Jan Oderfeld

Jan Oderfeld

Jan Oderfeld, 2008
Data i miejsce urodzenia	19 lutego 1908 Częstochowa
Data i miejsce śmierci	17 marca 2010 Warszawa

Jan Oderfeld (ur. 19 lutego 1908 w Częstochowie, zm. 17 marca 2010 w Warszawie^[1]) – profesor – wieloletni wykładowca Politechniki Warszawskiej, twórca polskiej szkoły teorii maszyn i mechanizmów, pionier zastosowań optymalizacji w technice; inżynier mechanik – konstruktor silników lotniczych, pionier badań nad napędem odrzutowym, wynalazca bębnowej pamięci magnetycznej; matematyk – pionier zastosowań statystycznej kontroli jakości w przemyśle.

Członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; Wydział VI Nauk Technicznych^[2] twórca i wieloletni przewodniczący Polskiego Komitetu Teorii Maszyn i Mechanizmów przy Wydziale IV Nauk Technicznych^[2] Polskiej Akademii Nauk, inicjator przystąpienia Polski jako członka-założyciela do Międzynarodowej Federacji Teorii Maszyn i Mechanizmów, wieloletni członek władz tej Federacji. Pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ul. Młynarskiej w Warszawie. Materiały dokumentujące życie i działalność Profesora zdeponowano w zasobach ikonograficznych i archiwalnych Muzeum Lotnictwa w Krakowie (część I, część II) oraz w zbiorach Muzeum Politechniki Warszawskiej^[3].

Życiorys

Jan Oderfeld, 1979

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej wyznania ewangelicko-augsburskiego. Był synem doktora chemii Stanisława Oderfelda (1875-1944), współwłaściciela zakładów graficzno-papierniczych w Częstochowie^[4] i Eugenii Marii z Drzewockich (1886-1944). Ze strony ojca był wnukiem Adolfa Oderfelda.

Ukończył liceum im. Sienkiewicza w Częstochowie^[5], a następnie sekcję ogólną Wydziału Mechanicznego Politechniki Warszawskiej. Jego ojciec był doktorem chemii i współwłaścicielem Zakładów Graficzno-Papierniczych przy ul. Waszyngtona w Częstochowie (znanych jako Drukarnia Oderfelda i Kohna).

Działalność zawodowa i naukowa

Swoją pracę zawodową rozpoczął w latach dwudziestych XX wieku w wytwórni "Pocisk", w której powstał m.in. silnik birotacyjny inż. Henryka Brzeskiego^[5]. Przed wojną pracował w przemyśle lotniczym, jako inżynier-konstruktor silników i turbin lotniczych. Był współtwórcą pierwszej konstrukcji polskiego silnika odrzutowego^[5]. W 1931, wraz z inż. Władysławem Bernadzikiewiczem i inż. Józefem Sachsem, zbudował pierwszy w Polsce duży model turbinowego silnika odrzutowego. W 1932 w Warsztacie Doświadczalnym Państwowych Zakładów Inżynierii Ursus, wykonał silnik odrzutowy, zwany strumienicą, o zasadzie działania identycznej z zasadą działania współczesnego silnika pulsacyjnego^[5]. Od jesieni 1934 roku współuczestniczył (głównym konstruktorem był inż. Stanisław Nowkuński) w projektowaniu 8-cylindrowego silnika rzędowego o układzie odwróconej litery V i mocy startowej 450 KM, który miał służyć do napędu m.in. pierwszego polskiego samolotu wielozadaniowego PZL.38 Wilk. Do 1938 roku wykonano 7 prototypów takich silników. Po tragicznej śmierci inż. Nowkuńskiego w 1936 roku usuwał usterki i problemy rozwojowe tego, podówczas bardzo zaawansowanego, silnika lotniczego. Pracował też nad wersją rozwojową z 12 cylindrami i mocą 600 KM.

W czasie wojny pracował w Skierniewicach w Zakładzie Mechanicznym jako kierownik^[5]. W Zakładzie tym poza regularną działalnością zajmował się także działaniami o charakterze dywersji gospodarczej przeciwko okupacyjnej armii niemieckiej oraz naprawą karabinów dla Armii Krajowej.^[6]

Po wojnie rozpoczął działalność dydaktyczną, początkowo w szkole Wawelberga i Rotwanda, a następnie od roku 1949 do 1978 na Politechnice Warszawskiej. Od roku 1955 do emerytury w roku 1978 był kierownikiem Katedry Teorii Maszyn i Mechanizmów Politechniki Warszawskiej. W latach 1965 – 1967 był dziekanem Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa PW. Był twórcą polskiej szkoły teorii maszyn i mechanizmów. Działał także w Głównym Urzędzie Jakości i Miar. Był twórcą polskiego systemu norm, a w szczególności statystycznego odbioru jakości towarów klasyfikowanych. W tej dziedzinie doktoryzował się u profesora Hugona Steinhausa. Działając w PKN i Stowarzyszeniu Inżynierów i Mechaników Polskich przyczynił się do upowszechnienia statystycznej kontroli jakości w przemyśle^[5]. Wspólnie z Wiktorem Narkiewiczem zaprojektował pamięć magnetyczną. Ich bębny magnetyczne, od czasu opatentowania w roku 1967 były seryjnie produkowane przez ELWRO i stały się standardowym wyposażeniem komputerów używanych w RWPG. Jan Oderfeld pracował też w Instytucie Matematycznym PAN (1952-1975), gdzie prowadził najpierw Grupę Statystycznej Kontroli Jakości, a potem Dział Zastosowań Przemysłowych. Był założycielem Międzynarodowej Federacji Teorii Maszyn i Mechanizmów.

Był współorganizatorem Olimpiady Wiedzy Technicznej oraz autorem wielu jej zadań.^[7]

Od powstania w 1954 roku kwartalnika Archiwum budowy maszyn współredagował to pismo. Początkowo jako członek Rady Redakcyjnej, potem Komitetu Redakcyjnego, a następnie do roku 1991 jako redaktor działu mechaniki.

W dniu 19 lutego 2008 roku z okazji setnej rocznicy urodzin został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej^[8][9].

Pochowany został 24 marca 2010 na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 51, grób 20)^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Protokół nr 24/XLVI/2007 posiedzenia Senatu Politechniki Warszawskiej w dniu 19 grudnia 2007 r.

Linki zewnętrzne

• Uroczystość nadania godności doktora honoris causa profesorowi Janowi Oderfeldowi. pw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)]. [dostęp: 3 kwietnia 2009]
• Jan Oderfeld - relacja biograficzna. Ośrodek KARTA.