Jan Nepomucen Gniewosz

Jan Nepomucen Gniewosz z Oleksowa
Herb
Rawicz
Data i miejsce urodzenia1827
Ponik parafia Złoty Potok powiat Częstochowa
Data i miejsce śmierci9 września 1892
Krosno
OjciecFranciszek Gniewosz
MatkaTeofila z Szokalskich
Żona

Helena z Groblewskich herbu Prus

Dzieci

Elżbieta z Gniewoszów Timoftiewicz, Marian Gniewosz, Jan Gniewosz

Ziemiaństwo polskie w Galicji wznosi toast za Gwardię Narodową podczas Wiosny Ludów w 1848. Rysunek Jana Nepomucena Gniewosza

Jan Nepomucen z Oleksowa Gniewosz herbu Rawicz (ur. 1827 w Poniku, zm. 9 września 1892 w Krośnie) – publicysta, przemysłowiec, pisarz, dziennikarz, wydawca, kolekcjoner obrazów malarzy polskich, powstaniec wielkopolski w 1846 i 1848, styczniowy z 1863.

Życiorys

Urodził się w 1827[1] w Poniku (według innej wersji pochodził z Ponika na ziemi radomskiej, dziedzicznej wsi swego rodu[2]). Jego rodzicami byli Franciszek Gniewosz i Teofila Gniewoszowa z Szokalskich. Miał kuzynów: Edwarda, Zygmunta, Władysława, Feliksa[3] i Włodzimierza Gniewoszów.

Od 15 roku życia do 1843 kształcił się w Akademii Plastycznej (wzgl. Sztuk Pięknych) w Wiedniu[4][5]. Wyższe kursy odbywał we Wrocławiu[2]. Będąc akademikiem w Poznaniu w 1846 został skazany na karę roku więzienia, którą odsiadywał w Moabicie[2]. Wziął udział w powstaniu wielkopolskim w 1848.

Po studiach został przemysłowcem, otworzył w rodzinnej wsi fabrykę maszyn, z czasem prosperującą[2][1]. Z Ponika wyruszył do powstania styczniowego w 1863 i został kapitanem strzelców w oddziale naczelnika Apolinarego Kurowskiego[1]. Jego majątek został skonfiskowany przez Rosjan, a fabryka spalona[2]. Wobec tego jego rodzice przenieśli się do Krakowa, a on sam wyjechał za granicę[2]. Pracował przy kolei we Francji, a potem założył fabrykę wyrobów drewnianych w Szwajcarii[2].

Za namową Ignacego Kamińskiego i po otrzymaniu zezwolenia na pobyt w Galicji, objął osadę w kierownictwie szklanych hut na Pokuciu[2]. Gwałtowny rozwój nafciarstwa zwabił go do Krosna, gdzie pomieszkiwał od 1872. Zajmował się wykorzystaniem produktów z ropy naftowej. Wydawał w tym mieście czasopismo „Przegląd Górniczy Techniczny i Przemysłowy”. Po niepowodzeniu w działalności przemysłowej zajął się pisarstwem[2]. Udzielał się jako pisarz i publicysta[1], działacz gospodarczy. Dziennikarz we lwowskich gazetach, określany jako pisarz rzucający granatami. Wydawca i redaktor lwowskich czasopism: „Sztandar Polski”, „Strażnica Polska”, „Wiadomości Przemysłowo-Rękodzielnicze”. Przyjaźnił się z osiadłym we Lwowie Ludwikiem Włościborskim, byłym przemysłowcem wielkopolskim, uczestnikiem powstania listopadowego, Wiosny Ludów i powstania styczniowego. Wydał m.in. książkę o wykorzystaniu odpadów w przemyśle oraz „Asfalty krajowe i użytkowe” (wyd. Jasło 1885). Opiekował się malarzami i kolekcjonował obrazy. U niego w mieszkaniu w Krośnie w 1890 zamieszkał malarz Seweryn Bieszczad. Sam malował akwarele, szkice, rysunki tuszem[5]. Uwieczniał w nich Sanok[4]. W piśmie posługiwał się tylko językiem niemieckim[5]. Potem powrócił do Krosna i także do działalności naftowej[2].

Był głuchoniemy[5]. Zmarł w Krośnie 9 września 1892 i został pochowany tamże na Starym Cmentarzu 11 września 1892[6][2][7].

Latem 1939 pochodzący z rodziny Gniewoszów Adam Łada Cybulski z Cannes przekazał akwarele i szkice Jana Gniewosza do Muzeum Ziemi Sanockiej w Sanoku[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 220.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k † Jan Nepomucen Gniewosz. „Dziennik Polski”. Nr 259, s. 2, 16 września 1892. 
  3. ↑ Według niektórych źródeł był synem pochodzących z Nowosielec nieopodal Krosna Wiktora i Łucji z domu Ostaszewskiej i bratem tychże wymienionych. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 1. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1881, s. 465. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Dawny Sanok w akwarelach Jana Gniewosza. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (105), s. 5, 22 listopada 1993. 
  4. ↑ a b c Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Dawny Sanok w akwarelach Jana Gniewosza. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (105), s. 5, 12 listopada 1993. 
  5. ↑ a b c d Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Rok 1848 w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 3 (115), s. 6, 21 stycznia 1994. 
  6. ↑ Zmarli. „Kurjer Lwowski”. Nr 254, s. 4, 11 września 1892. 
  7. ↑ Józef Białynia Chołodecki: Cmentarzyska i groby naszych Bohaterów z lat 1794-1864 na terenie Wschodniej Małopolski. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów we Lwowie, 1928, s. 12.

Bibliografia

  • Eugeniusz Kozłowski, Zapomniane wspomnienia, Warszawa 1981, s. 452.
  • Marian Hubert Terlecki: Seweryn Bieszczad – okres jego twórczości, w: Krosno – Studia z dziejów miasta i regionu, Rzeszów 1995, s. 350.
  • Stanisław Nicieja, Łyczaków. Dzielnica za Styksem, Wrocław 1998, s. 345.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Rawicz.jpg
Autor: Tadeusz Gajl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rawicz (Rawa) Coat of Arms
Gutsbesitzern von Sanok (Galizien) 1848.jpg
Rysunek Jana Nepomucena Gniewosza (1827-1892) z ok. 1860 roku upamiętniający Wiosnę Ludów w Galicji. Rysunek upamiętnia wybór Władysława Tchórznickiego (zm. 1862) na kapitana Gwardii Narodowej i toast wzniesiony z tej okazji przez zebranych w majątku właścicieli ziemskich Tchorznickich w Dąbrówce koło Sanoka. Na rysunku widoczni są Teofil Ostaszewski, w środku naczelnik obwodu sanockiego Ernest Uherek ściskający dłoń Konstantego Bobowskiego z Orelca (obaj trzymają kielich), komisarz obwodowy dr Carl Seelig (także w czapce), Władysław Dydyński, Tchorznicki, Henryk Kieszkowski z Bażanówki (dzierżawca, syn właściciela ziemskiego, stoi pierwszy z lewej jako jedyny ubrany w strój szlachecki, a nie frak jak reszta), Szczerbicki (aptekarz sanocki). Zrdło: Stefan Stefański: Pan Stefański opowiada. Rok 1848 w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 3 (115), s. 6, 21 stycznia 1994.