Jan Słotwiński

Jan Kanty Bronisław Słotwiński

Data i miejsce urodzenia	25 października 1903 Kraków
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1986 Kraków
Profesor nauk medycznych
Specjalność: histologia, embriologia
Alma Mater	Uniwersytet Poznański Wydział Medyczny (współcześnie Uniwersytet Medyczny)
Doktorat	1928 – wszechnauk medycznych Uniwersytet Poznański
Profesura	nadzw. 1949, zw. 1957
Polska Akademia Nauk
Status	Komitet Nauk Morfologicznych Komitet Patomorfologii
Praca naukowo-dydaktyczna
uczelnia	Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie
Wydział	Lekarski Katedra Histologii i Embriologii
kierownik
Katedra	Histologii i Embriologii
Okres spraw.	1949–1974
Odznaczenia

Jan Kanty Bronisław Słotwiński (ur. 25 października 1903 w Krakowie, zm. 22 sierpnia 1986 tamże) – polski lekarz, histolog, embriolog, lekarz wojskowy w czasie kampanii wrześniowej, po wojnie m.in. profesor Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, członek Komitetu Nauk Morfologicznych i Komitetu Patomorfologii PAN.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w roku 1903 w Krakowie. Był synem Eugeniusza Słotwińskiego – prawnika (później – sędziego ww sądzie okręgowym i adwokata) – i Marii z domu Gustawicz. Po ukończeniu szkoły powszechnej i siedmiu klas Gimnazjum św. Anny w Krakowie, uczęszczał do ósmej klasy I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Świadectwo dojrzałości otrzymał 12 czerwca 1922 roku^[1][2].

Studia ukończył w roku 1927 na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Poznańskiego (współcześnie – Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego), a następnie uzyskał absolutorium na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym (1928–1930). W okresie od 1 listopada 1928 do 39 września 1931 roku odbył staże naukowe w znanych klinikach wiedeńskich oraz staż specjalistyczny w Klinice Dermatologicznej Uniwersytetu Poznańskiego^[1][2].

Lata 1923–1949

Przed II wojną światową pracował w^[3]:

• 1923–1939 – Zakładzie Histologii Prawidłowej i Embriologii UP pod kierownictwem Tadeusza Kurkiewicza (jako student – zastępca asystenta, a następnie asystent i adiunkt)^[4]
• 1931–1939 – prywatnym gabinecie lekarskim w Poznaniu (choroby skórne i weneryczne, kosmetologia).

W kampanii wrześniowej był lekarzem wojskowym w 23. pociągu sanitarnym Lublin–Kowel, dowodzonym przez ppor. Zygmunta Kujawskiego. Pociąg został zbombardowany na trasie w kierunku Kowla, a grupa sanitarna wycofała się za Bug i uczestniczyła w walkach 25. pułku piechoty^[5] (zob. bitwy pod Krasnobrodem).

W okresie okupacji niemieckiej przebywał w Częstochowie, gdzie^[3]:

• wykładał histologię na tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich Warszawie (filia w Częstochowie)
• był kierownikiem i ordynatorem Oddziału Chorób Skórno-Wenerycznych w Publicznym Miejskim Szpitalu Powszechnym (1941–1945)
• prowadził prywatną praktykę lekarską.

Po zakończeniu wojny, w roku 1945 wrócił do Poznania. Został ponownie zatrudniony w Katedrze Histologii Prawidłowej i Embriologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego (1945–1948 – adiunkt, od 1949 – docent). Habilitację otrzymał 22 czerwca 1948 roku na podstawie pracy nt. O czynności wydzielniczej komórek zrębowych nabłonka zmysłowego błony węchowej płazów, gadów, ptaków i ssaków). Równocześnie pracował w Przychodni Chorób Skórnych i Wenerycznych Wojewódzkiego Szpitala UB (1945–1949) oraz prowadził prywatną praktykę lekarską (1945–1948).

Praca zawodowa w Szczecinie

Gmach Pomorskiej Akademii Medycznej

W roku 1949 Jan Słotwiński objął stanowisko profesora Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie i kierownika Katedry Histologii i Embriologii. W PAM był również^[3]:

• 1956–1958 – prodziekanem Wydziału Lekarskiego
• 1950–1968 – członkiem senatu.

Poza uczelnią pracował w^[3]:

• 1950–1975 – Ośrodku Średnich Szkół Medycznych (później – Szkoła Laborantów Medycznych) jako wykładowca histologii i technik histologicznych
• 1951–1962 – Spółdzielni Lekarzy Specjalistów (Przychodnia Chorób Skórnych i Wenerycznych).

Należał do komitetów redakcyjnych czasopism Folia Morphologica i Bulletin de l'Association des anatomistes. Od roku 1974 zajmował w PAM ½ etatu, jako profesor emerytowany. W Polskiej Akademii Nauk był członkiem Komitetu Nauk Morfologicznych (1960–1965) i Komitetu Patomorfologii (1966–1969)^[3].

Tematyka badań

Obraz histopatologiczny choroby Bowena

Zajmował się cytologicznymi i histologicznymi badaniami wydzieliny gruczołów w błonach śluzowych, a przede wszystkim wydzieliny węchowych gruczołów Bowmana u człowieka i ssaków oraz ślinianek smakowych (gruczoły Ebnera. Za szczególnie istotne osiągnięcia uważa się wykazanie, że^[3]:

• gruczoły węchowe ptaków i ssaków nie są gruczołami surowiczymi, lecz śluzowymi
• komórki zrębowe^[6] nabłonka węchowego płazów, gadów i ptaków są gruczołami śluzowymi, a w nabłonku węchowym ssaków odgrywają taką rolę w stopniu szczątkowym
• gruczoły Ebnera królika są gruczołami śluzowymi.

Badania dotyczyły również m.in. metabolizmu tłuszczowców (w tym roli układu makrofagów, wątroby, płuc i jelit) oraz histochemii enzymów hydrolitycznych (hydrolazy).

Publikacje

Lata 1930–1939

Wkład Jana Słotwińskiego do dorobku Zakładu Histologii Prawidłowej i Embriologii Uniwersytetu Poznańskiego^[4]:

• 1930 – Recherches histochimiques sur les corps gras dans le parenchyme du foie du poumon, de la surrénale, du rein et du testicule, chez le chien normal 1 intoxiqué par la toluylène - diamine, Comptes Rendus des Seances de la Societe de Biologie et de Ses Filiales (C.R. Seances Soc. Biol. Fil.) tom 103, s.811– 815
• 1930 – Recherches histochimiques sur le rôle du système reticulo-endothelial par la toluylène - diamine. C.R. Seances Soc. Biol. Fil. tom 103, s.816–818
• 1931 – Sur le caractère de la sécretion des glandes olfactives de Bowman chez les Mammifères, C.R. Seances Soc. Biol. Fil., tom 108, s.599–602
• 1933 – Badania cytologiczne i histologiczne nad charakterem wydzieliny gruczołów węchowych Bowmana u człowieka i ssaków. 2. Gryzonie i owadożerne. W: Pamiętnik XIV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Poznaniu, s.536–541
• 1933 – O ziarnistościach w nabłonku zmysłowym błony węchowej u ssaków. W: Pamiętnik XIV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Poznaniu, s.575–578
• 1935 – Sur les granulations dans l'épithélium sensoriel de la muqueuse olfactive chez les Mammifères, C.R. Seances Soc. Biol. Fil., tom 120, s.459–462
• 1935 – Sur l'appareil réticulaire interne de Golgi-Kopsch dans les glandes olfactives de Bowman chez les Mammifères, C.R. Seances Soc. Biol. Fil., tom 120, s.462–465
• 1939 – Badania cytologiczne i histochemiczne nad śliniankami kreta. W: Pamiętnik XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich (Lwów 1937), s.382–383

Lata powojenne

Jan Słotwiński jest autorem lub współautorem ok. 30 artykułów naukowych, opublikowanych w polskich i zagranicznych specjalistycznych czasopismach, oraz podręcznika i skryptów akademickich^[3]:

• Histofizjologia człowieka (1952)
• Histologia (1955)
• Cytofizjologia (1975)

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera FA-zach.-11).

Grób prof. Jana Słotwińskiego na Cmentarzu Rakowickim

Stowarzyszenia naukowe

Był członkiem licznych stowarzyszeń, tj.^[3]:

• Polskie Towarzystwo Anatomiczne (1950–1980 – prezes Oddz. Szczecińskiego, 1957–1966 członek Zarządu Głównego)
• Polskie Towarzystwo Dermatologiczne^[7]
• Polskie Towarzystwo Fizjologiczne^[8]
• Polskie Towarzystwo Histochemików i Cytochemików^[9] (1964–1968 – członek Zarządu Głównego, członek honorowy)
• Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika
• Polskie Towarzystwo Zoologiczne
• Szczecińskie Towarzystwo Naukowe (członek założyciel, 1956–1972 członek zarządu)
• Association des anatomistes (członek zarządu od 1966)

Odznaczenia i wyróżnienia

W uznaniu zasług Jan Słotwiński otrzymał m.in.^[3][10][2]

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 1958
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal 10-lecia Polski Ludowej 1955
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego 1964
• Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego 1966
• Medale 25-lecia i 30-lecia PAM
• Brązowy Medal im. Karola Marcinkowskiego, przyznawanego przez Uniwersytet Medyczny w Poznaniu^[11]
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” 1974
• nagrody resortu zdrowia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Maria Odej, Słotwiński Jan Kanty Bronisław (1903–1986), lekarz, histolog, embriolog w: Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku. T.2 z.3. Red. i oprac. Bożena Urbanek, Warszawa, 2000, s. 88–90