Jan Piotr Norblin

Jan Piotr Norblin
Ilustracja
Jan Piotr Norblin, Autoportret
Imię i nazwisko

Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine

Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1745
Misy-sur-Yonne

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1830
Paryż

Narodowość

Francuz

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

klasycyzm

Jan Piotr Norblin, wł. Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine (ur. 15 lipca 1745 w Misy-sur-Yonne, zm. 23 lutego 1830 w Paryżu) – francuski malarz, rysownik i grafik, od 1774 przebywał w służbie Czartoryskich, w latach 1774–1804 działał w Polsce; jeden z najważniejszych malarzy okresu stanisławowskiego, uważany za ojca polskiego malarstwa rodzajowego.

Rodzina

Kąpiel w parku, 1785, Muzeum Narodowe, Warszawa
Autoportret Norblina jako malarza, 1778
Targ na konie na ul. Królewskiej w Warszawie, 1791
Książę Adam Kazimierz Czartoryski w Szkole Rycerskiej, II poł. XVIII w., Muzeum Narodowe, Kraków
Wieszanie zdrajców, 1794, Muzeum Narodowe, Warszawa

Urodził się w Szampanii w rodzinie mieszczańskiej; jego ojcem był Pierre Martin Norblin, właściciel posiadłości La Gourdaine[1]. Dziećmi Jana Piotra z zawartego w 1776[2] małżeństwa z Marianną z Tokarskich (zm. 1787) byli: brązownik Aleksander Jan (1777-1828), Marianna Elżbieta Ewa Szacfajer (1778-1855)[3][4], Konstancja Anna Cecylia (ur. 1780)[5], wiolonczelista Louis Pierre Martin (1781-1854), Teresa (ur. 1784)[6], Helena (ur. 1786)[7], Franciszek Ludwik (ur. i zm. 1787)[8]. Jego synem z drugiego małżeństwa był natomiast malarz Sébastien Louis Guillaume, Syn pierwszego z nich, Aleksandra Jana, Wincenty Norblin (1805-1872) był założycielem polskiej linii rodziny. Z niej wywodził się m.in. Stefan Norblin, polski plakacista, prawnuk artysty[9].

Młodość i lata nauki

Na początku lat 60. XVIII wieku kształcił się pod okiem paryskiego malarza i rysownika Jacques-Philippe'a Caresme'a[10]. W 1765 roku był studentem Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu[11], następnie także prestiżowej École royale des élèves protégés, z której został jednak w 1771 roku usunięty ze względu na nieregulaminowy charakter wcześniejszego przyjęcia. Równolegle do studiów w Akademii uczył się i pracował w warsztacie Francesca Casanovy w Paryżu. Na początku lat 70. XVIII w. odbył szereg krótkich podróży, w tym do Spa i Londynu, gdzie prawdopodobnie spotkał swoich przyszłych pracodawców ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego [11] i jego żonę Izabelę. W 1774 roku udał się wraz z nimi do Polski, gdzie został nauczycielem rysunków ich córek. W latach 1783-1785 i 1789-1790 przebywał w Arkadii koło Nieborowa i pracował dla Radziwiłłów. W kolejnych latach na powrót związał się z Czartoryskimi i pracował dla nich zarówno w Puławach jak i w Warszawie (zarabiając jednak niewiele)[12].

W Polsce mieszkał niemal trzydzieści lat i tam powstały wszystkie jego najwybitniejsze prace. Na potrzeby Czartoryskich malował pejzaże i scenki z życia dworskiego, na zamówienie króla Stanisława Augusta odtworzył na płótnie epizod z wojen kozackich. Prace jego cieszyły się uznaniem króla. W 1794 roku Norblin zgłosił akces do insurekcji kościuszkowskiej[13] i utrwalił w rysunkach kilka jej epizodów.

Twórczość

Pierwszymi znanymi pracami Norblina są trzy szkice przedstawiające paryską prochownię znajdującą się nieopodal Bastylii z roku 1760, wykonane przez artystę w wieku lat 15[14]. Po przyjeździe do Polski Norblin malował sceny rodzajowe, portrety, polskie sceny historyczne (bitwy), głównie jednak cenne są jego szkice rodzajowe (seria kostiumów polskich, Zbiór rozmaitych stroiów polskich/Costumes polonais 1817), przedstawiające życie wsi i miasteczek polskich przy końcu XVIII wieku. Z ważniejszych prac wymienić należy obrazy olejne: Jasełka polskie, Kabalarka, sceny w rodzaju Watteau (były w Galerii Stanisława Augusta), krajobrazy (widoki Arkadii, Łazienek) itd., dalej z dekoracji w Powązkach zachowane 3 wielkie krajobrazy parkowe z festynami. W Arkadii pod Nieborowem zachowała się freskowa dekoracja plafonu (Jutrzenka). Norblin był również rytownikiem. Znanych jest 94 płyt, przeważnie akwafort, widoczny jest w nich silny wpływ Rembrandta. Przeważają sceny historyczne (Powołanie Przemysława na króla, Ofiarowanie korony Piastowi), portrety, typy polskie, studia głów i popiersi, krajobrazy wiejskie i kompozycje (Wynalezienie rysunku).

Najciekawsze jego prace z początkowego okresu twórczości w Polsce to rysunki rodzajowe, scenki z życia ulicy, tzw. typy uliczne, a także scenki o charakterze anegdotycznym zawarte w obszernym szkicowniku artysty. Istotnym dokonaniem były ilustracje do Myszeidy Krasickiego. Najważniejszy okres twórczości w Polsce przypada na czasy po Konstytucji 3 Maja (której moment przyjęcia naszkicował), szczególnie po insurekcji kościuszkowskiej. Insurekcja warszawska zastała go w stolicy i kultura polska zawdzięcza mu ilustracje tamtych wydarzeń (rysunki walk na Krakowskim Przedmieściu, wieszania zdrajców i in.). Zatrudniony oficjalnie w roli ilustratora powstania, Norblin (już także obywatel polski) naszkicował m.in. obóz powstańców, rzeź Pragi, a wspólnie z Orłowskim – bitwę pod Racławicami.

W 1804 roku artysta opuścił Polskę, w której otrzymał szlachectwo, i zamieszkał na stałe we Francji w Paryżu, gdzie malował sceny z Polski na podstawie przywiezionych szkiców, rysując też sceny z życia francuskiej ulicy i z wojen napoleońskich.

Charakterystyka dzieł

Zdaniem większości krytyków sztuki rysunki Norblina cechuje świetna kreska, wielki talent do obiektywnego oddania całości tematu. Charakterystyczne, że jego prace zwykle traciły po dopracowaniu, największą wartość artystyczną zachowując w formie pierwotnego szkicu. Tematyka prac Norblina i podejście do wybieranych przez niego tematów każą widzieć w nim moralistę i filozofa o raczej demokratycznych przekonaniach. Wykształcił w Polsce grupę uczniów, tak jak on przede wszystkim wybitnych autorów scen rodzajowych, spośród których najważniejsi to Aleksander Orłowski, Michał Płoński i Jan Rustem.

Kolekcjonerstwo

Norblin jeszcze we Francji zbudował niewielką kolekcję dzieł sztuki, którą przywiózł ze sobą do Warszawy. Należały do niej rysunki, ryciny i obrazy, m.in. z warsztatu François Bouchera i Huberta Roberta[15], Philipsa Wouwermana oraz Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta, który dziś znajduje się w Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

Rembrandt, Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem, obraz z kolekcji Norblina, obecnie w Muzeum Czartoryskich w Krakowie

Przypisy

  1. ↑ Zygmunt Batowski, Norblin, Lwów 1911.
  2. ↑ Genealodzy.PL Genealogia, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego, www.geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2017-11-05].
  3. ↑ Księga chrztów parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie 1744-1788, s. 223: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=8&zs=9159d&sy=100&kt=5&plik=str_222-223.jpg#zoom=1&x=1307&y=29
  4. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Nawiedzenia NMP w Warszawie, Zgony 1855, s. 337: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=1&zs=0160d&sy=1855&kt=3&plik=1006-1011.jpg#zoom=1&x=3077&y=45
  5. ↑ Księga chrztów parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie 1744-1788, s. 326: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=8&zs=9159d&sy=100&kt=7&plik=str_326-327.jpg#zoom=1&x=172&y=30
  6. ↑ Teresa Ludwika Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  7. ↑ Helena Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  8. ↑ Franciszek Ludwik Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  9. ↑ Drzewo rodowe Norblinów. [dostęp 2012-11-28].
  10. ↑ Konrad Niemira, Your money or your life, or why Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine left Paris, Quart, 2020, nr 2, s. 107.
  11. ↑ a b Alicja Kępińska, Jan Piotr Norblin, Ossolineum, Wrocław 1978 [podaje rok 1769]; Konrad Niemira, Your money or your life..., s. 107 [podaje rok 1765].
  12. ↑ Konrad Niemira, Your money or your life..., s. 103-104.
  13. ↑ Akty powstania Kościuszki, t. III, Wrocław-Kraków 1955, s. 244.
  14. ↑ J.M.. Michałowski, U źródeł twórczości Jana Piotra Norblina, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1971 nr 2, s. 118.
  15. ↑ Konrad Niemira, O dwóch obrazach z kolekcji Norblina, "Spotkania z zabytkami", 2022, nr 3-4, s. 30-32.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Zygmunt Batowski, Norblin, Lwów 1911
  • Alicja Kępińska, Jan Piotr Norblin, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie