Jan Olbrycht (lekarz)

Jan Stanisław Olbrycht
Ilustracja
Jan Stanisław Olbrycht (przed 1938)
Data i miejsce urodzenia

6 maja 1886
Zahutyń

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 1968
Kraków

Zawód, zajęcie

lekarz

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Rodzice

Piotr, Maria

Krewni i powinowaci

Tadeusz, Bruno (bracia)

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości
Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Krzyż Zasługi Cywilnej (w czasie wojny) Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913

Jan Stanisław Olbrycht[a] (ur. 6 maja 1886 w Zahutyniu, zm. 18 stycznia 1968 w Krakowie) – polski lekarz, wykładowca uniwersytecki, specjalista medycyny sądowej.

Życiorys

Jan Stanisław Olbrycht urodził się 6 maja 1886 w Zahutyniu[1][2][3]. Był synem Piotra Olbrychta (w 1882 zastępca prowizoryczny nauczyciela w szkole ludowej w Zahutyniu pod Sanokiem[4], lekarz weterynarii[1], w 1887 mianowanego weterynarzem powiatowym w Sanoku[5] i służący tam w kolejnych latach przy c. k. starostwie powiatu sanockiego[6], w 1911 starszy weterynarz przy c. k. starostwie powiatu wadowickiego[7]) i Marii z domu Jaworskiej[2][3][8] (córka Jana, proboszcza greckokatolickiego w Zahutyniu[1]). Jego braćmi byli Tadeusz (1891–1963, zootechnik, profesor), Bruno (1895–1951, generał Wojska Polskiego)[3].

W 1904 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Bochni[9][2][10]. Ukończył studia wyższe na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego[2][3]. Od 1909 był demonstratorem w Zakładzie Medycyny Sądowej prof. Leona Wachholza[3]. W 1910 dokonał odkrycia metody wykrywania niewidocznych śladów krwi na ubraniu[3]. W 1911 uzyskał tytuł doktora wszech nauk medycznych i został biegłym sądowym[3]. Dokształcał się w zakładach sądowo-lekarskich na Uniwersytecie Berlińskim i Uniwersytecie Wiedeńskim[2][3].

W C. K. Armii został mianowany asystentem lekarza w rezerwie i był przydzielony 1 dywizjonu artylerii konnej[11][12]. Po wybuchu I wojny światowej został awansowany na stopień nadlekarza w rezerwie z dniem 1 listopada 1914[13][14], a potem awansowany na stopień lekarza pułkowego z dniem 1 lutego 1918[15]. Do około 1917 pozostawał oficerem 1 dywizjonu artylerii konnej[13][14], a do 1918 był przydzielony do 1 pułku artylerii polowej[15]. Nie brał udziału w walkach[2][3]. W 1916 przywrócony do pracy na UJ[3]. Pełnił stanowisko prosektorium wojskowego[3].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego i służył w jego szeregach od 1919 do 1921[2][3]. Został awansowany na stopień majora lekarza rezerwy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[16][17][3]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym lekarzem 5 batalionu sanitarnego w Krakowie[18][19]. W 1934 był oficerem rezerwowym 5 Szpitala Okręgowego pozostając w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto[20].

W 1923 został profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymując na uczelni osobny zakład, niezależny od prof. Wachholza[3]. W roku akademickim 1934/1935 był dziekanem Wydziału Lekarskiego UJ[2]. Zastosował pioniersko badania grupy krwi do metody ustalania ojcostwa (1926), przyczynił się do ustalenia sprawy zabójstwa tzw. „pięknej Zośki” tj. modelki z krakowskiej ASP (1927) oraz był biegłym sądowym w głośnym procesie Rity Gorgonowej[3]. Był prezesem Izby Lekarskiej od 1932 do 1935, członkiem rady Izby Lekarskiej, członkiem Towarzystwa Lekarskiego[2]. Był współredaktorem czasopism sądowo-lekarskich[2]. Został członkiem-współpracownikiem komisji prehistorycznej i antropologicznej Polskiej Akademii Umiejętności (od 1931)[2].

Podczas II wojny światowej, w 1942 roku został aresztowany przez Niemców, po czym 13 lipca tego roku został osadzony w obozie Auschwitz[21]. W styczniu 1945 uczestniczył w marszu śmierci z obozu Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego[22]. Następnie z wodzisławskiej stacji kolejowej został przetransportowany do Mauthausen-Gusen i był więźniem również tego obozu[3][23]. Po wojnie pozostawał profesorem UJ do 1962. Był biegłym w sprawach zbrodni hitlerowskich przy Najwyższym Trybunale Narodowym[3]. W 1968 został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[24]. Opublikował 120 prac naukowych, m.in. dzieło Medycyna sądowa w procesie karnym[3].

W 1960 został laureatem Nagrody Miasta Krakowa[25]. W 1962 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[26]. Zmarł w 1968[3].

Grobowiec rodzinny Jana Olbrychta

Zmarł 18 stycznia 1968 w Krakowie[27] Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera D, rząd wsch.). Jego żoną była Izabela z domu Łada[2].

Odznaczenia

austro-węgierskie

Uwagi

  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Johann Olbrycht”.

Przypisy

  1. ↑ a b c Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 104 (poz. 78).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 534.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Ryszard Dzieszyński. Synowie sanockiego weterynarza. „Podkarpacie”, s. 8, Nr 20 z 19 maja 1988. 
  4. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 435.
  5. ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 181 z 10 sierpnia 1887. 
  6. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 32, 522.
  7. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 59, 917.
  8. ↑ Bruno Olbrycht. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-07-24].
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1904. Kraków: 1904, s. 53, 54.
  10. ↑ Historia. 1lo.bochnia.pl. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 października 2014)].
  11. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1913. Wiedeń: 1912, s. 1349.
  12. ↑ a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1914. Wiedeń: 1914, s. 1163.
  13. ↑ a b c Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 1035.
  14. ↑ a b c Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 1378.
  15. ↑ a b c d Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 1701.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1216.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1097.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1152.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1045.
  20. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 213, 763.
  21. ↑ Informacja o więźniach. Jan Olbrycht. auschwitz.org. [dostęp 2020-04-15].
  22. ↑ Prof. Jan Stanisław Olbrycht – prezes OIL w Krakowie, wyznawca maksymy „veritas semper odium parit”. izbalekarska.pl. [dostęp 2020-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-25)].
  23. ↑ Barbara Kaczkowska: Prof. Jan Stanisław Olbrycht - prezes OIL w Krakowie, wyznawca maksymy „veritas semper odium parit”. Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)]. (pol.).
  24. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
  25. ↑ Encyklopedia Krakowa, s. 696, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
  26. ↑ Uniwersytet Jagielloński w Krakowie: Doktorzy honoris causa
  27. ↑ Biogram na stronie krakowianie1939-56.mhk.pl
  28. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1095
  29. ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

AUT KuK Kriegsbande BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
Jan Stanisław Olbrycht (-1938).jpg
Jan Stanisław Olbrycht (-1938)
AUT KuK Kriegsbande schwertern-gold BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) z okuciem złotych mieczy dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
Med. Austria 1912-1913.JPG
Austrian mobilitation cross of 1912/1913's ribbon
Grób prof. Jana Olbrychta.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Jana Olbrychta na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie