Jan Rabek

Jan Rabek
Jan F. Rabek, Janusz Rabek
Ilustracja
Jan (Janusz) F. Rabek – 2016
Państwo działania

 Polska
 Szwecja (od 1971)

Data i miejsce urodzenia

13 listopada 1935
Mościce

profesor nauk chemicznych
Specjalność: chemia polimerów
Alma Mater

Politechnika Wrocławska chemia, 1958

Doktorat

1964
Politechnika Wrocławska

Habilitacja

1967
Politechnika Śląska

Profesura

2001
Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich

(c) Sergey Ashmarin, CC BY-SA 3.0
Na drodze do Muktinath w Nepalu. Z lewej szczyt Dhaulagiri (8167 m), w dolinie rzeki Kali Gandaki miejscowość Kagbeni, 28°49′41,7″N 83°48′08,5″E/28,828242 83,802364
Droga do wioski Tulgit zamieszkałej przez pasterski lud Surma w dolinie rzeki Omo w południowo-zachodniej Etiopii, 5°19′48,2″N 35°54′15,2″E/5,330047 35,904222
Główny otwór Jaskini Czarnej znajduje się na wysokości około 1300 m w skałach Organów, z lewej, powyżej lasu. Widok z Polany Pisanej w Tatrach Zachodnich
Janusz Rabek nad Doliną Kluczwody na zboczu Jury w okolicach Krakowa, 2016, 50°09′14,4″N 19°48′02,9″E/50,154000 19,800800

Jan Feliks Rabek (ur. 13 listopada 1935 w Mościcach) – polski chemik polimerów, profesor, związany naukowo z Polską i Szwecją, także podróżnik i grotołaz.

Życiorys

Działalność naukowa

W 1958 ukończył studia na Politechnice Wrocławskiej w zakresie technologii tworzyw sztucznych[1]. Dyplom doktora uzyskał w 1964 w Politechnice Wrocławskiej na podstawie pracy Badania wpływu chloronitrozwiązków jako sensybilizatorów fotodegradacji polimerów dienowych wobec promieniowania widzialnego (promotor: prof. Eligia Turska-Kuśmierz). Habilitował się na Politechnice Śląskiej i otrzymał stopień naukowy docenta w 1967 na podstawie rozprawy Badanie wpływu sensybilizującego niektórych związków organicznych na przebieg fotodegradacji kauczuku naturalnego (Hevea) w roztworze wobec promieniowania widzialnego[2][3].

W tym samym roku rozpoczął roczny staż naukowy pod kierownictwem prof. Stiga Cleassona w Instytucie Chemii Fizycznej Uniwersytetu w Uppsali. W latach 1971–1991 pracował w Royal Institute of Technology w Sztokholmie, gdzie uzyskał stopień profesorski[3][4]. Od 1991 pracował jako profesor wizytujący w Karolinska Institute kierując grupą badań polimerów[5]. Przeszedł w Szwecji na emeryturę w 2000 i podjął pracę na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy (od 2021 Politechniki Bydgoskiej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich)[3][6]. W 2001 otrzymał polski tytuł profesora nauk chemicznych[7].

Jest autorem 14 książek z zakresu chemii i fotochemii polimerów oraz ponad 250 publikacji oryginalnych i przeglądowych w czasopismach naukowych[8][9][10]. W 1977 wydał dla Politechniki Wrocławskiej podręcznik Podstawy fizykochemii polimerów[11]. Prowadził badania degradacji i stabilizacji polimerów oraz polimeryzacji dla zastosowań w medycynie. Był redaktorem szeregu międzynarodowych monografii o właściwościach materiałów polimerowych, zastosowaniu laserów oraz fotoutwardzaniu w technologii polimerów, a także fotochemii i fotofizyki[12][13]. Był także autorem wielu międzynarodowych podręczników akademickich. W 2006 posiadał ponad 1800 cytowań[3]. W języku polskim wydał w PWN w 2013 podręcznik akademicki chemii polimerów[14][15], a w 2017 dwutomową monografię o technologii i zastosowaniu polimerów[16][17].

W 2002 został wybrany zagranicznym akademikiem Akademii Nauk Wyższej Szkoły Ukrainy[18][19]. Z okazji 70-lecia urodzin, specjalna sesja poświęcona fotochemii polimerów odbyła się z jego udziałem na Politechnice Wrocławskiej we wrześniu 2005[20]. W 2010 otrzymał Odznakę Wyróżnionego Absolwenta Politechniki Wrocławskiej[1]. Z okazji jubileuszu 85-lecia jego urodzin w 2020 przypomniano, że „inspirował nowe kierunki badań oraz wspomagał rozwój naukowy pracowników naukowych uczelni macierzystej i wielu innych uczelni w Polsce”[21].

Inne informacje

Jubileusz 65-lecia Sekcji Grotołazów Wrocław w Międzygórzu, 18 września 2021. Założyciel Sekcji, Janusz Rabek – w środku grupy (siedzi w czarnej bluzie). Jubileusz był obchodzony o rok później z powodu pandemii COVID-19

Jest podróżnikiem[3][22]. Odwiedził ponad 100 krajów[23]. Organizował lub uczestniczył w długodystansowych wyprawach samochodowych (m.in. w Islandii, Afryce Północnej i Środkowej, Chile, Nowej Zelandii i Australii, Chinach, Mongolii i Indiach), najczęściej własnym Land Roverem (rocznik 1968)[3]. W 1973 przejechał 25 tysięcy km ze Sztokholmu do Nepalu. Przejechał odcinkami Afrykę od Egiptu do Afryki Południowej. Brał także udział w trekkingach (m.in. w Afryce, Ameryce Południowej, USA i na Grenlandii oraz w górach wysokich w Himalajach, Karakorum i Kaukazie). Przebył szlak Marco Polo od Samarkandy do Pekinu[23].

Był współzałożycielem w 1955, razem z Teresą Janasz, wrocławskiej Sekcji Grotołazów[24][25]. Kierował lub uczestniczył w licznych wyprawach jaskiniowych[26][27][28]. W 1961 razem z Januszem Fereńskim i Romanem Bebakiem odkrył Jaskinię Czarną, a także Jaskinię Psią[29][30][31]. W 1964 był współzałożycielem Sekcji Speleologicznej Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, której pierwszym przewodniczącym został Kazimierz Kowalski[32][33].

Jest synem profesora Tadeusza Ignacego Rabka (1904–1965), chemika[34][35].

Przypisy

  1. ↑ a b Wyróżniony Absolwent 2010 r. – Jan Feliks Rabek, Wydział Chemii Politechniki Wrocławskiej [dostęp 2020-04-12].
  2. ↑ Wykaz osób, którym nadano stopień naukowy docenta, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego” (A-8, poz. 51–52), 15 lipca 1968, 9 (poz. 20 – Jan Feliks Rabek, Politechnika Śląska w Gliwicach, Wydział Chemiczny, 7 lipca 1967), ISSN 0554-4629 [dostęp 2020-04-26].
  3. ↑ a b c d e f Jerzy Pączkowski, Jubileusz siedemdziesięciolecia profesora Jana Feliksa Rabka, „Polimery”, 51 (3), 2006, s. 226–228, ISSN 0032-2725.
  4. ↑ Bengt Rånby, Jan F. Rabek, ESR Spectroscopy in Polymer Research, Berlin Heidelberg New York: Springer-Verlag, 1977, s. 405, ISBN 978-3-642-66602-5 [dostęp 2020-04-27] (ang.).
  5. ↑ Habilitacje, „Wiadomości – Biuletyn informacyjny Wydziału Chemii”, 13/3, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, lipiec 1999, (recenzent w przewodzie habilitacyjnym) [dostęp 2020-04-27].
  6. ↑ Mariusz Karwowski, Od września już w gronie politechnik!, Forum Akademickie, 24 czerwca 2021 [dostęp 2021-09-29].
  7. ↑ Prezydent wręczył nominacje profesorskie, Prezydent.pl, 23 marca 2001 [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-13].
  8. ↑ Jan F. Rabek, Polymer Photodegradation – Mechanisms and experimental methods, Springer Netherlands, 1995, s. 664, DOI: 10.1007/978-94-011-1274-1, ISBN 978-0-412-58480-0 [dostęp 2010-04-10] (ang.).
  9. ↑ Jan F. Rabek (red.), Photostabilization of Polymers: Principles and Application, Berlin Heidelberg New York: Springer-Verlag, 1990, s. 596, ISBN 978-1851664085 (ang.).
  10. ↑ Jean-Pierre Fouassier, Jan F. Rabek, Lasers in Polymer Science and Technology Applications, CRC Press: Taylor and Francis Group, 1990, s. 328, ISBN 978-0-8493-4844-0 (ang.).
  11. ↑ Jan R. Rabek, Podstawy fizykochemii polimerów, Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 1977, 308 (dostępny plik.pdf) [dostęp 2010-04-10].
  12. ↑ Christian Decker, Enlightenment in polymer sciece, „NATURE”, 332, 31 marca 1988, 403–404 (recencja książki: Jan F. Rabek, Mechanisms of Photophysical Processes and Photochemical Reactions in Polymers: Theory and Applications. New York: John Wiley & Sons, 1987, s. 756, ISBN 0-471-91180-1), ISSN 1476-4687 [dostęp 2020-04-11] (ang.).
  13. ↑ Wydawnictwo PWN: „Współczesna wiedza o polimerach T.2", Chemia i Biznes – Chemiczny portal informacyjny, 2016 [dostęp 2020-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-25].
  14. ↑ Jan F. Rabek, Polimery: otrzymywanie, metody badawcze, zastosowanie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, s. 408, ISBN 978-83-01-17387-6.
  15. ↑ Jacek Pigłowski, Jan F. Rabek: Polimery, otrzymywanie, metody badawcze, zastosowanie, Warszawa 2013 (recenzja), „Wiadomości chemiczne”, 67 (1–2), 2014, s. 133–135, ISSN 0043-5104 [dostęp 2021-03-24].
  16. ↑ Jan F. Rabek, Współczesna wiedza o polimerach, T. 1 Budowa strukturalna polimerów o metody badawcze, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017, s. 460, ISBN 978-83-01-19245-7 [dostęp 2020-04-10].
  17. ↑ Jan F. Rabek, Współczesna wiedza o polimerach T.2 Polimery naturalne i syntetyczne, otrzymywanie i zastosowania, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2017, s. 585, ISBN 978-83-01-18707-1.
  18. ↑ Закордонні члени, Відділення хімії та хімічної технології: Рабек Ян (Польща), anvou.org.ua – Академія наук вищої освіти України [dostęp 2020-04-18] (ukr.).
  19. ↑ Academy of Sciences of the Higher School of Ukraine, Ukrainian-American Concordia University [dostęp 2020-04-12].
  20. ↑ Ryszard Steller, XVII Konferencja Naukowa „Modyfikacja Polimerów” 12–15 września 2005 r., „Pryzmat” (195), Politechnika Wrocławska, 2005, s. 30, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-04-26].
  21. ↑ Danuta Żuchowska, Jubileusz 85-lecia profesora Jana Feliksa Rabka, „Polimery”, 66 (1), 2021, s. 65, ISSN 0032-2725.
  22. ↑ Przesyłka ze Szwecji – profesor Jan F. Rabek, Grzegorz Gawlik – blog, 18 czerwca 2019 [dostęp 2010-04-10].
  23. ↑ a b Jan F. Rabek – Sztokholm, Travellers’ 1313 Club [dostęp 2020-04-11].
  24. ↑ Dzieje sekcji, Sekcja Grotołazów Wrocław [dostęp 2010-04-10].
  25. ↑ Akademicki Klub Turystyczny (hasło), [w:] Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 27, ISBN 83-7384-561-5.
  26. ↑ Janusz Fereński, W piwnicy i jeszcze głębiej, „Konfrontacje”, wydanie specjalne z okazji jubileuszu (1959–2003) Studenckiego Klubu Pałacyk we Wrocławiu, 31 maja 2003, s. 5, ISSN 2658-0063 [dostęp 2020-04-09].
  27. ↑ Maciek Mieszkowski, Krótka relacja z uroczystych obchodów 50-cio lecia działalności Sekcji Matki Naszej (Sekcja Grotołazów Wrocław), „Jaskinie”, 1 (42), 2006, s. 7, ISSN 1234-4346 [dostęp 2010-04-10].
  28. ↑ Andrzej Korsak, Tatrzańscy kosynierzy, Warszawa: Sport i Turystyka, 1977, s. 171, OCLC 750929296.
  29. ↑ Janusz F. Rabek, Podziemia Jaskini Czarnej, „Wierchy”, 31, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 10–31, ISSN 0137-6829 [dostęp 2020-04-15].
  30. ↑ Janusz Fereński, Czarna – historia odkrycia i eksploracji, „Korkociąg”, wydanie specjalne z okazji 50-lecia odkrycia Jaskini Czarnej, Biuletyn Informacyjny Sekcji Grotołazów Wrocław, październik 2011, s. 6–10.
  31. ↑ Wojciech Wiśniewski, Jaskinia Psia w wąwozie Kraków, „Taternik”, 53 (2), 1977, s. 90, ISSN 0137-8155 [dostęp 2020-07-28].
  32. ↑ Janusz Baryła, Historia Sekcji Speleologicznej PTP im. Kopernika, Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika [dostęp 2020-04-21].
  33. ↑ Janusz Baryła, Powstanie i działalność Sekcji Speleologicznej Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika oraz sympozja speleologiczne, [w:] Jan Urban (red.), Materiały 50. Sympozjum Speleologicznego, Kraków: Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, 2016, s. 62, ISBN 978-83-933874-9-6 [dostęp 2020-04-26].
  34. ↑ Szkoła Polimerów – Wydział Chemii Politechniki Wrocławskiej, [w:] Adam Chmielewski (red.), Wrocławskie środowisko akademickie: twórcy i ich uczniowie 1945–2005, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2007, s. 391–392, ISBN 978-83-04-04823-2 [dostęp 2020-04-10].
  35. ↑ Rabek Tadeusz Ignacy (hasło), [w:] Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 735, ISBN 83-7384-561-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Car on road to Muktinath - Annapurna Circuit, Nepal - panoramio.jpg
(c) Sergey Ashmarin, CC BY-SA 3.0
Car on road to Muktinath / Annapurna Circuit, Nepal
Sekcja Grotołazów Wrocław 65 lecie 20210918 IMG 9566.jpg
Autor: Emil Hamera, Licencja: CC BY 4.0
65-lecie Sekcji Grotołazów Wrocław, Sekcja Grotołazów Wrocław, Międzygórze, 18 września 2021
Jan F. Rabek 2016 Jura1.jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jan F. Rabek na zboczu Jury Krakowsko-Częstochowskiej w okolicach Krakowa, 2016
Jan F. Rabek 2016 Jura2.jpg
Autor: Henry39, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jan F. Rabek na zboczu Jury Krakowsko-Częstochowskiej w okolicach Krakowa, 2016
Surmi Village of Tulgit (12969045433).jpg
Autor: Rod Waddington from Kergunyah, Australia, Licencja: CC BY-SA 2.0
Ethiopia
Polana Pisana.JPG
Autor: Witold Nowakowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Polana Pisana - widok na Organy i Zdziary