Jan Marek (cichociemny)

Jan Franciszek Marek

Jan Lipko
Jan Badowski
Ryszard Jerzy Świtalski
Johann Bergman

Walka, Baby, Jaś, Krzemień, Wyrwa, Spad

porucznik
Data i miejsce urodzenia	5 listopada 1919 Lwów
Data i miejsce śmierci	13 maja 1943 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1939–1943
Siły zbrojne	Wojsko Polskie (II RP) Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych, 10 Brygada Kawalerii, 2 Batalion Strzelców, 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, III Odcinek Wachlarza, Komenda Odcinka I Wachlarza, Kedyw Odcinka IV
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca plutonu moździerzy, instruktor dywersji, wykładowca dywersji, dowódca plutonu uderzeniowego KN
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych, w tym Jana Marka

Jan Franciszek Marek vel Jan Lipko vel Jan Badowski vel Ryszard Jerzy Świtalski vel Johann Bergman pseud.: „Walka”, „Baby”, „Jaś”, „Krzemień”, „Wyrwa”, „Spad” (ur. 5 listopada 1919 we Lwowie, zm. 13 maja 1943 w Warszawie) – porucznik piechoty Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, cichociemny.

Życiorys

We wrześniu 1939 roku służył w 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych (Ośrodku Zapasowym 11 Karpackiej Dywizji Piechoty), następnie w 10 Brygadzie Kawalerii. Przekroczył granicę polsko-węgierską 19 września 1939 roku i w tym samym miesiącu dotarł do Francji, gdzie został skierowany do Centrum Szkolenia Piechoty w Camp de Coëtquidan. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył jako dowódca plutonu moździerzy w 5. kompanii 2 Batalionu Strzelców, następnie służył w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.

Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 13 listopada 1941 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzutu dokonano w nocy z 6 na 7 stycznia 1942 roku w ramach operacji „Shirt” dowodzonej przez por. naw. Mariusza Wodzickiego. Dostał przydział na III Odcinek Wachlarza na stanowisko instruktora dywersji w bazie warszawskiej. Dowodził akcją wysadzenia transportu wojska 3 czerwca 1942 roku pod Kopcewiczami^[1]. Linia kolejowa była zablokowana do 5 czerwca, a Marek stracił 3-4 ludzi ze swojego 9-osobowego patrolu.

Na przełomie lipca i sierpnia 1942 roku został przeniesiony do Komendy Odcinka I Wachlarza na stanowisko wykładowcy dywersji. Od 2 marca 1943 roku pracował jako wykładowca w szkole dywersji „Zagajnik” Kedywu Odcinka IV. 3 listopada 1943 wraz z cichociemnymi: kpt. Maciejem Kalenkiewiczem ps. Kotwica oraz ppor. Mieczysławem Eckhardtem ps. Bocian w składzie pocztu sztandarowego podczas poświęcenia sztandaru dla 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Kościele Panien Kanoniczek w Warszawie przy ul. Bielańskiej^[2].

Równolegle, od września 1942 roku zaangażował się w działalność Konfederacji Narodu. 27 października powierzono mu utworzenie oddziału szturmowego, w następstwie niepowodzenia UBK. Nowy oddział został ostatecznie sformowany w lutym 1943 roku pod dowództwem Marka i przyjął nazwę Uderzeniowego Batalionu Specjalnego (albo Szturmowego) (UBS). Nieuzgodnione działania UBS i AK groziły walkami wewnętrznymi, Marek złożył oświadczenie, że wycofa się z kontaktów z KN i UBS, jednak słowa nie dotrzymał. W maju 1943 roku UBS otrzymał rozkaz wymarszu z Warszawy. 13 maja dowództwo UBS zostało zaskoczone przez Gestapo w mieszkaniu Marka przy ul. Wspólnej 52. W wyniku walki 1 osoba została zastrzelona, 3 uczestników popełniło samobójstwo, a 2 uczestników ujęto. Marek usiłował przejść dachami w kierunku ul. Poznańskiej. Trafiony strzałem z karabinu spadł z dachu kamienicy przy ul. Wspólnej 54/56. W wyniku postrzelenia i upadku był ciężko ranny i częściowo sparaliżowany. Został odwieziony do szpitala na Solcu, skąd w grypsie prosił o truciznę. Według Chlebowskiego^[3] zmarł w tym dniu, według Tucholskiego^[4] jego dalszy los był nieznany. Według Tochmana^[5] zmarł prawdopodobnie w szpitalu przy ul. Drewnianej w Warszawie 15 czerwca 1943 roku.

Awanse

• kapral podchorąży – 1939
• podporucznik –
• porucznik –

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie.

Życie rodzinne

Był synem Leonarda i Eleonory z domu Świtalskiej. W 1942 roku ożenił się z Władysławą Sulimą-Kamieńską. Żonę aresztowano w czerwcu 1942 roku^[3]. Przeżyła wojnę.

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Jan Marek.

Przypisy

Bibliografia

• Cezary Chlebowski: Wachlarz, Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, wrzesień 1941 – marzec 1943. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983. ISBN 83-211-0419-3.
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 109–111. ISBN 83-902499-5-2.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 364. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 47–48.

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie elitadywersji.org