Jan Reinhold Patkul
Jan Reinhold von Patkul (Paikul, Paykul[1], von Patkuli[2]; ur. 27 lipca 1660 w Sztokholmie, zm. 10 października 1707 w Kazimierzu Biskupim) – polityk inflancki, generał w czasie III wojny północnej.
Życiorys
Był przywódcą ruchu szlachty inflanckiej przeciwko absolutnej władzy króla Szwecji Karola XII. W 1694 został skazany na obcięcie prawej ręki i konfiskatę majątku. Zbiegł jednak i rozpoczął akcję propagandową na dworach europejskich. Był inicjatorem zawiązania antyszwedzkiego przymierza Elektoratu Saksonii z Carstwem Rosyjskim w 1700. Wstąpił wówczas na służbę rosyjską jako generał-major i minister pełnomocny. W służbie cara Piotra Wielkiego, znany jako autor pierwszego projektu rozbioru Polski[3].
W 1704 doprowadził do podpisania traktatu sojuszniczego Rzeczypospolitej z Rosją w Narwie. W 1705 popadł w niełaskę króla Polski Augusta II Mocnego, który kazał go uwięzić w twierdzy Königstein, a na mocy pokoju w Altranstädt w 1706 oddał w ręce Karola XII.
Król szwedzki skazał go za zdradę na karę śmierci przez łamanie kołem, wyrok został wykonany w Kazimierzu Biskupim[3], co upamiętniał postawiony w miejscu egzekucji głaz Patkul, przeniesiony później na Rynek.
Postać w literaturze
Ostatnie dwa lata życia Patkula stanowią kanwę powieści Brzemię pustego morza Tadeusza Łopalewskiego oraz zaginionego dramatu Patkul Cypriana Kamila Norwida[4].
Przypisy
- ↑ Podawana jest również pisownia Paykul – Jan Wimmer: Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, Wydawnictwo MON, Warszawa 1956, s. 286, Leszek Podhorodecki: Rapier i koncerz. Z dziejów wojen polsko-szwedzkich, Książka i Wiedza, Warszawa 1985, s. 428.
- ↑ Johann Reinhold von Patkul – Liivimaa suur riigimees? (est.)
- ↑ a b Patkul. Tragiczne dzieje awanturniczego dyplomaty [dostęp 2020-03-01] (pol.).
- ↑ Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. Wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554 [dostęp 2022-01-25].
Media użyte na tej stronie
Autor: Flyz1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamień upamiętniający miejsce egzekucji Jana Reinholda Patkula w Kazimierzu Biskupim
Johann Reinhold von Patkul, a Livonian politician and agitator of Baltic German extraction, (b.1660-d.1707)