Jan Stefan Giedroyć
.PNG) Portret biskupa Jana Stefana Giedroycia pędzla Franciszka Smuglewicza, przed 1795 rokiem | ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 2 lutego 1730 Wilno | |
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 23 Marca 1803 Olsiady | |
| Wyznanie | katolicyzm | |
| Kościół | rzymskokatolicki | |
| Prezbiterat | 1 października 1752[2] | |
| Nominacja biskupia | 22 sierpnia 1763[2] | |
| Sakra biskupia | 12 lutego 1764[1] | |
| Odznaczenia | ||
  | ||
| Data konsekracji | 12 lutego 1764 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | Ignacy Jakub Massalski | ||||||||||||
| Współkonsekratorzy | Antoni Józef Żółkowski Tomasz Ignacy Zienkowicz | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Jan Stefan Giedroyć herbu Hippocentaurus (ur. 2 lutego 1730 w Wilnie[2], zm. 23 Marca 1803 w Olsiadach) – biskup żmudzki od 30 marca 1778[3] i inflancko-piltyński od 22 kwietnia 1765[4]. Biskup tytularny Verinopolis[5] i sufragan białoruski w latach 1763–1765, proboszcz kapituły katedralnej wileńskiej w 1768 roku[6].
Życiorys
W 1755 został członkiem kapituły wileńskiej. Był członkiem konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1764 roku[7]. Jako protegowany biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego, zrobił za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego szybką karierę polityczną. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku[8]. 23 października 1767 wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[9]. Na posiedzeniu Senatu ostro potępił konfederację barską. Przygotowania powstańcze szlachty wileńskiej denuncjował dowództwu stacjonujących w pobliżu Wilna wojsk rosyjskich. Jednak w czasie Sejmu Rozbiorowego w 1773 nosił się z zamiarem publicznego wystąpienia w obronie całości Rzeczypospolitej. Miał wówczas powiedzieć jeśli trzeba męczennika – będę nim. Królowi z trudem udało się odwieść biskupa od tego samobójczego czynu. Już wkrótce jednak Giedroyć stał się jednym z najzagorzalszych popleczników Rosji. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[10]. Dzięki poparciu Rosjan i króla został w 1778 biskupem żmudzkim. Członek Departamentu Sprawiedliwości Rady Nieustającej w 1779 roku[11]. Na tym stanowisku ściągnął na siebie zarzuty chciwości w gromadzeniu beneficjów i promowania swoich krewnych Giedroyciów na stanowiska kościelne. Został konsyliarzem Rady Nieustającej w latach 1778 i 1780. Przez cztery lata zasiadał w jej Departamencie Skarbowym. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[12]. Sędzia sejmowy z Senatu z Prowincji Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1791 roku[13]. Był przeciwnikiem Konstytucji 3 maja i gorącym zwolennikiem konfederacji targowickiej. Figurował na liście posłów i senatorów posła rosyjskiego Jakowa Bułhakowa w 1792 roku, która zawierała zestawienie osób, na które Rosjanie mogą liczyć przy rekonfederacji i obaleniu dzieła 3 maja[14]. Sędzia sądu sejmowego sejmu grodzieńskiego 1793 roku z Senatu[15].
Po stłumieniu insurekcji kościuszkowskiej, gdy pewien ksiądz z jego diecezji użył słów obrażających Katarzynę II, Giedroyć nakazał go aresztować, czym zasłużył sobie na podziękowanie posła rosyjskiego Nikołaja Repnina.
Pochowany w katedrze w Worniach. Był kawalerem Orderu Orła Białego. W 1766 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[16].
Przypisy
- ↑ Krzysztof R. Prokop, Sakry i sukcesja święceń biskupich pasterzy Kościoła wileńskiego z drugiej oraz trzeciej tercji XVIII stulecia, „Rocznik Teologii Katolickiej” t. V, Białystok 2006, ISSN 1644-8855, s. 240.
- ↑ a b c Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, t. VI, Patavii 1958, s. 438. (łac.).
- ↑ Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, t. VI, Patavii 1958, s. 365. (łac.).
- ↑ Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, t. VI, Patavii 1958, s. 435. (łac.).
- ↑ Prokop, 2006, s. 221.
- ↑ Kolęda Warszawska na rok 1768, [b.n.s]
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 60.
- ↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 225.
- ↑ Volumina Legum t. VII, Sankt Petersburg 1860, s. 244–248.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s.].
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok... 1792..., Warszawa 1791, s. 308.
- ↑ Sądy seymowe. Actum in curia regia Varsaviensi 1791 05.28, [b.n.s.].
- ↑ Łukasz Kądziela, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792–1793, Warszawa 1993, s. 46, Сборник Русского исторического общества, t. 47, Petersburg 1885, s. 271.
- ↑ Kalendarz wilenski na rok ... 1794, s. 72
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 178.
Bibliografia
- T. Turkowski, Jan Stefan Giedroyć, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, 1948–1958, s. 427–428.
- Wołonczewski Maciej bp, Biskupstwo żmujdzkie, Kraków 1898.
- Biskup Jan Stefan Giedroyć (ang.)
Linki zewnętrzne
- Jan Stefan Giedroyć – publikacje w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Świętego Stanisława (Polska)
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Bastianowa (Bastiana) based on Herb Gedroyć.PNG ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb Gedroyć
Bishop Jan Stefan Giedroyć by Franciszek Smuglewicz (before 1795)