Jan Sztwiertnia (kompozytor)

Jan Sztwiertnia

Jan Sztwiertnia
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1911 Hermanice
Data i miejsce śmierci	29 sierpnia 1940 Mauthausen-Gusen
Zawód	kompozytor, pedagog

Jan Sztwiertnia (ur. 1 czerwca 1911 w Hermanicach, obecnie część Ustronia, zm. 29 sierpnia 1940 w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen) – polski pedagog, kompozytor.

Życiorys

Pochodził z Ustronia w Beskidzie Śląskim. W 1921 r. został wychowankiem Ewangelickiego Domu Sierot w Ustroniu, a w 1925 r. ukończył szkołę powszechną w Ustroniu. W latach 1925-30 kontynuował naukę w Seminarium Nauczycielskim w Cieszynie. Po ukończeniu Seminarium został nauczycielem w szkole ludowej w Wiśle na Równem pod Baranią Górą.

Już w Seminarium Nauczycielskim wykazywał uzdolnienia muzyczne, a zaczął komponować w trakcie pracy w szkole na Równem.

Od roku 1933 pracował w szkołach w Wiśle Głębcach oraz w Wiśle Centrum. Prowadził chór kościelny oraz grał na organach w kościele. Pisał drobne utwory do użytku szkolnego i kościelnego, fugi, preludia, chorały, kantaty. W 1932 roku napisał operę „Sałasznicy”, której muzyka nawiązywała do motywów ludowych z okolic Wisły. Oparta była ona na opowieści wiślańskiego bajarza Ferdynanda Dyrny, który przyszedł do Sztwiertni z gotowym librettem. Śpiewogra zdobyła wówczas dużą popularność.

W 1935 roku kompozytor uzupełnił swoje wykształcenie w Szkole Muzycznej w Cieszynie, a w 1937 r. rozpoczął studia w Konserwatorium Muzycznym w Katowicach. W maju 1939 roku odbył się w auli konserwatorium jego recital złożony z własnych kompozycji. W nagrodę Sztwiertnia otrzymał stypendium na studia muzyczne w Paryżu. Z powodu wybuchu wojny wyjazd nie doszedł do skutku.

W czerwcu 1940 r. w wieku 29 lat został aresztowany przez gestapo w ramach Intelligenzaktion Schlesien^[1]. Zginął w obozie koncentracyjnym w Mauthausen-Gusen. Jego prochy przewieziono do Wisły, gdzie spoczywają na cmentarzu ewangelickim „Na Groniczku”.

Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Głównej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach przechowuje spuściznę muzyczną po kompozytorze.

W 2010 roku Ludowy Zespół Pieśni i Tańca Śląsk ponownie wystawił operę „Sałasznicy” w opracowaniu muzycznym Jean Claude Hauptmanna, który poprowadził orkiestrę podczas premiery.

Upamiętnienia

• Naprzeciw kościoła ewangelickiego w Wiśle, na frontowej ścianie budynku starej szkoły (z 1824 r.), w którym mieszkał Jan Sztwiertnia, 1 czerwca 1961 r. odsłonięto tablicę^[2] poświęconą pamięci kompozytora.
• Konkurs kompozytorski w Cieszynie nosi imię Jana Sztwiertni.
• W Wiśle Uzdrowisku, w Parku miejskim stoi pomnik Jana Sztwiertni wykonany z brązu przez Jana Hermę^[3].
• Obchody setnej rocznicy urodzin kompozytora^[4].

Twórczość

• „Śpiący rycerze w Czantorii” – poemat symfoniczny
• „Sałasznicy” – opera ludowa^[5]
• „Pieśni na głos z fortepianem”^[6]

Przypisy

Bibliografia

• Sylwetka kompozytora na stronie internetowej miasta Wisła. wisla.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-22)].
• Artykuł o operze "Sałasznicy"
• "Ten się w Europie nie zmieści", O Janie Sztwiertni (1911-1940) pro memoria, autor: Ryszard Gabryś, kwartalnik diecezjalny "Ewangelik" 2004, nr 3, s. 45-50
• "Symfonia niedokończona", esej Ryszarda Gabrysia poświęcony Janowi Sztwiertni na stronie Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego.

Linki zewnętrzne

• Utwory Jana Sztwiertni w bibliotece Polona