Jan Marczyński

Jan Marczyński
Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1896
Prusinowice

Data i miejsce śmierci

10 lutego 1941
KL Mathausen-Gusen

Miejsce spoczynku

Stary Cmentarz w Łodzi

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Małżeństwo

Kazimiera Marczyńska

Jan Marczyński (ur. 23 stycznia 1896 w Prusinowicach, zm. 10 lutego 1941 w Gusen[1]) – polski nauczyciel, działacz oświatowy.

Życiorys

Jan Marczyński urodził się w rodzinie robotniczej. W latach 1907–1910 uczył się w progimnazjum w Sieradzu, później w gimnazjum filologicznym w Kaliszu. Maturę zdał w gimnazjum filologicznym w Częstochowie[2]. W 1926 ukończył studia na Uniwersytecie Poznańskim. Początkowo pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Pyzdrach, gdzie uczył języka polskiego. W 1927 przeprowadził się do Łodzi, gdzie uczył języka polskiego w Państwowym Seminarium Nauczycielskim im. Ewarysta Estkowskiego przy ul. Czerwonej 8, z niemieckim językiem wykładowym, następnie był dyrektorem Państwowego Gimnazjum Męskiego im. S. Żeromskiego w Łodzi przy ul. B. Pierackiego 11/13 (ob. ul. F. D. Roosevelta) 11/13[3][4].

Marczyński był także działaczem społecznym i związkowym oraz przewodniczącym Związku Nauczycielstwa Polskiego w Łodzi, w latach 30. XX w. w Komisji Nauczania i Wychowania Urzędu Miasta Łodzi. W latach 1935–1939 był przewodniczącym Sekcji Szkolnictwa Średniego Okręgu Łódzkiego Związku Nauczycielstwa Polskiego, w ramach którego wygłaszał odczyty na konferencjach dla nauczycieli oraz działał na rzecz udostępnienia średniego wykształcenia dzieciom z ubogich rodzin[3].

Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Łodzi i zamknięciu gimnazjum Marczyński wyjechał do Prusinowic, gdzie ukrył sztandar szkoły, w której uczył oraz I Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika[5]. Po powrocie do Łodzi działał w konspiracyjnym Zarządzie Okręgu ZNP. Został aresztowany 23 maja 1940 podczas akcji Gestapo wymierzonej przeciwko łódzkiej młodzieży[4]. Zarzucano mu polonizowanie niemieckich uczniów oraz organizowania tajnego nauczania[3]. Przez krótki okres przebywał w więzieniu na Radogoszczu, następnie został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, a następnie do obozu Mauthausen-Gusen, gdzie pracował w kamieniołomach[4], a następnie został zamordowany[3].

Życie prywatne

Marczyński był synem Rocha Marczyńskiego – robotnika w gorzelni oraz Wiktorii z d. Urbańskiej. Jego żoną była Kazimiera Marczyńska z d. Żylińska – nauczycielka i posłanka, z którą miał córkę Janinę (ur. 1928) – lekarkę oraz synów – Józefa (ur. 1931) i Piotra (ur. 1938)[2].

Upamiętnienie

W Łodzi w 1994 bezimiennej ulicy na terenie osiedla Łagiewniki nadano nazwę ul. Kazimiery i Jana Marczyńskich[6]. Marczyński ma symboliczny grób w części katolickiej Starego Cmentarza w Łodzi[4].

Przypisy

  1. ↑ Jan Marczyński, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-10-28].
  2. ↑ a b Polska Akademia Umiejętności, Polski słownik biograficzny: pt. 4. Mann Aleksander-Maria Kazimiera, Skład główny w księg. Gebethnera i Wolffa, 1974 [dostęp 2022-10-28] (pol.).
  3. ↑ a b c d Alicja Jabłońska, Jan Marczyński (1896-1941), webcache.googleusercontent.com [dostęp 2022-10-20].
  4. ↑ a b c d Wojciech Źródlak, Skorowidz osobowy ikonografii łódzkiej do „Łodzi w Ilustracji”, 12 maja 2019.
  5. ↑ Gimnazjum i Liceum im. M. Kopernika w Łodzi 1906-1986. Wybór źródeł, Zebrał i opracował Henryk Władysław Skorek, Łódź 1987, nr 60, s. 137.
  6. ↑ Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń, Słownik Nazewnictwa Miejskiego Łodzi, Łódź 2012.