Jan Mergentaler

Jan Jerzy Mergentaler

Data i miejsce urodzenia	27 czerwca 1901 Podpińsk
Data i miejsce śmierci	22 grudnia 1995 Wrocław
profesor nauk astronomicznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1933 Uniwersytet Jagielloński
Habilitacja	1951
Profesura	1954
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński Uniwersytet Lwowski Uniwersytet Wrocławski
Odznaczenia

Jan Jerzy Mergentaler (ur. 27 czerwca 1901 w Podpińsku na Polesiu, zm. 22 grudnia 1995 we Wrocławiu) – polski astronom.

Życiorys

Studia astronomiczne rozpoczął w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1927, bez formalnego ukończenia studiów magisterskich, przeniósł się do Krakowa, gdy Tadeusz Banachiewicz zaproponował mu asystenturę na Uniwersytecie Jagiellońskim w charakterze obserwatora na Stacji Astronomicznej na Łysinie^[1]. Z obserwacji i badań powstała obroniona w 1933 pod opieką Tadeusza Banachiewicza praca doktorska. Następnie pracował na Uniwersytecie Lwowskim w Obserwatorium Astronomicznym pod kierunkiem Eugeniusza Rybki. Pracował na Uniwersytecie Wrocławskim i był dyrektorem tamtejszego obserwatorium.

W latach 1945–1946 był starszym asystentem na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz zastępcą profesora na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 1947 był adiunktem w Obserwatorium Astronomicznym UWr. Stopień naukowy docenta uzyskał w 1951 r., jednocześnie był zastępcą profesora. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1954. Od 1960 profesor zwyczajny. Pracował jako prodziekan Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniwersytetu Wrocławskiego (1953–1955). Był też dyrektorem Instytutu Astronomicznego tego uniwersytetu (1957–1971). Pracował na stanowisku kierownika katedry Heliofizyki i Astronomii Gwiazdowej od 1957 oraz jako konsultant naukowy w Zakładzie Astronomii PAN od 1970.

Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Brał udział w założeniu i działalności Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, pracował także w redakcjach „Uranii” i „Mathesis Polskiej”. Po początkowym okresie badań nad gwiazdami zmiennymi swoje zainteresowania przekuł na fizykę Słońca. Był twórcą szkoły heliofizyki w polskiej astronomii. Był inicjatorem rentgenowskich obserwacji Słońca w Polsce i pierwszego polskiego eksperymentu kosmicznego. Był promotorem 18 prac magisterskich i 10 prac doktorskich. Mergentaler był autorem kilkudziesięciu publikacji, czterech książek, w tym monografii Słońce i ponad 100 artykułów popularnonaukowych.

Pochowany został na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• Odznaka XV-lecia Wyzwolenia Dolnego Śląska
• Złota Odznaka „Zasłużony dla Województwa i Miasta Wrocławia”
• nagroda Miasta Wrocławia

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Jarzębowski Jan Mergentaler (1901–1995) [w:] „Urania” 2/1996 Luty 1996 nr 2 (650) s.34–39
• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962–1969)
• Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, edycja 3 (redaktorzy Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna), Warszawa 1993, s. 454