Jan Mierzycan

Jan Mierzycan

Иван Иосифович Межицан

Gen. Jan Mierzycan (z lewej), 15 lipca 1945 r.
generał major
Data i miejsce urodzenia	14 stycznia 1910 Dniepropietrowsk
Data i miejsce śmierci	7 czerwca 1950 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1932–1950
Siły zbrojne	Armia Czerwona Wojsko Polskie Armia Radziecka
Jednostki	1 Warszawska Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, 3 Armia Wojska Polskiego, 2 Armia Wojska Polskiego
Stanowiska	Dowódca brygady pancernej, Dowódca Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych 2 Armii WP Główny inspektor broni pancernej WP
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: wojna zimowa bitwa pod Moskwą bitwa stalingradzka bitwa pod Studziankami walki o Warszawę bitwa pod Budziszynem
Odznaczenia

gen. Jan Mierzycan (w hełmofonie) z żołnierzami 1 Brygady Pancernej na przyczółku warecko-magnuszewskim

Jan Mierzycan, ros. Иван Иосифович Межицан lub Ян Межицан (ur. 1 stycznia^?/ 14 stycznia 1910 w Dniepropietrowsku, zm. 7 czerwca 1950 w Moskwie) – Polak, generał brygady Wojska Polskiego i generał major Armii Radzieckiej.

Życiorys

Grób gen. Jana Mierzycana

Syn ślusarza Józefa (według niepotwierdzonych danych zesłańca po rewolucji w 1905 w Łodzi) i Emilii Węgrowicz. Po śmierci rodziców wychowywał się przez dwa lata w domu dziecka. W latach 1924–1930 pracował jako kowal, od 1930 był technikiem w fabryce metalowej im. Klimenta Woroszyłowa i członkiem rady zakładowej. W 1932 ukończył wieczorowe studia w Instytucie Metalurgicznym (politechnice) w Dniepropietrowsku. Od 1932 w Armii Czerwonej, w 1934 ukończył szkołę oficerską w Kijowie. W latach 1934–1936 dowódca plutonu czołgów, w latach 1936–1937 zastępca szefa sztabu 134 brygady pancernej w Kijowie, a w latach 1937-1938 zastępca szefa oddziału operacyjnego. W okresie od lutego 1938 do grudnia 1939 szef tego oddziału (być może z przerwami).

Brał udział w wojnie zimowej jako dowódca 13 batalionu czołgów. 3 lutego 1940 został ciężko ranny pod Wyborgiem. Po wyleczeniu został szefem oddziału operacyjnego w sztabie 3 Dywizji Pancernej stacjonującej w Łudze, potem skierowany na studia do Akademii Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych im. J. Stalina w Moskwie, które przerwał atak Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941. Według innych danych studia w AWPiZ odbywał w latach 1938–1939, być może podczas przerwy w służbie w 134 brygadzie pancernej.

Od lipca do września 1941 był zastępcą szefa sztabu 3 Dywizji Pancernej, następnie szefem sztabu 229 Dywizji Strzelców. Od grudnia 1941 major. Od marca 1942 szef sztabu 105 Brygady Pancernej, która w październiku 1942 została przemianowana na 8 Gwardyjską Brygadę Pancerną. Od kwietnia 1942 podpułkownik. Od stycznia do maja 1943 zastępca dowódcy 8 Gwardyjskiej Brygady Pancernej. Od 14 lipca do 9 sierpnia 1943 dowodził 155 Samodzielną Brygadą Pancerną w walkach nad Wołchowem. W Armii Czerwonej uczestnik walk pod Moskwą i Stalingradem, gdzie został ponownie ranny.

W sierpniu 1943 na własną prośbę^[1] został skierowany do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR w stopniu pułkownika. Organizator i pierwszy dowódca (od 10 września 1943 do 11 października 1944) 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. 18 marca 1944 został mianowany generałem brygady. Dowódca walk na przyczółku warecko-magnuszewskim w sierpniu 1944, w bitwie pod Studziankami, gdzie Brygada odparła przeciwuderzenie niemieckich dywizji: 1 Dywizji Pancerno-Spadochronowej "Hermann Göring" oraz 19 i 45 Dywizji Grenadierów Pancernych, a później w walkach o warszawską Pragę. Od wyzwolenia dzielnicy we wrześniu 1944 komendant jej garnizonu.

W październiku 1944 został dowódcą Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych 3 Armii Wojska Polskiego, a po rezygnacji z jej formowania – przewodniczący Komisji Likwidacyjnej zajmującej się jej rozformowaniem. Od grudnia 1944 dowódca Wojsk Pancernych i Zmotoryzowanych 2 Armii Wojska Polskiego. Dowodził nimi podczas forsowania Nysy Łużyckiej, w walkach na Łużycach, w tym w bitwie pod Budziszynem oraz w operacji praskiej w kwietniu–maju 1945. Po powrocie 2 Armii WP do kraju i jej rozformowaniu pod koniec czerwca 1945 został przewodniczącym Centralnej Komisji Osadnictwa Wojskowego z siedzibą w Poznaniu. Od 8 sierpnia 1945 do czerwca 1946 komendant Oficerskiej Szkoły Broni Pancernej w Modlinie. Od kwietnia do grudnia 1946 zastępca ds. liniowych dowódcy Okręgu Wojskowego Nr I w Warszawie. Od grudnia 1946 do marca 1949 główny inspektor broni pancernej WP.

Był przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa w Warszawie^[2]. W marcu 1949 powrócił do ZSRR i do maja 1950 studiował w Akademii Sztabu Generalnego. Był członkiem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.

Zmarł w 1950. Przyczyny śmierci w młodym wieku nieustalone, być może odnowiły się rany po postrzale z wojny zimowej. Został pochowany w Moskwie, na Cmentarzu Nowodziewiczym^[3].

Tablica upamiętniająca Jana Mierzycana przy drodze jego imienia łączącej Ryczywół ze Studziankami Pancernymi

Awanse

• major - grudzień 1941
• podpułkownik - kwiecień 1942
• pułkownik - 1943
• generał brygady - 18 marca 1944 (po oddelegowaniu do ZSRR, w marcu 1949, generał major)

Odznaczenia

Polska

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[4].
• Krzyżem Grunwaldu III klasy - 11 maja 1945^[5]
• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari - 17 sierpnia 1944^[6]
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Zasługi^[3]
• Medal za Warszawę 1939–1945
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

Związek Radziecki

• Order Lenina - 1945^[7]
• Order Czerwonego Sztandaru
• Order Aleksandra Newskiego
• Order Kutuzowa II stopnia
• Order Bohdana Chmielnickiego II stopnia
• Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia
• Order Czerwonej Gwiazdy - dwukrotnie
• Medal „Za obronę Moskwy”
• Medal „Za obronę Stalingradu”
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
• Medal „Za zdobycie Berlina”
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy”

Czechosłowacja

• Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939^[3]

Życie osobiste

Jego rodzice Emilia i Józef byli Polakami, ojciec brał udział w rewolucji w 1905, oboje zmarli w 1922 na cholerę, gdy ich syn był jeszcze dzieckiem.

Jan Mierzycan był żonaty z Serafiną Wiekliczewą. Para miała 3 córki i syna.

Upamiętnienie i odniesienia w kulturze

Imię gen. Jana Mierzycana otrzymała droga łącząca wieś Ryczywół z Basinowem i Studziankami Pancernymi, o które w sierpniu 1944 r. ciężkie walki toczyli czołgiści i fizylierzy 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte.

Postać pułkownika Tadeusza z serialu Czterej pancerni i pies (w powieści generał Jan), wzorowana była na gen. Janie Mierzycanie. W przeciwieństwie do swojego historycznego pierwowzoru fikcyjny dowódca 1 Brygady Pancernej walczył także na Pomorzu Gdańskim, a następnie pełnił funkcję "armijnego gospodarza pancernych"^[8][a].

Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny t. XXI, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. II:I–M, Toruń 2010.
• Maciej Szczurowski, Dowódcy Wojska Polskiego na froncie wschodnim 1943–1945. Słownik biograficzny, Pruszków 1996
• K. Przytocki, Warszawska pancerna. Z dziejów 1 Warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte 1943–1946, W-wa 1981
• H. Kosk, Generalicja polska: popularny słownik biograficzny, t. 2, Wyd. Ajaks, Pruszków 2001

Uwagi

Przypisy