstawicielem filozofii scholastycznej kalwinizmu. Filozoficznie opracował argumenty broniące kalwińskiej ortodoksji i tworzące jej teologię. Był reprezentantem nurtu kalwinizmu, starającego się łączyć argumenty rozumowe z wiarą religijną^[3].

Początkowo, w 1616, został oskarżony przez Lubbertusa o brak ortodoksji kalwińskiej. Zarzuty wobec jego nauczania zostały zredagowane w 50 punktach. Zasadnicze kwestie dotyczyły doktryny predestynacji. Zarzuty były rozpatrywane przez synod w Dordrechcie (13 listopada 1618 – maj 1619). Synod uwolnił Makowskiego od zarzutów, wskazując, że błędy nie były jego poglądami, lecz wynikiem niejasnych pojęć i obcych teologii określeń^[3].

Dzieła

Makowski pisał po łacinie. Większość jego dzieł wydana została pośmiertnie^[3]. Prace Jana Makowskiego do czasów współczesnych są przedmiotem studiów w Holandii, przez wpływ jaki wywarły na tamtejszą myśl teologiczną.

• (1623-1632) Collegium theologicum miscellanearum questionum (I-IV), Franecker;
• (1627) Cursus theologicarum disceptationum de Trino vero Deo, Franecker; 2 ed. 1641 Collegia theologica (I-II), Franecker;
• (1647) Johann Maccovius redivivus sive manuscripta ejus typis exscripta, Franecker; 2 ed 1659 Amstel;
  • (pl) fragment Teologia ujęta w kwestie (Theologia questiones), w: Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, Warszawa 1979;
• (1650) Loci communes theologici, Franecker;
• (1650) Metaphysica, Leiden
• (1652) Distinciones et regulae theologicae ac philosophicae, Franecker^[5]; 2 ed 1656 Oxford
• (1654) Dzieła zebrane: Macovius redivivus seu manuscripta ejus typis expressa, Franecker in-4; 2 ed. 1655; 3 ed. Amsterd. 1659.
• (1655) Loci communes theologici, Amstel. in-4;
• (1660) Opuscula philosophica omnia, Amstel.

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Gmiterek HenrykH., Tumult wyznaniowy w Lublinie w 1633 roku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 50, 2006, s. 157–167 .
• KazimierzK. Gryżenia KazimierzK., Makowski Jan, [w:] AndrzejA. Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 27–29 .
• Makowski Jan, [w:] Encyklopedja Kościelna, podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami, tom XIII, Warszawa: Czerwiński i Spółka, 1880 [dostęp 2011-05-17] .