Jan Nepomucen Umiński
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 22 stycznia 1778 Czeluścin |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1851 Wiesbaden |
| Prezes Rządu Narodowego | |
| Okres | od 23 września 1831 do 23 września 1831 |
| Poprzednik | Maciej Rybiński |
| Odznaczenia | |
 | |
Jan Nepomucen Umiński herbu Cholewa (ur. 22 stycznia 1778[1] w Czeluścinie, zm. 1851 w Wiesbaden) – polski dowódca wojskowy, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, generał brygady Armii Księstwa Warszawskiego, uczestnik i przez 1 dzień wódz naczelny powstania listopadowego.
Życiorys
Brał udział w powstaniu kościuszkowskim w roku 1794, gdzie był adiutantem generała Antoniego Madalińskiego. W roku 1806 walczył pod Gdańskiem i Tczewem w czasie wojen napoleońskich. Został ranny i dostał się do pruskiej niewoli. Został uwolniony w roku 1807 i wstąpił do francuskiej kawalerii, gdzie miał stopień majora. Po pewnym czasie przeniósł się do armii Księstwa Warszawskiego. W Poznaniu był dowódcą szwadronu Gwardii Honorowej, w skład którego wchodzili przedstawiciele wielkopolskich rodów.
W czasie wojny polsko-austriackiej w 1809, walczył pod Sandomierzem. W 1812 wziął udział w kampanii rosyjskiej. Walczył min. w bitwach pod Smoleńskiem i pod Borodino. Jako pierwszy z armii napoleońskich wkroczył na czele 10 pułku huzarów polskich do opuszczonej przez Rosjan Moskwy.
W korpusie ks. Józefa Poniatowskiego walczył w bitwie pod Lipskiem w 1813, gdzie został ranny i dostał się do niewoli. Po zwolnieniu w 1815 wstąpił do armii Królestwa Kongresowego. W 1816 odszedł z wojska i osiadł w Smolicach. W 1820 założył Związek Kosynierów, potem został członkiem Towarzystwa Patriotycznego, za co został skazany przez Prusaków w roku 1826 na 6 lat więzienia.
Na wieść o wybuchu powstania listopadowego uciekł z więzienia w Głogowie i wstąpił do wojska. Początkowo jako prosty żołnierz bił się pod Wawrem i Grochowem. Generał Dembiński powierzył mu dowództwo nad I Korpusem kawalerii. W marcu 1831 jego korpus operował nad Narwią. Dowodził w wygranej bitwie pod Jędrzejowem, wziął udział w bitwie pod Ostrołęką, po której wystąpił z ostrą krytyką wobec gen. Skrzyneckiego. Bronił Warszawy. Po zdobyciu jej był przez 1 dzień (23 września 1831) wodzem naczelnym. Po kapitulacji z wojskiem przeszedł do Modlina. W Płockiem miał zatarg z gen. Maciejem Rybińskim.
Po upadku powstania udał się na emigrację do Francji. Był współpracownikiem ks. Adama Jerzego Czartoryskiego. Był członkiem Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich w Paryżu w 1832 roku[2]. W 1832 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Literackiego w Paryżu[3]. Potem przeniósł się do Wiesbaden, gdzie zmarł.
Był członkiem loży wolnomularskiej Bracia Zjednoczeni w drugim stopniu rytu („czeladnik”)[4] w 1829 roku[5].
Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari[6].
Przypisy
- ↑ Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Pępowo - Liber Baptisatorum, Liber Copulatorum, Liber Mortuorum - sygn. PM 219/6.
- ↑ druk ulotny, odezwa Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Paryż 23 sierpnia 1832, niepaginowana
- ↑ L. Gadon, Z życia Polaków we Francyi : rzut oka na 50-letnie koleje Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, 1832-1882, 1883, s. 10
- ↑ Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 62.
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 324.
- ↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881, s. 48.
Zobacz też
- 5 Batalion Rozpoznawczy im. Jana Nepomucena Umińskiego
- Armia Księstwa Warszawskiego
- Dywizja Strzelców Konnych Królestwa Kongresowego
- Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego
- Lista najkrócej urzędujących przywódców państwowych
Linki zewnętrzne
- Jan Nepomucen Umiński w serwisie Polona.pl
