Jan Nosal (poseł)

Jan Nosal
Data i miejsce urodzenia

10 lutego 1883
Wola Batorska

Data i miejsce śmierci

13 stycznia 1944
Auschwitz-Birkenau

Burmistrz Jaworzna
Okres

od 1939
do 1940

Przynależność polityczna

Polska Partia Socjalistyczna

Poprzednik

Józef Dudzik

Następca

August Reder

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy

Jan Nosal (ur. 10 lutego 1883 w Woli Batorskiej, zm. 13 stycznia 1944 w Auschwitz-Birkenau) – poseł na Sejm II kadencji w II RP, burmistrz Jaworzna, jeden z przywódców PPS na terenie przyobozowym KL Auschwitz.

Życiorys

W okresie poprzedzającym I wojnę światową odbył służbę wojskową w 13 Pułku Piechoty Szkoły Podoficerskiej w Wadowicach, po czym przeniósł się do Przywozia koło Ostrawy, gdzie pracował jako górnik w kopalni węgla. Należał do organizacji "Unia Górników", rozpoczął także działalność w Polskiej Partii Socjaldemokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Podczas I wojny światowej walczył na froncie wschodnim w stopniu sierżanta - został ranny. Podczas polsko-czechosłowackiego konfliktu o Śląsk Cieszyński (w latach 1918-1920) występował w obronie Śląska. W 1920 roku opuścił, w obawie przed aresztowaniem ze strony czeskiej, Morawską Ostrawę i udał się do Galicji. Zamieszkał w Brzeszczach, gdzie podjął pracę w kopalni węgla jako górnik i członek Oddziału Centralnego Związku Górników w Brzeszczach.

Od zjednoczenia się Polskiej Partii Socjalistycznej w 1919 roku był jej członkiem, przez kilka lat pełniąc funkcję przewodniczącego Komitetu Miejscowego PPS w Brzeszczach. Współpracował z krakowskimi organami prasowymi PPS - czasopismami "Naprzód" i "Prawo Ludu". W latach 1921-1932 przewodniczący Kasy Chorych w Brzeszczach. W latach 1928–1930 poseł na Sejm II kadencji w II RP wybrany z listy PPS nr 2 w okręgu wyborczym 42 obejmującym Kraków-powiat, Chrzanów, Oświęcim, Olkusz i Miechów. Ponownie kandydował do Sejmu w roku 1930 z listy nr 7 Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu, która została unieważniona przez Okręgową Komisję Wyborczą. Podczas Kongresów PPS w latach 1934 i 1937 był wybierany na członka Rady Naczelnej PPS.

W kwietniu 1939 został wybrany na burmistrza Jaworzna i pozostawał na tym stanowisku do czerwca 1940, kiedy został usunięty z urzędu przez władze niemieckie.

Podczas okupacji działał w Polskiej Partii Socjalistycznej - Wolność, Równość, Niepodległość pod pseudonimami "Jan", "Stary" i "Boruta". Zorganizował brzeszczański oddział PPS-WRN (obejmujący Brzeszcze, Jawiszowice, Przecieszyn i Skidziń), zajmował się działalnością konspiracyjną, współpracą z Batalionami Chłopskimi i dostarczaniem żywności więźniom niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. W domu Nosala odbywały się tajne zebrania i narady, a grupa brzeszczańska stanowiła najsilniejszy ośrodek ruchu oporu przy KL Auschwitz. Siatkę konspiracyjną współtworzyli między innymi: Piotr Hałoń, Adam Rysiewicz ("Skiba", "Teodor"), Maria Bobrzecka ("Marta") oraz żona Jana Nosala Gabriela. Z czasem dowodzenie grupą przejęli młodzi działacze: Władysław Pytlik "Birkut", Emil Golczyk "Jantar" i Edward Hałoń posługujący się tak samo jak Jan Nosal pseudonimem "Boruta".

Jan Nosal i Gabriela Nosal zostali aresztowani w domu przez Gestapo w nocy z 9 na 10 sierpnia 1943 roku i wywiezieni do więzienia w Mysłowicach. Jana Nosala przewieziono do KL Auschwitz 5 listopada 1943 roku transportem zbiorowym i oznaczono jako więźnia politycznego numerem 161832. Zginął 13 stycznia 1944 roku.

Gabriela Nosal została przewieziona do KL Birkenau z Katowic 13 sierpnia 1943 roku i oznaczona numerem 54728. Zginęła 22 grudnia 1943 roku.

Jan i Gabriela Nosalowie zostali pośmiertnie odznaczeni Orderami Krzyża Grunwaldu III klasy.

Imieniem Jana Nosala nazwane są ulice w Brzeszczach oraz Jaworznie.

Bibliografia

  • Piotr Majewski, Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom IV (M–P), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2009, s. 238–239
  • Emmanuel Rostworowski (red.), Polski Słownik Biograficzny, Tom XXIII/2, Zeszyt 97, PAN, Kraków, 1978 - Hasło Nosal Jan, autor hasła Andrzej Pilch, s. 210-211

Media użyte na tej stronie

POL Order Krzyża Grunwaldu 3 Klasy BAR.svg
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu III klasy