Jan Rossman

Jan Rossman

Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1916 Warszawa
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 2003 Warszawa
Stopień instruktorski	harcmistrz

Jan Rossman (ur. 6 grudnia 1916 w Warszawie, zm. 13 czerwca 2003 w Warszawie) – porucznik AK (pseudonimy: „Wacek”, „Kuna”), harcmistrz, członek Głównej Kwatery Szarych Szeregów, jeden z komendantów Chorągwi Warszawskiej ZHP, dowódca siatki pomocy więźniom, twórca kursów podharcmistrzowskich Szarych Szeregów „Szkoła za lasem”.

W książce Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec” – Pan Janek.

Młodość

Urodził się w Warszawie. Syn inżyniera Wacława Rossmana i nauczycielki Heleny Matyldy z domu Eberlein^[1]. Absolwent Państwowego Gimnazjum im. Adama Mickiewicza. Członek drużyny, a następnie drużynowy 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Księcia Józefa Poniatowskiego. Mianowany podharcmistrzem, a następnie harcmistrzem w 1938 roku.

W 1935 r. rozpoczął naukę na Politechnice Warszawskiej, na Wydziale Inżynierii – oddział budownictwa lądowego i wodnego^[1].

Konspiracja

Od początku w Pasiece (Głównej Kwaterze Szarych Szeregów). Od września 1941 do lutego 1942 roku komendant Okręgu „Północ” Chorągwi Warszawskiej, w skład którego wchodziły hufce: Bielany, Żoliborz, Marymont, Wola i Powązki^[2].

Od 1942 kierownik Wydziału Kształcenia Starszyzny, potem wizytator Chorągwi Warszawskiej, miał decydujący wpływ na kształtowanie ideowe wojennego harcerstwa – Szarych Szeregów.

Jego dom na Żoliborzu był centrum konspiracji oraz spotkań członków Szarych Szeregów. Jan Rossman wniósł także duży wkład w napisanie przez Aleksandra Kamińskiego Kamieni na szaniec^[3].

Niestrudzony zbieracz dokumentów o historii Szarych Szeregów, którą dzięki niemu udało się wydać w Londynie w 1982. Twórca pisma podziemnego „Brzask”.

Powstanie warszawskie

W powstaniu warszawskim Rossman był oficerem w batalionie „Zośka” na Woli i Starym Mieście.

Porucznik AK – Jan Rossman, ps. Kuna organizował sieć kanałów dla powstańców. Pomysł podsunął mu jeden z Żydów uwolnionych przez batalion „Zośka” z obozu w „Gęsiówce”.

Jan Rossman wspominał:

„W ruinach getta był człowiek, który znał kanały z okresu walk

getcie i dał nam pierwsze cenne wskazówki.(...) Walkę w kanałach

poznałem 25 sierpnia, kiedy dostałem rozkaz przejścia ze Starego

Miasta na Żoliborz. Miała to być krótka wyprawa po uzupełnienie

amunicji przeciwczołgowej dla harcerskiego batalionu „Zośka”

walczącego na Nowym Mieście. Tymczasem los zdecydował, że pozostałem w

służbie kanałowej przez cały wrzesień i potem, po kapitulacji

Żoliborza przeszedłem z Żoliborza do Śródmieścia.

Doświadczenia kanałowe mówiły nam, że można myśleć o ewakuowaniu

ludzi, dowództwa czy oficerów kanałami przez miasto”.

Okres powojenny

Grób Jana Rossmana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie

W 1945 roku tak oceniał nowe pokolenie instruktorskie, które wychodziło w połowie wojny z jego kursów „Szkoła za lasem”: W pracy wojennej zdali wspaniale egzamin charakteru. Może tylko, pochłonięci techniką walki podziemnej, niedostatecznie widzą, że to, co robią, jest bardzo poważną pracą wychowawczą.

W marcu 1946 powrócił do kraju (z żoną – adiutantką Tadeusza Zawadzkiego, harcerką Danutą) i podjął przerwane studia na Politechnice Warszawskiej uzyskując w 1947 dyplom magistra inżyniera budownictwa, a następnie stopień doktora nauk technicznych.

Zaczyna imponującą drogę wybitnego inżyniera od budowy Trasy W-Z, wykładowcy Politechniki Warszawskiej, Łódzkiej i Uniwersytetu Narodowego w Kinszasie (Afryka). Był czołowym inżynierem Urbanistyki Podziemnej i Techniki Robót Podziemnych w Warszawie.

W październiku 1956 wraz z Aleksandrem Kamińskim i instruktorami z Szarych Szeregów uczestniczył w działaniach na rzecz odbudowy ZHP. Aktywnie uczestniczył też w przemianach harcerstwa w roku 1989. Inicjator listu tzw. „Bandy Czworga” i koncepcji, by Stefan Mirowski był Przewodniczącym ZHP, uhonorowanych przywróceniem tradycyjnego Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego oraz nowym Statutem przyjętym na XXVIII Walnym Zjeździe ZHP w grudniu 1990.

Harcerz – do ostatnich dni. Aleksander Kamiński, dedykując mu „Kamienie na szaniec”, nazwał Rossmana człowiekiem, który decydujący wpływ wywierał na kształtowanie postawy ideowej harcerstwa w latach walki.

Został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej w Warszawie (kwatera B-3-8)^[4].

Pozostałe informacje

• W ogrodzie willi Rossmanów na Żoliborzu w 1942 ukryto tablicę z pomnika Mikołaja Kopernika, zdjętą 11 lutego 1942 przez Macieja Dawidowskiego „Alka”. Wiosną 1948 tablica została odkopana i przekazana przez Jana Rossmana do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Harcerstwo w dwudziestoleciu międzywojennym (wybór i oprac. Jan Rossman) 8-9(314-315), s. 999–1073
• Jan Rossman, Anna Zawadzka: Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Interim, 1991.
• Marian Miszczuk. Jan Rossman ps. „Wacek”, cz. 1. „Skaut”. 4 (11), s. 3–8, grudzień 2005. [dostęp 2013-02-05]. 
• Marian Miszczuk. Jan Rossman ps. „Wacek”, cz. 2. „Skaut”. 1 (5), s. 3–8, 22 lutego 2006. [dostęp 2013-02-05]. 
• Marian Miszczuk. Jan Rossman ps. „Wacek”, cz. 3. „Skaut”. 2 (6), s. 3–8, 23 kwietnia 2006. [dostęp 2013-02-05]. 
• Marian Miszczuk. Jan Rossman ps. „Wacek”, cz. 4. „Skaut”. 4 (8), s. 3–4, grudzień 2006. [dostęp 2013-02-05]. 
• Marian Miszczuk: Jan Rossman pseudonim „Wacek”. Warszawa: Wydawnictwo Tomiko, 2009.
• Marian Miszczuk, Jan Rossman. Sprawa warszawska. Rozbicie Komendy Warszawskiej Chorągwi Harcerzy przez Naczelnika Harcerzy w przededniu wybuchu II wojny światowej. „Harcerstwo”. 2/3, s. 31–51, 1990. 
• Marian Miszczuk, Jan Rossman, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8229-092-9, wydanie zdigitalizowane.